→ Αφιερώματα

Διάλογοι ←

→ Δράσεις

Re-public στο

Δεν υπάρχει μια μόνο απάντηση που ισχύει για το σύνολο της ανθρωπότητας ως προς το γιατί να ζούμε περισσότερο, γιατί να είμαστε πιο ανεπτυγμένοι, γιατί να πρέπει να ζούμε οποιοδήποτε συγκεκριμένο είδος ζωής, υποστηρίζει ο Andy Miah. Αντίθετα, μας προτείνει να σκεφτούμε ότι οι άνθρωποι περνούν τις ζωές τους προσπαθώντας να συσσωρεύσουν διάφορα είδη κεφαλαίου: μορφωνόμαστε, έχουμε φυσικές δραστηριότητες, αναπτύσσουμε σχέσεις μεταξύ μας, και μπορούμε ακόμα να επιθυμήσουμε την μετάλλαξη του σώματός μας γιατί πιστεύουμε ότι όλες αυτές οι δρασηριότητες εμπλουτίζουν τις ζωές μας.


Marc Roux: Γιατί είστε υπέρμαχος της ανθρώπινης βελτίωσης (human enhancement);


Andy Miah: Όταν επιχειρηματολογώ για την ανθρώπινη βελτίωση, κάνω έκκληση σε ιδέες που μπορούν να εμπλουτίσουν τη ζωή μας, που μπορούν να οδηγήσουν σε μεγαλύτερη ισότητα, για παράδειγμα. Κάνοντάς το, προσπαθώ να τοποθετήσω τις συζητήσεις γι’ αυτές τις προοπτικές σε ένα πολιτισμικό πλαίσιο. Η υγεία διαφοροποιείται συχνά απ’ αυτό, καθώς θεωρείται ένα αγαθό, το οποίο επιδιώκουμε ανεξάρτητα από τις πολιτισμικές διαφορές μας. Προσπαθούμε να μειώσουμε την παιδική θνησιμότητα, να καθυστερήσουμε τις ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία και τα λοιπά. Επομένως, το επιχείρημα της υγείας έχει ως εξής: πρέπει να χρησιμοποιήσουμε όλα τα δυνατά μέσα για να γίνουμε πιο υγιείς, κι αυτό επειδή υποτιμούμε την ασθένεια. Η κακή υγεία μας βάζει σε μια κατάσταση πόνου και βασάνων και θέλουμε να τα αποφύγουμε, ακόμη κι αν αναγνωρίζουμε ότι υπάρχουν περιπτώσεις πόνου και βασάνων που μπορεί να εμπλουτίσουν την ανθρωπιά μας: η αίσθηση της απώλειας όταν κάποιος πεθαίνει, το είδος των σχέσεων που αναπτύσσουμε όταν τραυματιζόμαστε και λοιπά.


Παρόλα αυτά, πιστεύουμε – κατά τη γνώμη μου, σωστά- ότι μια ζωή χωρίς πόνο, αρρώστια και βάσανα είναι γενικά καλύτερη από μια ζωή στην οποία υποφέρουμε από αυτές τις εμπειρίες. Αυτό το επιχείρημα, λοιπόν, που βασίζεται στην υγεία τείνει να μην απαιτεί μεγάλη ειδικότητα, μπορούμε να το υποστηρίξουμε χωρίς να κάνουμε αναφορά σε πολιτισμικές συνθήκες. Ωστόσο, όταν βλέπουμε άλλες διαστάσεις στις ζωές μας, όταν μιλάμε για την ανθρώπινη βελτίωση ως αισθητική προτίμηση, τα επιχειρήματα αυτά δεν έχουν την ίδια ισχύ. Παρόλα αυτά, η κατάσταση είναι πιο περίπλοκη. Οι διεκδικήσεις που συνδέονται με την υγεία, είναι, επίσης, αισθητικές, είναι διεκδικήσεις σύμφωνα με τις οποίες ορισμένα είδη ζωής είναι προτιμότερα ή αξίζουν τον κόπο.


