ετικέτες

blogging claudia aradau creative commons facebook geert lovink michel bauwens olpc p2p trafficking Venanzio Arquilla web2.0 wikileaks wikipedia Γαλλία ΕΕ ΕΚΦ ΗΠΑ Λατινική Αμερική Μεγάλη Βρετανία ΟΗΕ ΠΚΦ Τουρκία ακτιβισμός ανθρωπισμός ανθρωπολογία ανθρώπινα δικαιώματα ανοικτές υποδομές ανοικτή πρόσβαση αραβικές εξεγέρσεις αριστερά αρχιτεκτονική ασφάλεια βασίλης κωστάκης βιοτεχνολογία δημιουργικότητα δημοκρατία δημόσια αγαθά δημόσιοι χώροι διανεμημένη-ενέργεια διαφάνεια εθνικισμός εκπαίδευση ελεύθερα δεδομένα ελεύθερο λογισμικό ελλάδα ενέργεια επισφάλεια εργασία ηθική θεωρία δικτύων θρησκεία θυματοποίηση ιταλία καθημερινή ζωή καινοτομία καπιταλισμός κλιματική αλλαγή κοινά αγαθά κοινωνία πολιτών κοινωνική δικαιοσύνη κοσμοπολιτισμός κρίση αντιπροσώπευσης λαϊκισμός λογισμικό λογοδοσία μετανάστες μετανθρωπισμός μη-γραμμικότητα μη πολίτες μουσική νέα μέσα νέλλη καμπούρη νεοφιλελευθερισμός ντιζάιν οικολογία οικονομικές στατιστικές οικονομική κρίση παγκοσμιότητα πειρατεία πνευματικά δικαιώματα πολιτισμικές διαφορές πρόνοια πόλεις σεξουαλική εργασία σοσιαλδημοκρατία σοσιαλισμός συλλογική νοημοσύνη συμμετοχική δημοκρατία συμμετοχική κουλτούρα συνεργατική γνώση σύνορα τέχνη ταχύτητα υπηκοότητα φιλελευθερισμός φύλο χαρτογράφηση χρέος χώρος ψηφιακά δικαιώματα

Re-public στο

Paul Hartzog – Η παναρχία και η wiki-οποίηση της πολιτικής

Ο Paul Hartzog εισάγει τον όρο ‘παναρχία’, ένα κοινωνικο-πολιτικό πεδίο που αναδύεται όταν οι τεχνολογίες διασύνδεσης, οι οποίες αναμφισβήτητα διευκολύνουν τη συλλογική δράση, προωθούν τη συνεργατική παραγωγή γνώσης, εργαλείων και εξουσίας.


Η παναρχία είναι το αναδυόμενο σύστημα της κοινωνικής και πολιτικής δραστηριότητας στο οποίο μπορούμε να αναφερόμαστε ως τη wiki-οποίηση της κοινωνίας. Με τη χρήση του όρου wiki-οποίηση αναφέρομαι στην άνοδο των συστημάτων μαζικής συμμετοχής, τα οποία περιλαμβάνουν: 1) παραγωγή λογισμικών προγραμμάτων ή είναι αποδέκτες υλικού με τη χρήση της μεθόδου του Ανοικτού Κώδικα (Open Source), 2) παραγωγή γνώσης, όπως π.χ. η wikipedia, ή 3) παραγωγή ομάδων/ ταυτότητας, δηλαδή, κοινοτήτων. Η μαζική συμμετοχή καθίσταται δυνατή και ενδυναμώνεται από την πρόσφατη εξάπλωση της τεχνολογίας συνδετικών δικτύων (από τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας μέχρι το Διαδίκτυο, δηλαδή ). Η παναρχία αναδύεται, όταν αυτού του είδους οι τεχνολογίες διασύνδεσης, οι οποίες αναμφισβήτητα διευκολύνουν τη συλλογική δράση, προωθούν τη συνεργατική παραγωγή γνώσης, εργαλείων και δύναμης.


