→ Αφιερώματα

Διάλογοι ←

→ Δράσεις

Re-public στο

O Stephen Gudeman μας προσκαλεί να αναθεωρήσουμε την αντίληψή μας για την οικονομία όχι σαν μια επίπεδη πεδιάδα που αποτελείται από αγορές και συμπεριφορές τύπου αγοράς που οδηγούν σε καταστάσεις ισορροπίας, αλλά σαν σφαίρες αξιών και πρακτικών που αλληλεπικαλύπτονται και συγκρούονται μεταξύ τους. Μέσα από αυτή τη συγκριτική και εθνογραφικά πληροφορημένη προοπτική της οικονομίας, ο Gudeman μας βοηθάει να θέσουμε σε αμφισβήτηση ορισμένα κυρίαρχα αφηγήματα της τρέχουσας κρίσης.


Ζούμε μια επώδυνη οικονομική κρίση, που τις διαστάσεις της κανείς από μας δεν είχε βιώσει στο παρελθόν.[1] Παντού στον πλανήτη η ανεργία και η υποαπασχόληση αυξάνονται, οι μισθοί παγώνουν, τα σπίτια χάνονται, η ανισότητα συνεχίζεται και πολλοί είναι αυτοί που νιώθουν έντονη συναισθηματική οδύνη. Δεν μπορούμε να προβλέψουμε όλες τις συνέπειες της ύφεσης ή πότε θα τελειώσει, και ακόμη κι αν ορισμένοι ισχυρίζονται ότι διακρίνουν το σημείο μεταστροφής, η παγκόσμια ανάκαμψη θα είναι αργή.


Πώς πρέπει όμως να αντιληφθούμε την παγκόσμια κρίση; Τα τελευταία χρόνια, η έννοια του Schumpeter περί ‘δημιουργικής καταστροφής’ έκανε την εμφάνισή της στον Τύπο, όπως και στους ακαδημαϊκούς κύκλους. Επεσήμανε τη δυναμική του καπιταλισμού και τον τρόπο που η καινοτομία, μέσω της δημιουργικής καταστροφής, αποφέρει κέρδη. Όταν δημιουργούμε νέα προϊόντα και υπηρεσίες, καταστρέφουμε τα παλιά: το αυτοκίνητο υποκαθιστά το κάρο με τα άλογα. Όλοι ωφελούνται (εκτός από αυτούς που φτιάχνουν κάρα και χαλινάρια), επειδή το νέο προϊόν και μέρος των κερδών επιμερίζονται σε όλους εμάς μέσα από τη μαγεία των αγορών. Επειδή όλοι είμαστε καλύτερα, δεν προβληματιζόμαστε πολύ για το περί δικαίου αίσθημα. Σε μια αναπτυσσόμενη οικονομία, οι ελπίδες αυξάνονται και το επίπεδο ζωής ανεβαίνει.