Ας φανταστούμε ένα συγκεκριμένο παράδειγμα: μια τροποποίηση που θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως βελτίωση παρόλο που δεν θα βελτίωνε τις λειτουργικές μας ιδιότητες, όπως η αλλοίωση του χρώματος της επιδερμίδας μας. Ας αποφύγουμε να μπούμε σε φυλετικές κατηγορίες κι ας αντιμετωπίσουμε, αντί γι’ αυτό, τη δυνατότητα να μεταμορφώσουμε τους αυτούς μας σε φωτεινό μπλε ή πράσινο, ένα χρώμα που δεν έχει κανονικά η ανθρώπινη επιδερμίδα. Πώς θα βλέπαμε μια τέτοια τροποποίηση; Αποτελεί νόμιμη χρήση της ελεύθερης βούλησής μας να αλλοιώσουμε τον εαυτό μας, ή θα ήταν κάτι που θα υπέσκαπτε οποιαδήποτε αξιοπρέπεια στην ανθρώπινη ζωή; Νομίζω ότι είναι απολύτως λογικό να θέλει κανείς να αλλάξει το χρώμα της επιδερμίδας του, όπως είναι λογικό να αλλάξει το χρώμα των μαλλιών του. Δεν κάνω διάκριση σε σχέση με τη νομιμότητα ή την ηθική αυτού του πράγματος, γιατί θεωρώ ότι είναι μια υπέροχη έκφραση της ταυτότητάς μας.


Αυτό που με απασχολεί είναι το πόσο συχνά η συζήτηση για την ανθρώπινη βελτίωση περιορίζεται στις καθημερινές συζητήσεις, για παράδειγμα σε σχέση με τις ύποπτες τάσεις της πλαστικής χειρουργικής. Η πρόταση ότι πρέπει να κάνουμε το στήθος μας ή το πέος μας μεγαλύτερο, έτσι ώστε να ταιριάζουμε με ένα αμφίβολο ιδεώδες του πώς θα έπρεπε να είμαστε, είναι σαφώς αντικείμενο προβληματισμού, αλλά έχουμε πολλούς περιορισμούς σε ό, τι αφορά τους τρόπους που μπορούμε να αλλάξουμε τα σώματά μας. Ως τέτοιοι, έχουν την αξία των καθημερινών πρακτικών. Αυτό που θα είχε αξία θα ήταν εάν μπαίναμε σε έναν κόσμο όπου θα μπορούσαμε να μεταμορφώσουμε τους τωρινούς, στενούς φακούς μας και να φανταστούμε την ανθρώπινη βελτίωση μέσα από ευρύτερες εμπειρίες και αισθητικά οράματα.


Γι’ αυτό νομίζω ότι ο Oscar Pistorius, ως αθλητής, ως παραολυμπιακός, ως πρέσβης των διανθρωπιστικών τεχνολογιών, αποτελεί μια ελκυστική περίπτωση. Ο Pistorius δεν έχει την πρόθεση να επιχειρηματολογήσει για τον μετα- ή τον δι-ανθρωπισμό. Είναι απλώς ένα άτομο που χρησιμοποιεί προσθετικές συσκευές που του επιτρέπουν να κάνει αυτό που ονομάζουμε τρέξιμο. Λόγω της δέσμευσής του, έχει δει την παρατυπία του να διαχωρίζονται οι αθλητές με αναπηρία από τους λεγόμενους ικανούς ανθρώπους.


Σε αυτόν τον ρόλο, είμαστε μάρτυρες μιας ριζικής μεταμόρφωσης αυτού που θεωρούμε ελιτίστικο αθλητισμό. Για πολλά χρόνια, ο κόσμος του αθλητισμού αντιμετώπισε τον αθλητισμό των ατόμων με αναπηρία ως κατώτερο. Ο Pistorius το αλλάζει. Ο ανεπτυγμένος αθλητής με αναπηρία παίρνει τώρα την πρώτη θέση σε σχέση με αυτόμ που θεωρούμε σωματικά ικανό.