Οι δικτυακές τεχνολογίες, επειδή διευρύνουν την ανθρώπινη διασύνδεση, αυξάνουν αμφότερες την ταχύτητα και τη συχνότητα της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης. Περισσότερη διασύνδεση, ωστόσο, σημαίνει περισσότερη πολυπλοκότητα και συνεπώς, περιορισμένη δυνατότητα πρόβλεψης. Καθώς, γεγονότα μικρής σημασίας καταλήγουν να αποκτούν μεγαλύτερη, η εξουσία διαχέεται μέσω του συστήματος, ταυτόχρονα παντού και πουθενά. Το αποτέλεσμα όλων αυτών δεν είναι τίποτα λιγότερο από το μετασχηματισμό του πολιτισμού μας. Εκεί που το τρέχον σύστημα είναι ιεραρχικό, συγκεντρωτικό και διαφοροποιημένο, το νέο σύστημα είναι αναρχικό, αποκεντρωτικό και μερικώς επικαλυπτόμενο. Το τρέχον σύστημα περιθωριοποιεί και καταπιέζει τη διαφορετικότητα, το νέο σύστημα, εντούτοις, εξαίρει τη διαφορετικότητα αποσκοπώντας στη δημιουργία, την ανακάλυψη και την προσαρμογή όσον αφορά στις δυνατότητες και αβεβαιότητες του μέλλοντος. Το τρέχον σύστημα περιορίζει την εργασία στην αποκλειστική οικονομική παραγωγή, ενώ το νέο σύστημα προσφέρει πολλούς τρόπους εργασίας και την παραγωγή αγαθών ελεύθερης προσπέλασης. Και τελικώς, το τρέχον σύστημα θεσμοποιεί στατικές δομές, το νέο σύστημα, σε αντίθεση, επιδεικνύει πολύπλοκη δυναμική- αποτελεί ένα πεδίο, τα στοιχεία και οι σχέσεις του οποίου συνεχώς συνδυάζονται και μεταβάλλονται, το πεδίο, λοιπόν, αυτό αποκαλείται παναρχία.


Εξουσία, γνώση και δημοκρατία


Βασική αρχή της Δημοκρατίας είναι η συμμετοχή. Οι θεωρητικοί της Δημοκρατίας έχουν από μακρού συνειδητοποιήσει την πολυπλοκότητα που συνεπάγεται η συμμετοχή. Ποιος θα πρέπει να συμμετέχει; Πότε; Πώς; Οι δικτυακές τεχνολογίες έκαναν την εμφάνισή τους σε κοινότητες συμμετεχόντων, οι οποίοι ήταν σαφώς αφοσιωμένοι στα δημοκρατικά ιδεώδη της κοινοκτημοσύνης και της ελεύθερης πρόσβασης, κυρίως, δηλαδή, σε κοινότητες χάκερς και χίπις . Οι χάκερς και οι χίπις μοιράζονται τα πάντα από κωδικούς μέχρι αγαθά. Ο Michel Foucault έχοντας, σαφώς, συνειδητοποιήσει τη σχέση μεταξύ εξουσίας και γνώσης κατέδειξε μέσα από το έργο του την εν λόγω στάση της ελεύθερης διαμοίρασης.

«Αν ένα ή δύο από αυτά τα «εργαλεία» προσέγγισης ή τις μεθόδους που έχουν επιχειρήσει να συνδεθούν με την ψυχιατρική, τον ποινικό κώδικα ή τη φυσική ιστορία μπορούν να αποδειχθούν χρήσιμα σε σας, τότε θα ήμουν ευχαριστημένος. Αν θεωρήσετε ανάγκη να μετατρέψετε τα εργαλεία μου ή να χρησιμοποιήσετε άλλα, τότε δείξτε μου ποια είναι, γιατί, ενδεχομένως, να αποβούν προς όφελός μου.» (σ. 65)