Η σημερινή κρίση πρέπει να μας κάνει να αμφισβητήσουμε αυτή τη θεωρία, ειδικά αν λάβουμε υπόψη την αλλαγή από τον σοσιαλισμό στον μετα-σοσιαλισμό, τα τελευταία είκοσι χρόνια- μια χρονική περίοδο σύγχρονη, σε γενικές γραμμές, με την ανάπτυξη και την κατάρρευση της ευρύτερης οικονομικής φούσκας. Δεν εννοώ ότι η κατάρρευση του σοσιαλισμού και η φαινομενική ανάπτυξη του καπιταλισμού συνδέονται, ζούμε όμως σε εποχές ειρωνείας. Για να καθυποτάξουν την χρηματοοικονομική κρίση και να αντιμετωπίσουν την ύφεση, οι Ηνωμένες Πολιτείες επαφίενται στα κυβερνητικά κονδύλια και στις παρεμβάσεις τους στις ‘ελεύθερες’ αγορές για να τις σταθεροποιήσουν και να τις σώσουν. Αποφεύγουμε τον όρο, αλλά είναι σαν η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών να εθνικοποιεί μερικώς τους τομείς της αυτοκινητοβιομηχανίας και των τραπεζών. Χρειάζεται σοσιαλισμός για να σωθεί ο καπιταλισμός; Αντίθετα, οικονομίες που πέρασαν από τον εναγκαλισμό ενός αναποτελεσματικού σοσιαλισμού στην αποτελεσματικότητα και την ελευθερία της οικονομίας της αγοράς έπεσαν στην κατάλληλη στιγμή για να βιώσουν τα δυσάρεστα χαρακτηριστικά της, όπως ο νεποτισμός και τα ολιγοπώλια, καθώς και τα πιστωτικά και τραπεζικά προβλήματα. Για παράδειγμα, σύμφωνα με την Wall Street Journal, η παγκόσμια ύφεση, μέσα από τη μειωμένη ζήτηση για ακριβό κασμίρι, έχει άμεση επίπτωση στους νομάδες βοσκούς στη Μογγολία. Πολλοί απ’ αυτούς δανείστηκαν έναντι των κοπαδιών τους για να επεκτείνουν την παραγωγή τους και να βελτιώσουν τις κατοικίες τους. Με την πτώση των τιμών και της ζήτησης, δεν μπορούν να ανταποκριθούν στα χρέη τους και κινδυνεύουν να χάσουν και τα κοπάδια τους και τα πολύτιμα σπίτια τους, που είναι αντίσκηνα. Η κρίση των στεγαστικών δανείων υψηλού κινδύνου, που τροφοδοτείται από το διασυνδεόμενο τραπεζικό σύστημα και τη διεθνή ροή κεφαλαίων, έχει παγκόσμιες διαστάσεις. Κατά παράδοξο τρόπο, καθώς ο καπιταλισμός στρέφεται για βοήθεια σε σοσιαλιστικές πρακτικές, οι μετα-σοσιαλιστικές περιοχές μαθαίνουν ότι ο καπιταλισμός δεν θεραπεύει όλες τις ασθένειες.


Επειδή η συνήθης γλώσσα της οικονομίας δεν εξηγεί αυτόν τον κόσμο των αντιφάσεων, των ειρωνειών και του απρόβλεπτου, ίσως να έχει έρθει η ώρα της ανθρωπολογίας. Εγώ έχω διαφορετικό τρόπο σκέψης για την οικονομία. Αντί να τη βλέπω σαν επίπεδες ή ήπιες πεδιάδες που αποτελούνται από αγορές και συμπεριφορές αγορών, οι οποίες οδηγούν σε καταστάσεις ισορροπίας, νομίζω ότι αποτελείται από επικαλυπτόμενες και αντιμαχόμενες σφαίρες αξιών και πρακτικών. Επιτρέψτε μου μια σύντομη παρουσίαση αυτής της άποψης.


Οι οικονομίες περιλαμβάνουν διαφορετικούς χώρους αξιών. Μπορούμε να φανταστούμε αυτές τις περιοχές σαν πέπλα, το ένα πάνω στο άλλο. Τις ονομάζω Σπίτι, Κοινότητα, Εμπόριο, Οικονομία και Οικονομία της Οικονομίας. Το σχετικό μέγεθος κι η ύπαρξη τους ποικίλλει ανάλογα με την κοινωνία.


Μερικές φορές, οι ζώνες είναι χωριστές, μερικές φορές διεισδύουν η μια στην άλλη, μερικές φορές ενώνονται και άλλες φορές επικαλύπτονται. Υπάρχει ένας σημαντικός διαχωρισμός μεταξύ Σπιτιού και Κοινότητας απ’ τη μια πλευρά, και Εμπορίου, Οικονομίας και Οικονομίας της Οικονομίας από την άλλη. Αποκαλώ την πρώτη περιοχή ‘ Κοινότητα’ και τη δεύτερη ‘Αγορά’. Η σφαίρα της κοινότητας φιλοξενεί πολλαπλές αξίες που νομιμοποιούν διαφορετικούς τρόπους και συνδυασμούς σε σχέση με τον προσδιορισμό πόρων και αποτελεσμάτων, όπως η ισότητα, η ανάγκη, η ικανότητα ή η σχετική κοινωνική θέση. Αντίθετα, οι αγορές αποτελούνται από ανώνυμες ανταγωνιστικές ανταλλαγές. Για να παραμείνουν στην ανταγωνιστική αρένα, οι παίκτες πρέπει να κάνουν ορθολογικές επιλογές ή υπολογισμούς, ώστε οι άλλοι να μην τους ξεπεράσουν. Η αιτιολογική αξία γι’ αυτό τον τρόπο ζωής είναι η αποτελεσματικότητα στην κατανομή των πόρων. Ασφαλώς, αυτοί οι δυο ευρείς τομείς συχνά αναμιγνύονται- προς μεγάλη δυσαρέσκεια των νεοφιλελεύθερων που δεν θαυμάζουν τον έρποντα σοσιαλισμό.