Marc Roux: Μπορούμε να χαράξουμε μια κόκκινη γραμμή σε σχέση με τα νομιμοποιημένα είδη ανθρώπινης βελτίωσης;


Andy Miah: Οι άνθρωποι μιλούν για μια κόκκινη γραμμή σα να υπάρχει μια στιγμή που το παρακάνουν. Πρώτον, πρέπει να αναρωτηθούμε τι σημαίνει αυτή η κόκκινη γραμμή. Συνήθως, οι άνθρωποι αναφέρονται σε μια ηθική κόκκινη γραμμή: εάν το παρακάνουμε, μπορούμε να χάσουμε μια πολύτιμη πλευρά της ανθρωπιάς μας. Δεν το πιστεύω. Πιστεύω ότι η κόκκινη γραμμή πρέπει να σχετίζεται με το πώς ρυθμίζουμε τις τεχνολογίες, όχι πώς περιορίζουμε τη χρήση τους. Η ρύθμιση είναι πολύ πολύπλοκη: εξαρτάται από τα είδη των τεχνολογιών για τα οποία μιλάμε.


Για παράδειγμα, ας γυρίσουμε στην περίπτωση που αλλάζουμε το χρώμα της επιδερμίδας μας κι ας τη συγκρίνουμε με τη γενετική μεταλλαγή. Ας φανταστούμε ότι η αλλαγή του χρώματος της επιδερμίδας απαιτεί να καταπιούμε ή να πιούμε μια αβλαβή ουσία. Εναλλακτικά, η γενετική μεταλλαγή απαιτεί πιο περίπλοκα εργαστήρια, έναν αριθμό επιστημόνων και ιατρών που μας βοηθούν να κάνουμε την αλλαγή. Σε αυτές τις δυο διαφορετικές περιπτώσεις έχουμε ένα παράδειγμα που δεν απαιτεί επαγγελματική ιατρική βοήθεια, έναντι ενός που εξαρτάται πολύ από μια επέμβαση τέτοιου είδους.


Μπορούμε να πούμε ότι η περίπτωση του χρώματος της επιδερμίδας δεν θέτει ηθικό πρόβλημα, επειδή δεν δεσμεύει ένα άτομο που μπορεί να έχει αντικρουόμενα συμφέροντα. Με τη γενετική μεταλλαγή η ιστορία γίνεται πολύ πιο περίπλοκη.


Marc Roux: Και τι γίνεται με το υποθετικό παράδειγμα κάποιου που θέλει να περάσει το πράσινο χρώμα της επιδερμίδας του στα παιδιά του (της);


Andy Miah: Είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα. Πρέπει να κάνουμε διάκριση ανάμεσα στα πράγματα που περνούν από το γενετικό πυρήνα μας και σε εκείνα που παραμένουν μέσα μας; Νομίζω ότι είναι λογικό να προτιμάμε να μην προσπερνούμε γενετικές δυσλειτουργίες, που μπορούν να οδηγήσουν σε ζωές με μεγάλα βάσανα. Ένα παράδειγμα είναι οι συζητήσεις γύρω από το μιτοχονδριακό DNA, όπου προσπαθούμε να αφαιρέσουμε το μιτοχονδριακό DNA από ένα ωάριο, για να μην αντιμετωπίσει ένα άτομο μεγάλα βάσανα μετά τη γέννησή του (της). Σ’ αυτή την περίπτωση, όμως, υπερβαίνουμε κάποιους κανόνες: ένα παιδί που γεννιέται από ένα ωάριο που έχει υποστεί μεταφορά μιτοχρονδριακού DNA, είναι ένα παιδί με τρεις άμεσους γενετικούς γονείς, με DNA τριών ατόμων.


Δε είμαστε ακόμη σε αυτό το σημείο, αλλά ασφαλώς υιοθετούμε την αρχή της τεχνολογίας. Επιπλέον, κάνουμε επιλογές για το πώς τεκνοποιούμε και ποια πολιτισμική αποσκευή φέρνουμε σ’ αυτή τη συζήτηση, κάνουμε πλάνα για τις ζωές μας που είναι εμφανώς τρόποι με τους οποίους αποφασίζουμε τι είδους επόμενοι άνθρωποι έρχονται σ’ αυτόν τον κόσμο.