Αν και θα ήταν παράδοξο, να θεωρήσουμε ότι ο Foucault ήταν χάκερ, εντούτοις, οι προθέσεις του σχετίζονται με το ήθος του χάκερ, το οποίο πλέον διαποτίζει τη διαδικτυακή κουλτούρα. Ο Yochai Benkler αναφέρεται σε αυτά τα διανεμημένα συστήματα ως «ομότιμη παραγωγή που βασίζεται στα commons». Οι δικτυακές τεχνολογίες- TCP/IP, DNS, το Διαδίκτυο, το Usenet, τα wikis, τα ιστολόγια (blogs), τα φόρα, οι κατάλογοι αλληλογραφίας, τα ηχητικά αποσπάσματα (podcasting), οι φορητοί υπολογιστές, οι τεχνολογίες σταθερής αναφοράς και άλλες μορφές κοινωνικών λογισμικών προγραμμάτων- συνεισφέρουν από κοινού στη βελτίωση της διασύνδεσης και της συμμετοχής στην παραγωγή. Συνεπώς, είναι ορατή η ανάκαμψη των θεωριών για τα commons (κοινά αγαθά). Ενδεικτικά αναφέρονται η ενασχόληση του Lawrence Lessig με την «τύχη των commons», η ιστοσελίδα του David Bollier, Onthecommons όπως και το νέο βιβλίο των Ostrom και Hess για την “κοινοκτημοσύνη της γνώσης” (knowledge as commons).


Τα συγκεκριμένα δίκτυα προκαλούν τη δομή της ιεραρχικής εξουσίας σε φυσικό και ψηφιακό επίπεδο. Η Saskia Sassen θεωρεί τις παγκόσμιες πόλεις ως πεδία ανάλυσης, όπου αναδύονται άτυπα, φαινομενικώς απολιτικά, κινήματα ως φαινόμενα που χρίζουν περαιτέρω διερεύνησης. Τα «Έξυπνα Πλήθη» (Smart Mobs) του Howard Rheingold, επίσης, εξετάζουν την ευκολία και την ταχύτητα της συλλογικής δράσης, η οποία διευκολύνεται από αυτό που αποκαλεί «συνεργατικές τεχνολογίες.» Η παναρχία στο σύνολό της, ενδεχομένως, να είναι άμορφη και πολυκεντρική, αλλά ορισμένες ζώνες της μπορεί να είναι πιο συγκεντρωτικές και πυκνότερες από άλλες. Αυτές είναι οι ζώνες από τις οποίες αναδύονται νέες μορφές εξουσίας, οι οποίες συναγωνίζονται την ήδη υπάρχουσα εξουσία. Σύμφωνα με τη Hannah Arendt, η άσκηση εξουσίας ενυπάρχει σε κάθε απόπειρα συγκέντρωσης ανθρώπων για την ανάληψη κοινής δράσης, όπως άλλωστε είναι εμφανές και στις εν λόγω νέες ζώνες παραγωγής, όπως η wikipedia.


Υπέρ, κατά ή μακριά;


Τελικά, λοιπόν, τι περισσότερο μπορούμε να κάνουμε για να κατανοήσουμε πλήρως την παναρχία με την οποία ερχόμαστε αντιμέτωποι; Μπορούμε, λοιπόν, να ξεκινήσουμε ανατρέχοντας στην προγενέστερη τεχνολογία, η οποία μετέβαλε την κοινωνική και πολιτική δομή. Η τυπογραφία και αργότερα η δαγκεροτυπία προκάλεσαν μεγάλη επιστημονική ανησυχία. Το ότι η wikipedia επωφελείται από την ευρεία συνεργασία δεν πρέπει να μας εκπλήσσει. Η Elizabeth Eisenstein αναφέρει τη σημαντική βελτίωση στη σχεδίαση χαρτών που προήρθαν από πρακτικές μοιράσματος της πληροφορίας και την ανάπτυξη ανοιχτών διαδικασιών παραγωγής. Η πρόοδος καθεαυτής της επιστήμης εκμεταλλεύεται το ίδιο πνεύμα (αν όχι το γράμμα) της ανοιχτής πρόσβασης.