Έχω αναπτύξει την αντίθεση μεταξύ αγοράς και κοινότητας αλλού (Gudeman 2001, 2008). Προχωρώντας πιο πέρα, λέω ότι υπάρχει ένα είδος λογικο-γενετικής σχέσης ανάμεσα στις οικονομικές σφαίρες. Νομίζω ότι τις βρίσκουμε στα εθνογραφικά υλικά, ανεξάρτητα αν έχουν
ή όχι μια ιστορική σχέση σε ό, τι αφορά την προέλευσή τους. Ακόμη πιο σημαντικό, τις συναντούμε σήμερα στις καπιταλιστικές οικονομίες, ακόμη κι αν αποσιωπούμε την αναγνώρισή τους. Τις περιγράφω εν συντομία.


Πρώτα, υπάρχει το σπίτι, που χαρακτηρίζεται από την αναζήτηση μιας αυτάρκειας, η οποία δεν επιτυγχάνεται ποτέ. Το σπίτι είναι όπως το εσώτερο κύτταρο της οικονομίας. Στη βάση του, υπάρχουν χαρακτηριστικά όπως μοίρασμα και αμοιβαιότητα, που δεν είναι καλά διαχωρισμένα. Υπάρχουν πολλές μορφές σπιτιών στον κόσμο, από τις ομάδες που αναζητούν τροφή και κυνήγι, μέχρι τις μητριαρχικές καλύβες, ανάμικτες ομάδες και μικρά σόγια, υποστατικά και επαύλεις, ανεξάρτητες χωριάτικες κατοικίες, ολόκληρες οικονομίες. Μια βασική πρακτική του σπιτιού είναι να αποταμιεύει ή να φυλάει με φειδωλή διαχείριση, προκειμένου να διατηρεί ένα βαθμό αυτονομίας. Σημειώνω την αποταμίευση γιατί είναι το αντίθετο της ανταλλαγής στις αγορές. Δικαιολογημένα, ο Κέινς καταφερόταν εναντίον της τάσης για αποταμίευση, ειδικά σε περιόδους ύφεσης. Μ’ αυτή την έννοια, τα κονδύλια της κυβέρνησης ή της ευρύτερης κοινότητας βοηθούν να ξεπεραστεί η εξάντληση της ζήτησης που μπορεί να προκαλείται και από την αποταμίευση στην κυτταρική μονάδα ή οικονομία. Όταν επικρατεί μεγάλη αβεβαιότητα, δεν προσπαθούμε να κρατήσουμε ό, τι έχουμε και να το διατηρήσουμε για το μέλλον;


Δεύτερον, υπάρχει η ίδια η κοινότητα με ένα βαθμό ανταλλαγών μεταξύ των μονάδων. Όπως το σπίτι, η κοινότητα βασίζεται στο μοίρασμα μέσω μιας βάσης που συγκροτεί τις κοινωνικές σχέσεις. Τα υλικά πράγματα και υπηρεσίες καθορίζουν τις σχέσεις. Τόσο στο σπίτι όσο και στην κοινότητα, συγκροτούν κοινωνικές διασυνδέσεις-οι άνθρωποι και τα αντικείμενα δεν είναι ξεχωριστά, όπως παρατήρησε ο Marcel Mauss. Στην κοινότητα το μοίρασμα και η αμοιβαιότητα εμφανίζονται περισσότερο ως ξεχωριστές πρακτικές, αποτελούν τρόπους διαχωρισμού μιας βάσης με διαφορετικές αξίες, Σ’ αυτόν τον τομέα, βλέπουμε επίσης την παρουσία αυτού που εγώ αποκαλώ ‘χρήμα βάσης’. Οι άνθρωποι ανταλάσσουν μέρη ή δείγματα αυτών που συνήθως υπολήπτονται και οι ανταλλαγές αυτές οδηγούν σε μεταστροφές σε υλικά πράγματα και θέσεις. Ας περάσω όμως γρήγορα στην επόμενη σφαίρα αξιών.


