Αν κάτι ανέδειξε το 2020, είναι η επιβεβαίωση ότι, σχετικά με τον καθορισμό των οικονομικών συνθηκών, την εξασφάλιση της αξιοπρέπειας στην εργασία, την διεκδίκηση της ασφάλειας και την εξάλειψη των διακρίσεων στην εργασία, λαμβάνονται μέτρα που πλήττουν καίρια τους εργαζόμενους και επιβάλλεται ένας ιδιότυπος χαρακτήρας εργασιακών σχέσεων. Με σημαντικό χαρακτηριστικό την κρατική επιδότηση για να μην αναλάβουν μονομερώς οι επιχειρήσεις το οικονομικό κόστος.
Υπενθυμίζεται ότι ιδιαίτερα μετά την οικονομική κρίση του 2008, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έκαναν το μοιραίο λάθος να «επιτεθούν» στα διαπραγματευτικά συστήματα στο όνομα της λιτότητας. Βασίστηκαν σε μια προσέγγιση που θεωρούσε αποκλειστικά τους μισθούς ως παράγοντα κόστους και τις συλλογικές διαπραγματεύσεις ως διαρθρωτικό εμπόδιο στην πτωτική ευελιξία των μισθών.
Σήμερα, σχεδόν ένα χρόνο βυθισμένοι στην κρίση του κορωνοϊού, ο κόσμος της εργασίας έχει αλλάξει δραστικά, με λιγότερες εγγυήσεις σταθερότητας, μικρότερες απολαβές και ακόμη περισσότερες αλλαγές να έπονται. Οι εργαζόμενοι στις βιομηχανίες, στην παροχή υπηρεσιών, στα χαμηλού κύρους και χαμηλού εισοδήματος επαγγέλματα έχουν πληγεί ανεπανόρθωτα. Η τηλεργασία διαμορφώνεται ως κυρίαρχη μορφή εργασίας, με άρση των διαχωριστικών γραμμών εργασίας και ελεύθερου χρόνου. Κατακτήσεις αιώνων αμφισβητούνται. Η αντίσταση στην εργοδοτική ασυδοσία καθίσταται πιο αδύναμη από ποτέ. Μάλιστα, ορισμένα κράτη μέλη έχουν υιοθετήσει τις αποκαλούμενες διαδικασίες έκτακτης ανάγκης ως απάντηση στο Covid-19, περιορίζοντας σοβαρά τα συνδικαλιστικά δικαιώματα, όπως τη διεξαγωγή διαδηλώσεων.
Ωστόσο, η πανδημία μπορεί να «γονάτισε» την αγορά εργασίας, αλλά ταυτόχρονα μπορεί και να ενισχύσει το συνδικαλιστικό κίνημα. Η περίπτωση της εταιρείας – κολοσσού Amazon – που είναι κυρίως γνωστή για τις συνθήκες εργασιακού Μεσαίωνα και όπου οι 800.000 εργαζόμενοι, μετά τον τραγικό θάνατο του συναδέλφου τους, Μπίλι Φόιστερ, έχουν εντείνει τις προσπάθειές τους για την ίδρυση σωματείου – είναι ελπιδοφόρα.
Η πανδημία του κορωνοϊού έχει «μεταμορφώσει» τον τρόπο ζωής και εργασίας των ανθρώπων στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο, επηρεάζοντας την υγεία, τις κοινωνικές σχέσεις και την οικονομική σταθερότητα και ο πλήρης αντίκτυπος στην αγορά εργασίας ακόμα δεν είναι εμφανής. Σίγουρα όμως, ο τρόπος οργάνωσης της εργασίας άλλαξε ανεπιστρεπτί.
Γι’ αυτό, η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει να μάθει από τα προηγούμενα λάθη της και να εξασφαλίσει ότι οι δίκαιοι μισθοί αποτελούν βασικό στοιχείο της στρατηγικής ανάκαμψης από την πανδημία.
Προς αυτήν την κατεύθυνση, ο κοινωνικός διάλογος και οι συλλογικές διαπραγματεύσεις σε όλα τα επίπεδα είναι καθοριστικής σημασίας για την εξασφάλιση ασφαλούς επιστροφής στην εργασία. Ο κοινωνικός διάλογος έχει αποδείξει ότι μπορεί να αποτρέψει ή να αντιστρέψει τις αρνητικές επιπτώσεις της αναδιάρθρωσης.
Στην δύσκολη περίοδο που διανύουμε, αποδείχθηκε ότι η εργασία κράτησε όρθια την κοινωνία. Δεν έχει καμία λογική εξήγηση η προσπάθεια που καταβάλλεται να αναλάβει η εργασία και το κόστος, με την προαναγγελθείσα και στοχευμένη αποδιάρθρωσή της. Πρέπει να εμπεδωθεί ότι δεν είναι η «χρυσή ευκαιρία» ώστε να θεωρηθεί ότι τώρα μπορεί να προωθηθεί αποτελεσματικά τέτοιος «στόχος».
Το μέλλον πρέπει να βασίζεται στην ισότητα, την αλληλεγγύη και τη συλλογική λήψη αποφάσεων. Στην μετά Covid-19 εποχή πρέπει να περιληφθούν στην ατζέντα ο μειωμένος χρόνος εργασίας και η μεγαλύτερη εργασιακή αυτονομία. Το συνδικαλιστικό κίνημα, οφείλει να επαναπροσδιορίσει τους στόχους και τη στρατηγική του. Η προστασία της εργασίας αποτελεί συμφέρον της κοινωνίας. Διαφορετικά, η οικονομική κρίση θα μετατραπεί σε κοινωνική κρίση, με τα όποια επακόλουθα.