Ωστόσο, οι παραδοσιακές διαδικασίες της εξακρίβωσης και νομιμοποίησης της αλήθειας, ξαφνικά, αμφισβητήθηκαν από την απλή παρουσία εναλλακτικών μεθόδων. Αυτό που συμβαίνει στη wikipedia και στη wiki-πολιτική είναι, ουσιαστικά, η διάσπαση της λειτουργίας του συγγραφέα. Η παραγωγή γνώσης και πολιτικής διαχέεται, αποκεντρώνεται και διανέμεται μέσα από το σύστημα διαρρηγνύοντας προγενέστερες χωρικές και χρονικές συνέχειες. Και καθώς η δομική αντίδραση στην τυπογραφία ήταν η εμφάνιση του κατάλογου των απαγορευμένων βιβλίων, έτσι, λοιπόν, και η δομική αντίδραση στη wikipedia είναι η δυσφήμιση και οι μηνύσεις. Ο Foucault μας προειδοποίησε για τα προβλήματα που θα προέκυπταν υπ’ αυτές τις συνθήκες.

«Διεξάγεται μια μάχη «για την αλήθεια» ή τουλάχιστον «γύρω από την αλήθεια»- γίνεται άλλη μια φορά κατανοητό ότι με τον όρο αλήθεια δεν εννοώ «το σύνολο των αληθειών, οι οποίες δεν έχουν ακόμη αποκαλυφθεί και δεν έχουν γίνει αποδεκτές», αλλά «το σύνολο των κανόνων σύμφωνα με τους οποίους διαχωρίζονται τα αληθινά από τα ψευδή γεγονότα, καθώς και συγκεκριμένες συνέπειες της εξουσίας, οι οποίες είναι προσκολλημένες στην αλήθεια». Γίνεται αντιληπτό, λοιπόν, ότι δεν είναι θέμα διαμάχης «στο όνομα» της αλήθειας, αλλά για μια διαμάχη για το κύρος της υπάρχουσας αλήθειας και τον οικονομικό και πολιτικό ρόλο που αυτή διαδραματίζει.» (σ. 132)


Ο Ernesto Laclau μας βοηθά να κατανοήσουμε την ομοιογένεια της συστημικής απάντησης, όταν εξηγεί ότι το σύστημα του κράτους δεν δύναται να διακρίνει μεταξύ δυνητικά αντισυστημικών κοινωνικών κινημάτων, τα οποία κάνουν την εμφάνισή τους για συγκεκριμένουςς σκοπούς (π.χ. ομότιμη παραγωγή) και κοινωνικών κινημάτων που είναι αντισυστημικά στις προθέσεις τους. (π.χ. επαναστατικά).


Η ουσία των αναδυόμενων σχηματισμών στο πλαίσιο της παναρχίας είναι ότι λαμβάνουν μία από τις παρακάτω τρεις μορφές. Πρώτον, οι ομάδες είναι σε θέση να κινούνται για λογαριασμό των υπαρχουσών δομών. Δεύτερον, μπορούν να κινούνται σε αντίθεση με τις υπάρχουσες δομές. Αλλά, κυρίως, μπορούν να δραστηριοποιούνται ως εναλλακτικά κινήματα του «τρίτου δρόμου», που απορρίπτουν αμφότερες τις κυρίαρχες και τις αντιτιθέμενες δομές, λειτουργώντας στην ουσία παράλληλα με τις υπάρχουσες δομές.


Αν και πολλοί από όσους ασχολούνται με τα παγκόσμια δίκτυα αναφέρουν τις αντι-συστημικές τους ρίζες, είναι εντούτοις αλήθεια ότι κινήματα, όπως αυτά που υποστηρίζουν το ανοιχτό λογισμικό και η wikipedia δεν είναι πρωταρχικώς αντι-συστημικά, αφενός στο σχηματισμό και αφετέρου στα κίνητρά τους, παρά την προφανή δυνατότητα των καινοτόμων μεθόδων παραγωγής τους να μεταβάλουν το σύστημα. Για πολλούς λόγους, οι συνέπειες των νέων σχηματισμών θα πρέπει να αναλυθούν ξεχωριστά από τις επιδιώξεις τους, αφού οι νέες εναλλακτικές δομές λειτουργούν παράλληλα με τις υπάρχουσες μεθόδους, συχνά δε, οι συνέπειές τους είναι λιγότερο προφανείς και ίσως, να μην ενδιαφέρουν ιδιαίτερα τους πραγματικούς συμμετέχοντες.