Τρίτον, έχουμε την αγορά ή την απρόσωπη, ανώνυμη ανταλλαγή. Ας αφιερώσουμε λίγο χρόνο εδώ, γιατί ένα μέρος της επιχειρηματολογίας μου στηρίζεται στη σχέση μεταξύ κοινότητας και αγοράς. Κατά την άποψή μου, οι αγορές δεν είναι ποτέ αυτόνομες αλλά εμπεριέχουν κάποια έννοια κοινότητας, ακόμη κι αν δεν αναγνωρίζουν ή αν υποβαθμίζουν αυτή τη βάση. Απ’ τη στιγμή που θεωρούμε ότι οι αγορές εντάσσονται σ’ ένα πλαίσιο, η σημασία της κοινότητας γίνεται προφανής. Οι κοινότητες δημιουργούν το πεδίο για το εμπόριο μέσω τυπικών και άτυπων κανόνων. Μερικές φορές οι ρυθμίσεις ξεκινούν με μια ηθική δήλωση. Ο πρόεδρος Ομπάμα μίλησε για τη ντροπή που αποτελούν τα αγόρια της Γουολ Στριτ με τα υπερμεγέθη μπόνους ακριβώς πριν από την χρηματοοικονομική εξαγορά των εταιριών τους. Πολλοί ένιωσαν ότι οι πολίτες των Ηνωμένων Πολιτειών χρηματοδοτούσαν τα μπόνους τους μέσω των φόρων τους, στη δική μου γλώσσα η κοινότητα υποστήριζε παίκτες της αγοράς που ήταν ελεύθεροι καβαλάρηδες σε βάρος μας.


Υπάρχει ακόμη μια διασύνδεση μεταξύ αγοράς και κοινοτικής συμπεριφοράς, την οποία αποκαλώ κλιμακωτή ενίσχυση ή αποικισμό. Ο ανταγωνισμός και ο καθορισμός των τιμών καθοδηγούν τις αγορές. Εκτός κι αν τυγχάνουν ειδικής προστασίας, οι συμμετέχοντες στην αγορά πρέπει να είναι ανταγωνιστικοί για να παραμείνουν στο πεδίο. Εάν δεν μπορούν να φτάσουν ή να χτυπήσουν τις τιμές των άλλων, βρίσκονται αναγκαστικά εκτός ανταγωνισμού. Εδώ η επίδραση των παγκόσμιων δυνάμεων στις τοπικές αγορές είναι πολύ σημαντική, όπως γνωρίζουμε από τις επιδράσεις της Wal-Mart.


Οι ανθρωπολόγοι έχουν ιδιαίτερα ενδιαφερθεί για τον τρόπο που ο ανταγωνισμός οδηγεί τους συμμετέχοντες στην επέκταση των περιθωρίων των αγορών, την οποία γνωρίζουμε ως αυξανόμενη εμπορευματοποίηση της ζωής. Η κλιμακωτή ενίσχυση προκύπτει όταν πράγματα και υπηρεσίες που προηγουμένως δεν μπορούσαν να αποτιμηθούν, υπολογίζονται, τιμώνται και γίνονται ανταλλάξιμα. Κλιμακωτή ενίσχυση γίνεται επίσης όταν η αγορά εντάσσει άλλες οικονομίες.


