→ Αφιερώματα

όλα τα αφιερώματα

Διάλογοι ←

όλοι οι διάλογοι

→ Δράσεις

όλες οι δράσεις

Re-public στο

Ανδριανός Τέσας – Η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, η ομότιμη ενέργεια και τα έξυπνα δίκτυα για την Ελλάδα

Οι εξελίξεις της τελευταίας δεκαετίας στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα καταδεικνύουν μια τάση διαφοροποίησης μετά από μια περίοδο μονοπωλιακής σταθερότητας και σταδιακής επέκτασης του ηλεκτρισμού σε ολόκληρη την επικράτεια που κράτησε μισό, περίπου, αιώνα. Το αίτημα για «καθαρή» ηλεκτρική ενέργεια, σε συνδυασμό με τις δυνατότητες που προσφέρει η ομότιμη ενέργεια, παρουσιάζουν πολύ ελκυστικές προοπτικές, ωστόσο δεν απουσιάζουν και οι πολύπλευρες προκλήσεις, υποστηρίζει ο Ανδριανός Τέσας.

---


Ο ανταγωνισμός στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως έντονος. Η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας αποτελείται από ένα σχετικά μικρό αριθμό μεγάλων εταιρειών. Είναι ενδεικτικό ότι το 43,4% της αγοράς κυριαρχείται από τέσσερις εταιρείες (Datamonitor a, 2009). Η απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας της τελευταίας δεκαετίας που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην κοινοτική νομοθεσία, έχει οδηγήσει στην εμφάνιση μικρών παικτών, οι οποίοι μπορούν να επιλέξουν είτε να λειτουργήσουν ως «μεταπωλητές» ηλεκτρισμού προς τους τελικούς καταναλωτές, είτε να συστήσουν ίδιες μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτή είναι η εικόνα της «παραδοσιακής» και κυρίαρχης σήμερα αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη, που απαιτεί παραγωγή σε μεγάλη κλίμακα με βάση κυρίως τις «ρυπογόνες» πηγές και κεντρική διανομή ηλεκτρισμού (βλ Σχήμα Ι).




Σχήμα Ι


Ο σχετικά πρόσφατος προβληματισμός για την κλιματική αλλαγή σε συνδυασμό με την πορεία των τιμών του πετρελαίου έχουν αναδείξει μια συζήτηση για την ομότιμή (peer to peer) παραγωγή και διανομή ηλεκτρικής ενέργειας. Η ομότιμη ηλεκτρική ενέργεια αναφέρεται σε μια λογική που βρίσκεται πολύ κοντά σε εκείνη της κοινής χρήσης αρχείων στο διαδίκτυο. Οι τελικοί καταναλωτές γίνονται ταυτόχρονα και μικροπαραγωγοί ηλεκτρισμού, με τη χρήση ανεμογεννητριών, ηλιακών κυψελών, γεωθερμικής ενέργειας ή και άλλων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ). Με τον τρόπο αυτό, μπορούν να λαμβάνουν ηλεκτρική ενέργεια από το καθιερωμένο εθνικό δίκτυο εφόσον χρειαστεί αλλά και να έχουν τη δυνατότητα να πωλούν προς αυτό τις πλεονάζουσες ποσότητες (βλ. Σχήμα ΙΙ). Η ομότιμη παραγωγή και διανομή ενέργειας, εκτός από τα πλεονεκτήματα της αύξησης της ενεργειακής αποδοτικότητας διαμέσου της συμπαραγωγής και της βελτιστοποίησης των ενεργειακών πηγών σε τοπικό επίπεδο, θα μπορούσε να συμβάλλει στην αύξηση της συμμετοχής και την ενεργοποίηση των παθητικών χρηστών ενέργειας, με κίνητρο τη μεταπώληση ηλεκτρισμού αντί της σπατάλης.