Η παναρχία


Για να μιλήσουμε θεωρητικά -όπως αρμόζει- για την παναρχία, πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε σε βάθος, αφενός τις νέες τεχνολογίες και τους παράγωγους σχηματισμούς τους, όπως τα δίκτυα και άλλα πολύπλοκα συστήματα, αφετέρου την πολιτική φιλοσοφία και την κοινωνική θεωρία. Κατέχοντας μόνο την τεχνική γνώση, διακινδυνεύουμε να προσεγγίσουμε τα αποτελέσματα των νέων τεχνολογιών καθαρά επιφανειακά, απλώς μέσα από την οπτική της παραδοσιακής οικονομικής θεωρίας ή αυτή του έθνους-κράτους, χωρίς να εκτιμήσουμε πλήρως τις ενδεχόμενες βαθύτερες κοινωνικές και πολιτικές συνέπειες αυτών των τεχνολογιών. Αντιστρόφως, από μόνη της η φιλοσοφία ενέχει τον κίνδυνο της επικέντρωσης μόνο σε ό,τι αναγνωρίζουμε στο πλαίσιο της παραδοσιακής οπτικής μας- τα έθνη-κράτη, την οργανωμένη εργασία κτλ-, ενώ λείπει τελείως το πεδίο της πραγματικής δράσης, ακόμα και όταν συμβαίνει μπροστά στα μάτια μας, γιατί απλά δεν είμαστε εκπαιδευμένοι για να το δούμε.


Οι κοινωνικοί σχηματισμοί, ενδυναμωμένοι από τις τεχνολογίες διασύνδεσης, αποτελούν, επί του παρόντος, τουλάχιστον, το σημαντικότερο αντικείμενο μελέτης στην κοινωνική και την πολιτική φιλοσοφία. Επιπλέον, αυτοί οι σχηματισμοί δεν αποκτούν ενδιαφέρον μόνο όταν διασταυρώνονται με τις παραδοσιακές δομές των εθνών-κρατών και της οικονομίας. Η παναρχία δημιουργεί και αναπαράγει ένα νέο κοινωνικό και οικονομικό πολιτικό χώρο (που συχνά, αναφέρεται ως παγκόσμια κοινωνία πολιτών) και τα κινήματά του είτε ανθίστανται είτε αμφιταλατεύονται έναντι των παραδοσιακών ιεραρχικών θεσμών. Ως εκ τούτου, η παναρχία αναφαίνεται μέσω μηχανισμών κοινωνικής διακυβέρνησης, οι οποίοι λειτουργούν ανεξαρτήτως και εκ παραλλήλου με την κρατική διακυβέρνηση. Όπως υποστηρίζει ο Paul Wapner:

Αυτό που είναι απολύτως απαραίτητο να αναγνωρίσουμε, πάντως, είναι ότι δεν είναι η περιπλοκότητα και η επικάλυψη με τα κράτη και το κρατικό σύστημα που καθιστούν τις προσπάθειες στο πλαίσιο της παγκόσμιας κοινωνίας πολιτών «πολιτικές». Ο υπερεθνικός ακτιβισμός δεν πολιτικοποιείται έτσι απλά, όταν διασταυρώνεται με την κρατική συμπεριφορά… Στη συγκεκριμένη ανάλυση αυτό που διακυβεύεται, λοιπόν, είναι η αρχή της παγκόσμιας πολιτικής.» (σ. 339)