Η κλιμακωτή ενίσχυση ή αποικισμός έχει επίσης ιδεολογική επίδραση. Το να είσαι ανταγωνιστικός στις αγορές μέσω του συνεχούς καθορισμού των τιμών απαιτεί ένα ειδικό είδος λογικότητας που αποκαλώ υπολογιστική λογική. Την ικανότητα να υπολογίζουν, να μετρούν, να κάνουν ανταλλαγές και να επιλέγουν μοιράζονται αναμφίβολα όλοι οι άνθρωποι, αλλά αυτή αυξάνει ή παρακινείται και διευρύνεται από τη συμμετοχή της αγοράς. Η χρήση της στις αγορές την καλλιεργεί μέσω της επανάληψης, της ανάγκης άσκησής της και της αντιμετώπισή της ως εργαλείο. Η πρόσφατη πειραματική έρευνα το δείχνει. Ορισμένες μελέτες για φοιτητές οικονομικών και επιχειρηματικών σχολών δείχνουν ότι όσο προχωρούν στις σπουδές τους, γίνονται πιο υπολογιστές σε σχέση με τους άλλους. Άλλες αναφορές δείχνουν ότι όσοι συμμετέχουν με υπομνήσεις της αγοράς είναι πιο υπολογιστές και ιδιοτελείς στους επόμενους πειραματισμούς. Μια πρόσφατη μελέτη για pit traders, στο Σικάγο, που είναι αρσενικού γένους, δείχνει πώς αποκτούν όλο και περισσότερο υπολογιστικές και ανταγωνιστικές πρακτικές στη δουλειά τους και μεταφέρουν τις συμπεριφορές αυτές και πέραν των σχέσεων στη δουλειά. Ενισχύουν κλιμακωτά την υπολογιστική λογική έξω από το εμπορικό πεδίο. Ακόμη πιο σκανδαλιστική είναι η άποψη ότι τα υψηλά επίπεδα τεστοστερόνης στους άντρες και οι εμπορικές επιτυχίες συνδέονται.[2]


Δεν πιστεύω ότι η ικανότητα υπολογιστικής λογικής έχει να κάνει με το φύλο. Τη βλέπω ως μια ικανότητα που διευρύνεται μέσα απ’ την πρακτική. Στο μέτρο, όμως, που η εμπλοκή της αγοράς, μέσω της συνεχούς υποταγής στην πειθαρχία ως τελικό κριτήριο, απαιτεί ικανότητα και χρήση της υπολογιστικής λογικής, και στο μέτρο που οι άνδρες ασχολούνται περισσότερο με τις αγορές, έχει γίνει έμφυλη ικανότητα.


Αυτές οι σκέψεις για τη διαλεκτική της κοινότητας και της αγοράς μας οδηγούν να εξετάσουμε με μεγαλύτερη ακρίβεια τον τρίτο, τέταρτο και πέμπτο χώρο αξιών στην εικόνα μου για την οικονομία. Τους ονομάζω εμπόριο, οικονομία και οικονομία της οικονομίας ή αυτοπαθή οικονομία. Λέγοντας εμπόριο, αναφέρομαι στην ανταλλαγή αγαθών και υπηρεσιών. Λέγοντας οικονομία, αναφέρομαι στον κόσμο της ανταλλαγής χρήματος μέσω ιδρυμάτων όπως οι κεντρικές και οι εμπορικές τράπεζες, οι ασφαλιστικές εταιρίες, οι τραπεζικοί οίκοι και τα μεσιτικά γραφεία, όπως επίσης τα χρηματιστήρια και τα παραρτήματά τους. Με την ευρεία έννοια, αυτή η σφαίρα της αγοράς παρέχει ρευστότητα μέσα από δάνεια, επενδύσεις και συνδεδεμένα εργαλεία για εμπορικές επιχειρήσεις σε αγαθά και υπηρεσίες. Στη σφαίρα της οικονομίας, το χρήμα ανταλάσσεται με χρήμα και η καθυστερημένη επιστροφή του αποφέρει τόκους στον δανειστή. Εάν η εμπορική σφαίρα έχει να κάνει με άμεσα κέρδη και ποσοστά κέρδους όπως αυτά αποτιμώνται σε χρήμα, η οικονομική σφαίρα έχει να κάνει με τόκους και επιτόκια σε χρήμα. Απλοποιώ, επειδή το εμπόριο και η οικονομία είναι βαθιά συνδεδεμένα, αλλά υπάρχει διαφορά. Για παράδειγμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες ακολουθούν διπλή προσέγγιση στην καταπολέμηση της κρίσης. Από τη μια πλευρά, τα ομοσπονδιακά ταμεία διοχετεύουν χρήμα στον τομέα της οικονομίας μέσω τραπεζών και μέσω εμπορικού χρέους: αυτή είναι δράση στην οικονομική σφαίρα. Από την άλλη πλευρά, η κυβέρνηση ξοδεύει μαζικά από το έλλειμμα για να αναζωογονήσει την παραγωγή και την κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών, και να καταπολεμήσει την ύφεση σα να διαχωρίζεται από την κρίση ρευστότητας.


