→ Αφιερώματα

όλα τα αφιερώματα

Διάλογοι ←

όλοι οι διάλογοι

→ Δράσεις

όλες οι δράσεις

Re-public στο

Kingsley Dennis – Οι νέες αγορές: Τα «wikis» ως μία μορφή συλλογικής νοημοσύνης

Τα επιτυχημένα wikis, όπως η Wikipedia, προβαίνουν σε σοφές αποφάσεις, υποστηρίζει ο Kingsley Dennis. Ενσαρκώνουν μορφές μιας αναδυόμενης υβριδικής συλλογικής νοημοσύνης, όπου η αδυναμία του ατόμου αντισταθμίζεται από την συνδρομή του πλήθους.

---


Το Διαδίκτυο έχει διέλθει διάφορα στάδια από την πρώτη εμφάνισή του τη δεκαετία του ’90 και έχει μεταβάλει καθοριστικά τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι μπορούν, και δρουν, αλληλοσχετίζονται, επικοινωνούν, σκέφτονται, συνδέονται, και τελικά ενεργούν. Καθώς το Διαδίκτυο, όλο και περισσότερο, καθίσταται ένας χώρος, όπου οι άνθρωποι μετατρέπονται σε δημιουργούς, συν-σχεδιαστές και σε μηχανισμούς ανάδρασης των πραγματικά άπειρων λογισμικών εφαρμογών, αρχίζει να σχηματίζεται ένας νέος τύπος πολύπλοκων διασυνδέσεων. Αυτός ο τύπος ονομάστηκε Web 2.0. Ο Tim O’ Reilly αναφέρει ως ένα από σημαντικότερα διδάγματα της εποχής του Web 2.0 ότι «οι χρήστες προσθέτουν αξία». Νεοεμφανιζόμενοι άξονες κινητικότητας και κοινωνικής διασύνδεσης καθοδηγούμενοι, κυρίως, από εφαρμογές που δημιουργούν οι χρήστες υποστηρίζουν αυτό που θα μπορούσε να ονομαστεί «ενισχυμένη συμμετοχική γνώση» μέσω της μεταβολής του υποδείγματος όσον αφορά αφενός στις τεχνολογικές εφαρμογές και αφετέρου στη συμμετοχή του χρήστη.


Η καθοδηγούμενη από το περιεχόμενο ανάπτυξη του Διαδικτύου, η οποία περιλαμβάνει δίκτυα γνώσης και επιμερισμού της γνώσης μέσω ηλεκτρονικών κοινωνικών δικτύων και συνεργατικών εργαλείων, όπως π.χ. η Wikipedia και η Cellphedia, ανοίγουν το δρόμο προς τη «μαζική ερασιτεχνοποίηση». Αυτό γίνεται περαιτέρω εμφανές σε πρακτικές, όπως η κατηγοριοποίηση/ταξινόμηση περιεχομένου από τους χρήστες (folksonomy/tagging), τα ιστολόγια (blogging), τα ηχητικά αποσπάσματα (podcasting), και πρόσφατα το vlogging (video blogging). Αυτά τα νέα διαδικτυακά συνεργατικά εργαλεία διευκολύνουν ένα είδος συλλογικού τρόπου οργάνωσης τεράστιων όγκων πληροφοριών. Στην πράξη είναι συνεργατικά εργαλεία σχεδιασμένα να επαυξάνουν τη συλλογική ανθρώπινη νοημοσύνη επιτρέποντας την εμφάνιση αποθηκευμένων δεδομένων, τα οποία έχουν συγκεκριμένο νόημα, δηλαδή επιτρέπουν την πρόσβαση σε άλλους χρήστες με σκοπό να μοιραστούν πληροφορίες και συνδέσμους. Συνήθως, αναφέρονται ως μορφές μιας αναδυόμενης υβριδικής συλλογικής νοημοσύνης. Να σημειωθεί, ωστόσο, ότι ο όρος «συλλογική νοημοσύνη» έχει πολλές και διαφορετικές σημασίες.


Χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει –χωρίς κάποια ιδιαίτερη σειρά- τη νοημοσύνη βακτηρίων, μελισσών ή εντόμων, την τεχνητή νοημοσύνη, τη στρατιωτική στρατηγική, τη διαστημική διασύνδεση, την πνευματική «βιόσφαιρα», την «παγκόσμια διάνοια», την οικολογία και την πολιτική διακυβέρνηση. Κατά πόσον σε όρους βιολογικούς, υπολογιστικούς, στρατηγικούς ή κοινωνικούς, εμπεριέχεται σε αυτό που ορίζεται ως «συλλογική νοημοσύνη» η δυνατότητα της μετάδοσης, της λήψης, της χρήσης και τέλος του επιμερισμού εξαρτάται από την πληροφορία. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι κοινωνικές μορφές της συλλογικής νοημοσύνης είναι παράγωγα ή σχηματίζονται από βιολογικές βάσεις, αλλά, αντιθέτως, αναδεικνύει τις ομοιότητες ανάμεσα στις ποικίλες εφαρμογές και λειτουργίες τους.


Μπορούμε να αντιληφθούμε τον όρο «συλλογική νοημοσύνη» ως θετική «ομαδική σκέψη» σε δράση, η οποία γίνεται εμφανής από ενδιάμεσες μορφές τεχνολογικής επικοινωνίας. Ωστόσο, επειδή τα άτομα/οι πράκτορες που εμπλέκονται δεν βρίσκονται σε συνεχή φυσική επαφή μεταξύ τους, είναι λιγότερο επιρρεπείς στα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής ομαδικής σκέψης, όπως για παράδειγμα στην πίεση για ομογενοποιημένη σκέψη. Το σύνθετο σύνολο των πληροφοριών που μοιράζονται τα δίκτυα, ανεξαρτήτως φυσικής απόστασης –κατανεμημένη νοημοσύνη-, απομακρύνει την πιθανότητα εξάρτησης, η οποία συνήθως, εμφανίζεται σε πιο περιορισμένους φυσικούς χώρους, όπως στα γραφεία και τις αίθουσες συσκέψεων. Όταν ο επιμερισμός της πληροφορίας και η διάδραση στο πλαίσιο ενός πολύπλοκου συστήματος συμμετεχόντων εξελίσσεται αφενός πολύ δυναμικά, αφετέρου δε συντονισμένα, εμφανίζονται ιδιοκτησίες, οι οποίες ενδεχομένως θεωρούνται «έξυπνες» ή «λογικές» και επιδεικνύουν δυνατότητες που ξεπερνούν τις αντίστοιχες των ατομικών συνθετικών τους. Ο James Surowiecki, εξάλλου, το αναφέρει στη μελέτη του για τα «σοφά πλήθη» από την οπτική της άποψης ότι οι πολλοί είναι εξυπνότεροι από τους λίγους. Ο Surowiecki κατέδειξε ότι «όσο πιο προσωπική επαφή έχουν αναμεταξύ τους τα άτομα, τόσο λιγότερο πιθανό είναι οι αποφάσεις της ομάδας να είναι σοφές. Είναι γεγονός ότι όσο πιο πολύ επηρεάζουμε ο ένας τον άλλο, τόσο πιθανό είναι να πιστεύουμε τα ίδια πράγματα και να προβαίνουμε στα ίδια λάθη» (σ. 42). Οι προσωπικοί στόχοι, επομένως, διαστρεβλώνουν το συλλογικό αποτέλεσμα. Ωστόσο, ο Surowiecki υποστηρίζει ότι αν είναι δυνατόν να συγκεντρωθεί μια ομάδα αποτελούμενη από διαφορετικούς μεταξύ τους ανθρώπους, οι οποίοι αφενός διαθέτουν διαφορετικά επίπεδα γνώσης, αφετέρου έχουν διαφορετικές ικανότητες, τότε είναι πολύ πιο πιθανό να καταλήξουν σε «έξυπνες» αποφάσεις. Επιπλέον, τώρα πια, «η τεχνολογία καθιστά την παγκόσμια συνεργασία, όχι απλά εφικτή, αλλά εύκολη και παραγωγική» (σ. 163). Αυτό θεωρείται, πλέον, ως η λειτουργική στρατηγική πίσω από την επιτυχία που έχουν σημειώσει τα Wikis, όπως π.χ. η Wikipedia. Για το Surowiecki, λοιπόν, τα πλήθη ενδέχεται να είναι «σοφά», όταν είναι ετερόκλητα και με την απουσία φυσικής ομοιογένειας, βέβαια. Τα αποκεντρωμένα πλήθη μπορούν να αντικαταστήσουν τα «σοφά πλήθη» σύμφωνα με το Surowiecki. Αυτό, με άλλα λόγια σημαίνει ότι προφανώς υπάρχουν επίπεδα «νοημοσύνης» που μπορούν να διακριθούν σε ομάδες, διαφοροποιημένες, ετερογενείς, αλλά αρκετά συνδεδεμένες για να μοιράζονται και να συμμετέχουν σε παρεμφερείς ροές πληροφοριών.