Σχήμα ΙΙ


Οι προτάσεις για την υλοποίηση ομότιμης ενέργειας δίνουν, όπως είναι φυσικό άλλωστε, ιδιαίτερο βάρος στην τεχνολογία πληροφορικής και περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων:



– Την λογική της καθολικής κάλυψης που προτείνεται από τα πορίσματα του έργου CRISP (Distributed Intelligence in Critical Infrastructures for Sustainable Power) με την αυτόματη ρύθμιση της προσφοράς και της ζήτησης

– Στον αντίποδα βρίσκεται η περίπτωση ενός αποκεντρωμένου πλέγματος με επικοινωνία μεταξύ των διαφόρων παραγωγών για τη ρύθμιση της προσφοράς – ζήτησης μέσω του διαδικτύου.

– Μια αρκετά δημοφιλής περίπτωση είναι εκείνη των μικρό-δικτύων (micro -grids) χαμηλής τάσης που περιλαμβάνουν σε τοπικό ή ατομικό επίπεδο την παραγωγή ηλεκτρισμού, θερμότητας και την δυνατότητα αποθήκευσης σε συσσωρευτές ενώ υπάρχει μια μόνο διασύνδεση με το κεντρικό δίκτυο.


Στην Ελλάδα κυριαρχούν οι θερμοηλεκτρικοί σταθμοί παραγωγής με βάση το λιγνίτη και ακολουθούν οι υδροηλεκτρικοί σταθμοί. Το ηλεκτρικό σύστημα διακρίνεται στο Εθνικό Διασυνδεδεμένο Σύστημα (Ε.Δ.Σ.) και στο Νησιωτικό Σύστημα. Η ελληνική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας (Βλ. Σχήμα IIΙ) είναι πλέον τυπικά απελευθερωμένη και επιτρέπεται η παραγωγή και η πώληση ηλεκτρικής ενέργειας και από τρίτους, εκτός της ΔΕΗ Α.Ε., η οποία ωστόσο κατέχει μερίδιο άνω του 95% της παραγωγής. Η νομοθεσία προβλέπει την υποχρέωση όλων των παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας, συμπεριλαμβανομένου των ΑΠΕ, να συνδέονται στο κεντρικό δίκτυο και να πωλούν εκεί το ρεύμα που παράγουν, και όχι απευθείας σε ιδιώτες. Με τον τρόπο αυτό, αποκλείεται η περίπτωση διμερών συμβάσεων/συνεννοήσεων μεταξύ παραγωγών ή μεταξύ παραγωγών – προμηθευτών, χωρίς τη μεσολάβηση του κεντρικού Συστήματος Συναλλαγών.




Σχήμα ΙΙΙ


Επιτρέπονται μικρές μονάδες παραγωγής (μέχρι 50.000 MWh/έτος) οι οποίες μπορούν να πωλούν μέχρι το 20% της παραγωγής τους στο κεντρικό δίκτυο σε καθορισμένη τιμή. Από την άλλη πλευρά, επιβάλλεται ένα μικρό τέλος (για τη στήριξη των ΑΠΕ) σε ολόκληρη την ποσότητα ρεύματος που παράγουν οι μονάδες αυτές.


Αξίζει να αναφερθεί ότι με το Ν. 3468/2006 δημιουργήθηκαν κίνητρα για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από τους ιδιώτες σε μικρούς σταθμούς φωτοβολταϊκών, καθώς δεν απαιτείται λήψη άδειας παραγωγής, εγκατάστασης, λειτουργίας για τις περιπτώσεις με ισχύ μέχρι 150KWh. Το παραγόμενο αυτό ρεύμα στη συνέχεια πωλείται στην ΔΕΣΜΗΕ Α.Ε. (ή στη ΔΕΗ Α.Ε. στα μη διασυνδεδεμένα νησιά) μέσω του δικτύου της ΔΕΗ, ενώ ενθαρρύνεται και η συμμετοχή αυτοπαραγωγών.


Έχει ασκηθεί κριτική στην Ελλάδα για την έλλειψη ρυθμίσεων ως προς την εξισορρόπηση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας σε πραγματικό χρόνο. Η συζήτηση αυτή την περίοδο στην Αθήνα, στο Παγκόσμιο Φόρουμ Ενεργειακής Ρύθμισης περιστρέφεται, μεταξύ άλλων, γύρω από την εγκατάσταση των λεγόμενων «έξυπνων μετρητών» (smart meters) ως ένα πρώτο βήμα για την δημιουργία των λεγόμενων «έξυπνων δικτύων» (smart grids) με αποτέλεσμα την δυνατότητα ανταπόκρισης σε πραγματικό χρόνο των παρόχων ηλεκτρικής ενέργειας στη ζήτηση της αγοράς.