Ωστόσο, οι οικονομικές και εμπορικές αγορές είναι ίδιες στο ότι και οι δυο είναι ανταγωνιστικές αρένες όπου οι παίκτες στοχεύουν στην απόκτηση κερδών. Η πράξη του να αποκτάς κέρδος δεν είναι καινούργια, αλλά τα τελευταία πενήντα κάτι καινούργιο ήρθε να προστεθεί στον ανταγωνισμό για το κέρδος. Το ονομάζω σφαίρα της ‘οικονομίας της οικονομίας’ ή αυτοπαθή οικονομία. Αλλά θα μπορούσαμε να το αποκαλέσουμε ‘ανάθεση σε τρίτους’ στην επιχειρηματική γλώσσα, ‘σύνδεση και ρίσκο με χρεώγραφα’ σε οικονομικούς όρους ή ‘ειδίκευση’ και ‘διαφοροποίηση’ σύμφωνα με τις εκφράσεις των κοινωνιολόγων.


Οι ανθρωπολόγοι γνωρίζουν για την ανάθεση σε τρίτους, επειδή σε πολλά από τα μέρη που δουλεύουμε παρατηρήσαμε την εμφάνιση και εξαφάνιση αλυσίδων πρόχειρων εργοστασίων που απασχολούν συχνά γυναίκες και παιδιά με χαμηλές αμοιβές. Αυτά τα κέντρα κοστίζουν λιγότερο παρά αν βρίσκονταν σε πολύ εμπορικές περιοχές και μετακινούνται όταν τα επίπεδα των αποδοχών στα έθνη αλλάζουν. Τα κέρδη απ’ αυτά τα εργοστάσια κρατούνται σε παράκτιες εταιρίες ή επιστρέφουν στις μητροπόλεις. Συνήθως δεν επενδύονται σ’ αυτά τα εργοστάσια ή στη συγκεκριμένη περιοχή. Αυτό το είδος offshoring είναι εμβληματικό μιας ευρύτερης διαδικασίας σε μια οικονομία.


Ας εφαρμόσουμε αυτή την εικόνα της ανάθεσης σε τρίτους στον οικονομικό τομέα. Μπαίνουμε εδώ στη σφαίρα των παράγωγων και επενδυτικών φορέων. Στο τελευταίο μέρος του 20ου αιώνα, μετά τη δουλειά που έγινε στην κατανομή ενεργητικών και τη διατίμηση των μελλοντικών συμβολαίων, το ίδιο το ρίσκο έγινε εμπορεύσιμο αγαθό που μπορεί να διαχωριστεί από το ομόλογο ή το εμπορικό εγχείρημα, να αγοραστεί και να πουληθεί. Δεν θα δώσω λεπτομέρειες γι’ αυτή τη νέα μαθηματική διαδικασία, θα πω μόνο ότι μέσω της εμπορευματοποίησης του ρίσκου, κάποιος μπορεί τώρα να αγοράσει και να πουλήσει την τιμή μιας τιμής. Τα παράγωγα του επιτρέπουν να διαχωρίσει το ρίσκο της αλλαγής των τιμών ενός ενεργητικού από την τιμή του ενεργητικού, προκειμένου να εξασφαλίσει μια συγκεκριμένη τιμή στο μέλλον. Τα στεγαστικά δάνεια, για παράδειγμα, είναι δάνεια με ρίσκο. Τεμαχίζοντας, όμως, το υποτιθέμενο ρίσκο και πουλώντας το αλλού, οι τράπεζες μπορούν να διαχωρίσουν τον τόκο του δανείου από το ρίσκο τους, με κάποιο κόστος. Εδώ βρισκόμαστε: στην προβληματική αποτίμηση του ρίσκου. Πώς αποτιμά κάποιος το ρίσκο, εκτός μέσα από την τοπική γνώση ή υπολογίζοντας κατά προσέγγιση με βάση το παρελθόν; Πώς όμως αποτιμά κάποιος το ρίσκο της τιμής ενός ενεργητικού που δεν έχει ιστορία, όπως η υποθήκη ενός στεγαστικού που έχει χορηγηθεί σε οφειλέτη υψηλού κινδύνου; Ωστόσο, το ρίσκο εκτιμήθηκε και ανατέθηκε σε τρίτο και είδαμε την καταστροφή που προκάλεσε αυτή η χρηματοοικονομική επανάσταση. Οι επιδράσεις της κλιμακώθηκαν σε μας τους υπόλοιπους και καλούμε την κοινότητα, με τη μορφή της κυβέρνησης, να μας σώσει από την υπερβολική επέκταση της αγοράς.