Η στροφή προς εξυπνότερες ομάδες, οι οποίες μοιράζονται πληροφορίες αποτελούν, για να χρησιμοποιήσω τα λόγια του κοινωνιολόγου Pierre Levy, «μια προσπάθεια να καταστήσουν τις ομάδες ανθρώπων όσο πιο συνειδητοποιημένες γίνεται για το τι πράττουν από κοινού και να τους παρέχουν πρακτικά μέσα συντονισμού» (σ. 177 – με πλάγια γραφή στο πρωτότυπο). Στο έργο του Pierre Levy εκφράζεται η πεποίθηση ότι οι τεχνολογικές υποδομές θα συνδυαστούν με την πραγματικότητα για να δημιουργήσουν ένα χώρο εικονικής πραγματικότητας –μια αγορά-, όπου αμφότεροι, συλλογικοί και έξυπνοι σχηματισμοί θα κάνουν αισθητή την παρουσία τους: «Η υπόθεσή μου υποστηρίζει ότι είναι τόσο πιθανό όσο και επιθυμητό να κατασκευαστούν τεχνικά, κοινωνικά και σημασιολογικά μέσα, τα οποία θα είναι σε θέση να προσδώσουν αποτελεσματικά υλική υπόσταση και να ταυτοποιήσουν τη συλλογική νοημοσύνη» (σ. 105). Ο Levy συνεχίζει διευκρινίζοντας το νόημα που προσδίδει στην τεχνητή νοημοσύνη: «Τι είναι η τεχνητή νοημοσύνη; Είναι μια μορφή παγκοσμίως διανεμημένης νοημοσύνης, η οποία διαρκώς βελτιώνεται, συντονίζεται σε πραγματικό χρόνο και έχει ως συνέπεια την αποτελεσματική κινητοποίηση των δεξιοτήτων» (σ. 13). Η συγκεκριμένη υπόθεση διευρύνεται για να συμπεριλάβει τις ιδέες που αυτή η παγκοσμίως διανεμημένη νοημοσύνη συνεπάγεται:



την ενίσχυση, την άριστη χρήση και τη σύμμειξη δεξιοτήτων, φαντασίας και πνευματικής ενέργειας ανεξαρτήτως της ποιοτικής τους διαφοροποίησης. Η ιδέα αυτή της συλλογικής νοημοσύνης εμπεριέχει προφανώς τον επιμερισμό της μνήμης, της φαντασίας και της εμπειρίας μέσω της εκτεταμένης ανταλλαγής γνώσης, των νέων μορφών ευέλικτης οργάνωσης και συντονισμού σε πραγματικό χρόνο. Οι νέες τεχνολογίες επικοινωνίας καθιστούν τις ομάδες των ανθρώπων ικανές να λειτουργήσουν ως συλλογική νοημοσύνη, αλλά δεν τις καθορίζουν αυτόματα. (σ. 147)