Είμαστε σε αρκετά καλή θέση για να σκεφτούμε το ότι θα περάσουμε γενετικό υλικό στις μελλοντικές γενιές. Για πολλούς ανθρώπους μοιάζει να μην είναι αναστρέψιμο.


Marc Roux: Τι πιστεύετε για την ιδέα ότι μέχρι στιγμής όταν υιοθετούμε μια νέα τεχνολογία έχουμε ήδη αλλάξει;


Andy Miah: Στα περισσότερα γραπτά μου, περιγράφω την ανθρώπινη κατάσταση σαν μια σχέση ανάμεσα στη φύση και την τεχνολογία. Αυτή η ερμηνεία της ανθρωπιάς μας βασίζεται στην ιδέα ότι κάνουμε τις τεχνολογίες μας δικές μας, μέρος της ύπαρξής μας. Το κάνουμε με όλους τους τρόπους, από το πώς χρησιμοποιούμε ένα κινητό τηλέφωνο ή έναν υπολογιστή, μέχρι το πώς οδηγούμε τα αυτοκίνητά μας. Υπάρχουν ορισμένοι τρόποι που μπορεί κανείς να οδηγήσει ένα αυτοκίνητο, αλλά δεν ακολουθούμε αναγκαστικά αυτούς τους κανόνες, ούτε κάνουμε αυτό που είναι προς το συμφέρον της υγείας του αυτοκινήτου. Νομίζω ότι έχουμε εντελώς αλλάξει από τις τεχνολογικές συναντήσεις μας κι αυτό αρχίζει από την αντίληψη που έχουμε για την τεχνολογία. Εκεί αρχίζει αυτή η σκέψη. Εάν σκεφτείτε τα περισσότερα έργα επιστημονικής φαντασίας, διεισδύουν στην τεχνολογική φαντασία μας και αυτό επιδρά στο πώς σκεφτόμαστε την τεχνολογία.


Marc Roux: Τι γνώμη έχετε για την ιδέα ότι η ανθρώπινη συνείδηση μπορεί να θεωρηθεί ως η κυριότερη οικουμενική αρχή που μπορεί να χαράξει μια κόκκινη γραμμή σχετικά με τις χρήσεις των τεχνολογιών;


Andy Miah: Αυτή η έννοια μου δημιουργεί πρόβλημα. Τι σημαίνει αυτό όταν προσπαθούμε να διακρίνουμε το ηθικό στάτους ενός εμβρύου, για παράδειγμα; Επειδή υπάρχουν διάφορες απόψεις σε σχέση με το πότε αρχίζει η ζωή, ακόμη κι αν μπορούμε να αναγνωρίσουμε κάτι σαν οικουμενική συνείδηση, ο νους δεν υπάρχει όταν η πρωτόγονη γραμμή αρχίει κι έτσι είναι δύσκολο να μιλήσουμε γι’ αυτή τη ζωή σα να έχει μια συνειδητή αξία την οποία μπορούμε να διατυπώσουμε.


Marc Roux: Αλλά για μας, ως ενσυνείδητα όντα, αναρωτιέμαι αν μόνο η ζωή είναι ουσιαστική. Κι αν η συνείδηση είναι το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό της ανθρώπινης κατάστασης;


Andy Miah: Εννοείτε ότι το όριο της ηθικής μας σχετικά με την ανθρώπινη βελτίωση έχει να κάνει με τη διατήρηση της συνείδησης;


Marc Roux: Ναι. Αν αναζητούμε μια θετική αιτία για την ανθρώπινη βελτίωση, ποια θα ήταν αυτή; Γιατί θέλουμε να ζούμε πιο πολύ, ανεπτυγμένες ζωές;