Η ιστορία μου δεν έχει ακόμη τελειώσει. Μαζί με άλλους ανθρωπολόγους, κατέγραψα πώς μια οικιακή και κοινοτική οικονομία που βασιζόταν μερικώς στην αυτάρκεια καταστράφηκε από την επέκταση της αγοράς μέσω της καλλιέργειας του εμπορίου που ήταν μια καινοτομία στην υπηρεσία της αποτελεσματικής παραγωγής. Η μεταστροφή αυτή καθοδηγήθηκε από τη αναζήτηση κέρδους στον εμπορικό τομέα. Πιο πρόσφατα, βιώσαμε μια εμπορική επανάσταση σε σχέση με την ανάθεση σε τρίτους, που περιλάμβανε περιορισμένες εταιρικές δραστηριότητες που παράγουν οικονομικό κέρδος. Κι αυτή ήταν μια επανάσταση στην αποτελεσματικότητα κι ένα παράδειγμα δημιουργικής καταστροφής.[3] Τώρα βιώνουμε μια κρίση στον οικονομικό τομέα, που συμβαίνει πάλι στο όνομα της ενίσχυσης της ρευστότητας της αγοράς και τροφοδοτείται από το ρίσκο της ανάθεσης σε τρίτους και την ανάθεση ‘άλφα’. Εξεζητημένοι επαγγελματίες μιλούν για την ‘αναζήτηση για το άλφα’ που ήταν μια από τις επωδούς του Goldman Sachs στη Νέα Υόρκη. Άλφα λέγεται το πλεόνασμα επιστροφής που σχετίζεται με ένα μέτρο σύγκρισης , ή είναι μια αφύσικη, πέρα από τις προσδοκίες, χρηματική επιστροφή. Ως υπολογισμένη επιστροφή για άλλες επιστροφές, το άλφα βρίσκεται στο κέντρο της σφαίρας της ‘οικονομίας της οικονομίας’. Αυτό το υπέρτατο κέρδος στο κέρδος ήταν το άγιο δισκοπότηρο της Γουολ Στριτ και του Σίτι του Λονδίνου.[4]


Η άποψή μου για την οικονομία ως μια ιεραρχία από σφαίρες αξιών και τις αλληλεπιδράσεις τους περιγράφει τη σημερινή κρίση ως ένα νέο φαινόμενο που είναι συνεχές και επεκτείνεται από το σπίτι στην κοινότητα, στο εμπόριο, στην οικονομία και την οικονομία της οικονομίας. Η ιστορία όμως έχει αγκάθια. Μέσω του ξοδέματος του ελλείμματος και της δράσης της κεντρικής τράπεζας πολλές οικονομίες μπορεί να στραφούν σε τρόπους ανάκαμψης. Φυσικά, μεταθέτουμε ένα βαρύ φορτίο στην επόμενη γενιά που θα χρειαστεί να αποπληρώσει το χρέος που συσσωρεύουμε. Η ανησυχία μου, όμως. για το μέλλον είναι άλλη. Η οικονομία των Ηνωμένων Πολιτειών και άλλων χωρών τροφοδοτήθηκε από την προσωρινή ρευστότητα που παρείχαν οι τομείς της οικονομίας και της οικονομίας της οικονομίας. Αντίθετα, με την ανάθεση σε τρίτους ο εμπορικός τομέας των αγαθών και άλλων υπηρεσιών πιθανώς να μην αναπτυχθεί στον ίδιο βαθμό με τον οικονομικό τομέα. Στην πραγματικότητα, αναρωτιέμαι εάν ο εμπορικός τομέας υποβαθμίστηκε με την ανάθεση σε τρίτους και την εστίαση στα οικονομικά κέρδη.[5] Είμαστε, μήπως, αντιμέτωποι με μια διπλή κρίση λόγω της έκρηξης της οικονομικής φούσκας, από τη μια πλευρά, και του ξεκοιλιάσματος του εμπορικού τομέα, από την άλλη; Παραπέμπω στον Marcel Mauss και τον χαρακτηρισμό του για το ξεφάντωμα των Kwakiutl ως ‘τερατογέννεση’ της προσφοράς δώρων. Για να αποκτήσουν γόητρο και να ξεπεράσουν τους άλλους, οι αρχηγοί έκαιγαν τα σκεπάσματα κι έριχναν τα χάλκινα σκεύη στη θάλασσα. Είναι αυτή η καταστροφή διαφορετική από το οικονομικό ξεφάντωμα στις μητροπόλεις μας;