Η εν λόγω ανάπτυξη στην επικοινωνιακή συσσωμάτωση (όπως τα Wikis) και η πληροφοριακή δικτύωση συνδυάζει αφενός τα ψηφιακά δίκτυα επικοινωνίας, αφετέρου τις υλικές ενέργειες για το σχηματισμό ομάδων ανθρώπων, οι οποίες είναι πιο συνειδητοποιημένες και ευαίσθητες στις διεθνείς, τοπικές, σύγχρονες και μελλοντικές ανάγκες. Οι συγκεκριμένες ομάδες είναι σε θέση να δράσουν, σχεδόν αμέσως, σε πραγματικό χρόνο.


Αυτό που προτείνεται, εδώ, είναι ότι τα εμπεδωμένα δίκτυα και οι τεχνολογικές υποδομές που διαπνέουν σχεδόν όλες τις πολιτισμικές πρακτικές π.χ. τηλεφωνικές γραμμές, σιδηρόδρομους και άλλα μέσα μεταφοράς, δορυφόρους, ραδιόφωνα και άλλα ασύρματα μέσα επικοινωνίας, σε τοπικό ή παγκόσμιο επίπεδο, αποτελούν ήδη ένα συστημικό πλέγμα, το οποίο συνδέει και οργανώνει τις μορφές της κοινωνικής παρουσίας και δράσης. Η «νέα αγορά», την οποία τα Wikis και παρεμφερή συνεργατικά εργαλεία προσφέρουν, σχηματίζεται μέσω του συγχρονισμού της υλικής υπόστασης σε συνδυασμό με την επικοινωνιακή και ψηφιακή τεχνολογία. Ο Levy προτιμά να την αποκαλεί «εικονική αγορά», ίσως, γιατί κατ’αυτόν τον τρόπο προσδίδει ιδιαίτερη έμφαση στη μη-φυσική ύπαρξή της.


Ένα από τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα αυτού του είδους της συλλογικής εργασίας, είτε σχηματίζονται στο πλαίσιο των Wikis, των ιστολογίων (blogging), της κατηγοριοποίησης ή ταξινόμησης περιεχομένου από τους χρήστες (folksonomy ή tagging), είναι αφενός η δυνατότητα ενημέρωσης για προβληματικές καταστάσεις ή γεγονότα πολύ γρηγορότερα, αφετέρου η άρθρωση απάντησης στα εν λόγω προβλήματα μέσω του συνδυασμού αμφότερων των ψηφιακών και φυσικών ενεργειών, με άλλα λόγια, δηλαδή, η παροχή «πρακτικών μέσων συντονισμού» με έναν αυτόματο τρόπο ανταπόκρισης. Οι «νέες αγορές», οι οποίες έχουν στηθεί στο διαδίκτυο κάνουν χρήση μηχανισμών ανατροφοδότησης, με τους οποίους οι συμμετέχοντες ελέγχουν ο ένας τον άλλο έχοντας την ελπίδα ότι έτσι θα ξεφύγουν από την παγίδα της άσκησης επιρροής για λήψη «μη ενδεδειγμένων αποφάσεων» και θα οδηγηθούν στη «σοφία του πλήθους». Σε αυτήν την ανάλυση η αδυναμία του ατόμου αντισταθμίζεται από τις συνδρομές των πολλών. Και, ίσως, αυτή είναι μια πραγματοποιήσιμη και λειτουργική μορφή της συλλογικής νοημοσύνης, την οποία αξίζει να αναπτύξουμε.


Διαβάστε ακόμα


Ιστολόγιο για τη συλλογική νοημοσύνη


Κέντρο για τη μελέτη της κινητικότητας

Αφιέρωμα: wiki politics, πρόσφατα άρθρα
Ετικέτες: blogging , kingsley dennis , wikipedia , θεωρία δικτύων , συλλογική νοημοσύνη

0 σχόλια »

σχολίασε

όνομα *

email * (not published)

Website