Οι εξελίξεις της τελευταίας δεκαετίας στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα καταδεικνύουν μια τάση διαφοροποίησης μετά από μια περίοδο μονοπωλιακής σταθερότητας και σταδιακής επέκτασης του ηλεκτρισμού σε ολόκληρη την επικράτεια που κράτησε μισό, περίπου, αιώνα. Το αίτημα για «καθαρή» ηλεκτρική ενέργεια, σε συνδυασμό με τις δυνατότητες που προσφέρει η ομότιμη ενέργεια, παρουσιάζουν πολύ ελκυστικές προοπτικές, ωστόσο δεν απουσιάζουν και οι πολύπλευρες προκλήσεις.


Ας πάρουμε, για παράδειγμα, την πολύ πιθανή περίπτωση της υιοθέτησης των έξυπνων μετρητών. Σε αρκετές χώρες του κόσμου έχει δρομολογηθεί η σχεδόν καθολική εγκατάσταση αυτών των μετρητών, όπως στην Ιταλία από την κυρίαρχη εταιρεία παραγωγής και παροχής ηλεκτρικού ρεύματος, την Enel SpA. Οι έξυπνοι μετρητές δίνουν τη δυνατότητα διαφοροποιημένης χρέωσης – υψηλότερη χρέωση στις ώρες αιχμής και χαμηλότερη τις υπόλοιπες- ενώ η παράνομη χρήση ηλεκτρισμού (λ.χ. από αυθαίρετα κτίσματα) εντοπίζεται με ευκολία. Ωστόσο δεν λείπουν οι φωνές εκείνων που διαβλέπουν ένα καθαρό όφελος μόνο για τις εταιρείες που πωλούν ηλεκτρικό ρεύμα στους καταναλωτές και όχι για τους τελευταίους.


Στη Ν. Ζηλανδία, λ.χ. το Κοινοβούλιο εξέδωσε πρόσφατα μια μελέτη με την οποία ασκήθηκε κριτική στην έλλειψη πραγματικής «εξυπνάδας» από τους έξυπνους μετρητές, τουλάχιστον σύμφωνα με τα συμφέροντα των καταναλωτών. Πιο συγκεκριμένα, οι εν λόγω έξυπνοι μετρητές αδυνατούσαν να αντεπεξέλθουν στην λειτουργία των «έξυπνων» οικιακών συσκευών και των οικιακών δικτύων, βοηθώντας στη μείωση – ως οφείλουν -της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας. Επιπλέον, προτάθηκε η δυνατότητα οι έξυπνοι μετρητές να δίνουν τη δυνατότητα αλλαγής παρόχου για διασφάλιση του δίκαιου ανταγωνισμού (όπως στην περίπτωση της φορητότητας των αριθμών κινητών τηλεφώνων) και η νομοθετική εξασφάλιση της δίκαιης χρέωσης των καταναλωτών με γνώμονα το κόστος στην διαφοροποιημένη χρέωση και όχι μόνο το κέρδος των παρόχων.


Η προώθηση των έξυπνων δικτύων, με τους έξυπνους μετρητές ως πρώτο βήμα, παρουσιάζει μια σειρά από τεχνολογικές προκλήσεις, όπως λ.χ. η χρήση ενσύρματων ή ασύρματων μέσων επικοινωνίας των μετρητών, η δυνατότητα τους να επικουρούν την παραγωγή ηλεκτρισμού από τους καταναλωτές μέσω της σύνδεσης με μικρό-δίκτυα και η ασφάλεια των δεδομένων που μεταδίδουν αμφίδρομα οι έξυπνοι μετρητές.