Υπαινίσσομαι ότι ο καπιταλισμός της αγοράς έχει την τάση να αυτοκαταστρέφεται μέσω της δημιουργικής καταστροφής. Δεν είμαι εξελικτικός ανθρωπολόγος, αλλά φαντάζομαι ένα άλφα αρσενικό να κυνηγά άλφα α κέρδη στις στέγες της Γουολ Στριτ και του Σίτι. Σε τι όμως βασίζεται το άλφα- το κέρδος πάνω στο κέρδος; Εάν, στον ανταγωνισμό για το άλφα καταστρέφουμε τα θεμέλια των σπιτιών, της κοινότητας και του εμπορίου, μπορούμε να προσδοκούμε μια επιστροφή στην οικονομική ζωή όπως ήταν πριν από την κρίση; Είναι η καταστροφή της οικονομίας, μέσω της επικέντρωσης στα καθαρά κέρδη και την ανάθεση σε τρίτους το μέλλον μας ή μήπως μπορούμε να συνδυάσουμε τις εμπειρίες του καπιταλισμού, του σοσιαλισμού και των εθνογραφικών οικονομιών με νέους τρόπους για να στηρίξουμε τις κοινωνικές σχέσεις, έναν αξιοπρεπή υλικό τρόπο ζωής και ατομική ευημερία; Αυτά είναι σήμερα τα ερωτήματα για την οικονομία.


Σημειώσεις

[1] – Συνεχίζω τη συζήτηση που ξεκίνησα με τα Gudeman 2008a, 2008b, 2009a, 2009b.

[2] – Σύμφωνα με μία έρευνα για τους χρηματιστές του Λονδίνου, οι πιο πετυχημένοι είχαν μακρύτερους δείκτες από αντίχειρες, ένα χαρακτηριστικό που σχετίζεται με την έκθεση σε ανδρόγυνα κατά την διάρκεια της κύησης και πιστεύεται ότι αυξάνει τα επίπεδα τεστοστερόνης των ενηλίκων. Wired Science 12 Ιανουαρίου 2009.

[3] – Βλ. Milberg 2008.

[4] – “The Search for Alpha Continues,” (2001); “Active Alpha Investing.”

[5] – Βλ., για παράδειγμα, Krugman, “Reconsidering a Miracle,” NY Times, 16 April 2009; van Ark, O’Mahony, and Timmer (2009).

Αναφορές

- Gudeman, Stephen. 2008a. Economy’s Tension. New York: Berghahn.

- Gudeman, Stephen. 2008b “Watching Wall Street: a global earthquake.” Anthropology Today, 24, νο.6: 20-24.

- Gudeman, Stephen. 2009a “Introduction” for the Greek translation of The Anthropology of Economy. Polyptropon.

- Gudeman, Stephen. 2009b “Hoarding Wealth: When Vice Becomes Virtue,” Anthropology Today, 25, νο. 2:25-26.

- Milberg, William. 2008. “Shifting sources and uses of profits: sustaining US financialization with global value chains.” Economy and Society, 37 (1):420-451.

Αφιέρωμα: right-front, αναπαραστάσεις της κρίσης
Ετικέτες: Stephen Gudeman , ανθρωπολογία , καπιταλισμός , οικονομική κρίση

σχολίασε