Andy Miah: Εδώ επιστρέφουμε σε μια καινούργια έννοια που περιγράφω την επιταγή της: είναι η συσσώρευση του βιοπολιτισμικού κεφαλαίου. Δεν υπάρχει μια μόνο απάντηση που ισχύει για το σύνολο της ανθρωπότητας ως προς το γιατί να ζούμε περισσότερο, γιατί να είμαστε πιο ανεπτυγμένοι, γιατί να πρέπει να ζούμε οποιοδήποτε συγκεκριμένο είδος ζωής. Ωστόσο, οι δικαιολογίες αυτές δεν είναι αναγκαίες, Δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε ούτε στις θεμελιώσεις ανθρώπινες ελευθερίες ή δικαιώματα. Να προσδοκούμε μια οικουμενική απάντηση για την ανθρώπινη βελτίωση είναι πέραν των απαιτήσεων της συζήτησής μας. Αντίθετα, μπορούμε να σκεφτούμε ότι οι άνθρωποι περνούν τις ζωές τους προσπαθώντας να συσσωρεύσουν διάφορα είδη κεφαλαίου: προσπαθούμε να κάνουμε σίγουρα λεφτά, αλλά υπάρχουν κι άλλα είδη κεφαλαίων. Μορφωνόμαστε, έχουμε φυσικές δραστηριότητες, αναπτύσσουμε σχέσεις μεταξύ μας, και προσπαθούμε να τα κάνουμε όλα αυτά γιατί πιστεύουμε ότι εμπλουτίζουν τις ζωές μας. Ταυτόχρονα, καβαλικεύουμε μοτοσικλέτες ή χορεύουμε απλώς για να διασκεδάσουμε και να είμαστε πιο κοντά στην ανθρωπότητά μας. Οι άνθρωποι θα μιλούν γι’ αυτές τις δραστηριότητες εάν η αυθεντική ανθρώπινη κατάσταση εκτίθεται σε αυτές τις στιγμές του υπέρτατου επιτεύγματος. Το ίδιο ισχύει με το βιοπολιτισμικό κεφάλαιο όπου οι αυτό-μεταλλαγές μας γίνονται μέρος αυτού που δίνει στις ζωές μας αξία.


Marc Roux: Γιατί αυτά τα εγχειρήματα μας προσελκύουν τόσο; Κι όχι μόνο αυτό… Γιατί θέλουμε να έχουμε παιδιά; Γιατί θέλουμε να είμαστε ο Ναπολέων;


Andy Miah: Η προσέγγισή μου είναι να επιτρέψουμε στους ανθρώπους να εξερευνήσουν αυτές τις διαστάσεις της ανθρώπινης εμπειρίας, να είμαστε κριτικοί απέναντι σε ορισμένες κανονιστικές τάσεις, για παράδειγμα, αν δούμε ορισμένα πρότυπα ανθρώπινης βελτίωσης που βασίζονται σε ισχυρά εταιρικά συμφέροντα που τελικά περιορίζουν τις ελευθερίες των ανθρώπων αντί να τις διευρύνουν. Ερχόμαστε όμως στο ερώτημα, αν θέλω να γίνω ψηλότερος, γιατί να μην το κάνω; Ή αν θέλω να είμαι κοντύτερος ή πιο αδύνατος…


Σε γενικές γραμμές, η δικαιολογία για την πλαστική χειρουργική έχει να κάνει με το αν νιώθει κανείς ότι μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα ζωής του (της). Υπάρχουν όλων των ειδών οι προβληματισμοί για τις κοινότητες που έχουν εθισμό με την βελτίωση που μπορεί να προκύψει. Η κοινωνία πρέπει να προβληματιστεί γι’ αυτά τα ζητήματα, αλλά αυτό δεν της δίνει το δικαίωμα να περιορίσει αυτές τις ελευθερίες. Πρέπει τελικά να μπορούμε να κάνουμε τις επιλογές αυτές και ο ρόλος της κοινωνίας είναι να μας εμπλέξει κριτικά σε σχέση με τις συνέπειές τους κι όχι να μας λέει να μην τις κάνουμε.

Αφιέρωμα: read also, μετανθρωπισμός
Ετικέτες: Andy Miah , βιοτεχνολογία , ηθική , μετανθρωπισμός

σχολίασε