Αυτό που απειλεί να μας υπερβεί ως θεωρητικούς είναι η προφανής πολυπλοκότητα του χώρου. Είτε αποκαλείται «ετεροκρατία» (heterarchy) ή «πολυμερισμός» (plurilateralism) ή «κοσμοπολιτισμός» (cosmopolitanism) ή «πολυτμηματοποίηση» (polycontexturality) ή «νεο-μεσαιωνισμός» (neomedievalism) ή «ευέλικτη διαδικτυακή διακυβέρνηση» (mobius web governance) ή «ομότιμη κοινωνία» (p2p society), αυτό που είναι σημαντικό από την εν λόγω πολυπλοκότητα και διαφοροποίηση είναι ότι δεν δύναται να αποτυπωθεί σε έναν άξονα που θα μας παρουσιάζει ένα ενοποιημένο επιστημολογικά και πολτικά «εμείς». Αυτό υιοθετείται, για παράδειγμα, στο βιβλίο των Hardt και Negri “Το Πλήθος” «(Multitude)» και στην κριτική του Danilo Zolo με τίτλο «Cosmopolis». Γινόμαστε αποδέκτες μιας ετερόκλητης και ακαθόριστης ροής, γεγονός το οποίο δεν είναι υποχρεωτικά αρνητικό. Αντιθέτως, είναι απαραίτητο: η προσαρμοστικότητα των πολύπλοκων συστηματων αποτελεί μία εκ των λειτουργιών της ποικιλομορφίας τους. Αν και ο φιλόσοφος Mark Taylor μιλά για το Foucault, τον Derrida και για τους μεταμοντερνιστές γενικότερα, μπορεί εξίσου να αναφέρεται σε σύγχρονους κοσμοπολιτιστές, όταν υποστηρίζει ότι «δεν δύνανται να φανταστούν ένα μη ολιστικό σύστημα ή μία δομή που παρ’όλα αυτά να δρα ως σύνολο.» Αυτό που τα πολύπλοκα συστήματα αυτο-οργάνωσης επιτυγχάνουν είναι μια ισορροπία ανάμεσα στην υπερβολική ευελιξία –συνεπώς απουσία ενότητας και ταυτότητας- και την υπερβολική ακαμψία –συνεπώς απουσία προσαρμοστικότητας, η οποία καθιστά αναπόφευκτη την κατάρρευση. Η βιβλιογραφία για τα πολύπλοκα συστήματα και την αυτο-οργάνωση παρέχει άλλον έναν αναλυτικό φακό θέασης της παναρχίας.


Ο Ron Deibert στα συμπεράσματα του έργου του «Parchment, Printing, and Hypermedia» υποστηρίζει ότι:

«Η ετερογενής φύση της μεταμοντέρνας κοινωνικής επιστημολογίας και τα αλληλοκαλυπτόμενα στρώματα της πολιτικής εξουσίας, για να μην αναφερθώ στα διάσπαρτα κέντρα παρακολούθησης, θα δρούσαν ως δυνατές αντιστάσεις κατά της ανάδειξης μιας ενιαίας μαζικής ταυτότητας. Είναι πιο πιθανό ότι αυτή η αίσθηση μιας φανταστικής παγκόσμιας κοινότητας θα συνυπάρχει σε ένα πολύπλοκο ετερογενές μείγμα αλληλοεπικαλυπτόμενων και ρευστών πολλαπλών ταυτοτήτων.»


Σε αυτό το σημείο, έχουμε ορισμένα πράγματα να φοβόμαστε – π.χ. την άνοδο εγκληματικών δικτύων και του «πολέμου στο διαδίκτυο» -, αλλά και πολλά για να πανηγυρίζουμε. Δεν περιφερόμαστε άσκοπα, «κανένα κέντρο» δεν είναι το ίδιο με τα «πολλά κέντρα.» Με την κινητικότητα έρχεται και η απελευθέρωση και με την απελευθέρωση οι ευθύνες. Συνεπώς, ενόσω μερικοί, ενδεχομένως, θεωρούν τα πολύπλοκα δίκτυα απρόβλεπτα, διαρκώς μεταβαλλόμενα, συγκεχυμένα ή ακόμα και επικίνδυνα, η παναρχία προσφέρει, εντούτοις, και τις πιο συναρπαστικές προκλήσεις και θεωρητικές ευκαιρίες για το μέλλον.


Διαβάστε ακόμα


Συνέντευξη του Paul Hartzog για την παναρχία


Διάλεξη του Paul Hartzog για τη συλλογική δράση



Editors - Re-public / ιστοσελίδα




Αφιέρωμα: wiki politics, πρόσφατα άρθρα
Ετικέτες: , , , ,

|
0 σχόλια »

σχολίασε