Η προτυποποίηση τόσο των συσκευών, όσο και των μεθόδων επικοινωνίας καταναλωτών, παραγωγών και καταναλωτών-παραγωγών με το με το κεντρικό δίκτυο διανομής, λαμβάνει με τον τρόπο αυτό ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της σημασίας που δίνεται στην ανάπτυξη των έξυπνων δικτύων αποτελεί ο 13ος Τίτλος (sec. 1301) του αμερικάνικου νομοθετήματος για την Ενεργειακή Ανεξαρτησία και Ασφάλεια (Energy Independence and Security Act – 2007) όπου γίνεται ιδιαίτερη μνεία για την διασφάλιση της διαλειτουργικότητας των έξυπνων δικτύων. Αξίζει να σημειωθεί ότι το νομοθέτημα αυτό τελικά δεν μείωσε τις φορολογικές ελαφρύνσεις των πετρελαϊκών εταιριών.


Από την άλλη πλευρά υπάρχουν μια σειρά από παράγοντες που όπως είναι φυσικό, επηρεάζουν την δυνατότητα της ομότιμης ενέργειας να αναπτυχθεί περαιτέρω. Εκτός από την αναμενόμενη αντίδραση των παραδοσιακών παραγωγών ηλεκτρισμού, για τους οποίους η ομότιμη παραγωγή αποτελεί απειλή (Datamonitor, 2009), η οικονομική πλευρά σαφώς παρουσιάζεται πολύ σημαντική παράμετρος, σε μια περίοδο κατά την οποία σημειώνονται αρνητικοί ρυθμοί ανάπτυξης σε πολλές χώρες, ενώ διατυπώνονται προβληματισμοί ως προς την χρηματοοικονομική πολιτική. Η ομότιμη ενέργεια αυτή την εποχή δεν είναι άμεσα φθηνότερη από την συμβατική, γεγονός που αποθαρρύνει τόσο καταναλωτές όσο και διαμορφωτές πολιτικής από την υιοθέτησή της. Επιπλέον, η βιωσιμότητα της χρησιμοποιούμενης τεχνολογίας στην ομότιμη ενέργεια σαφώς επηρεάζει την παρούσα απόφαση για επένδυση. Η βιωσιμότητα της ομότιμης ενέργειας σε συνδυασμό με τη μείωση του πραγματικού χρηματικού κόστους υιοθέτησης της αποτελούν κλειδιά για την οικονομικά ασφαλή μετάβαση σε μια κοινωνία καταναλωτών-παραγωγών.


Για τους διαμορφωτές πολιτικής, μεγάλη σημασία αποκτούν πέρα από την οικονομική παράμετρο και οι υπόλοιπες εξωτερικές επιδράσεις της ομότιμης ενέργειας. Ένα παράδειγμα αποτελεί η απασχόληση και η κατάρτιση όπου αφενός δημιουργούνται δυνατότητες αυξημένης απασχόλησης στην περίπτωση που προωθηθεί η παραγωγή των σχετικών τεχνολογιών εγχώρια, αφετέρου δημιουργούνται οι προκλήσεις της κατάρτισης ανθρωπίνου δυναμικού στις νέες αυτές τεχνολογίες. Ένα άλλο παράδειγμα αποτελεί η επίδραση στα δημόσια έσοδα μακροπρόθεσμα, με την μείωση των εσόδων από τον φόρο προστιθέμενης αξίας στο ρεύμα που καταναλώνεται σε περίπτωση μεγαλύτερης διείσδυσης της ομότιμης ενέργειας.


Στην Ελλάδα, όπου το καθεστώς μετάβασης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας σε πραγματικό ανταγωνισμό βρίσκεται ακόμα σε αρχικό στάδιο, η πολιτική βούληση, αντλώντας και τα παραδείγματα στη διεθνή σκηνή, έχει τη δυνατότητα διαμόρφωσης των συνθηκών εκείνων για την καλύτερη αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών στην περίπτωση της ηλεκτρικής ενέργειας προς όφελος των δρώντων / παικτών και με τελικό αποδέκτη την μείωση της επιβάρυνσης του περιβάλλοντος.


Σε κάθε περίπτωση οι αποφάσεις αυτές, είτε με την εισαγωγή των έξυπνων μετρητών ως πρώτου βήματος για την υιοθέτηση των έξυπνων δικτύων, είτε με την κεντρική προώθηση αυτόνομων δικτύων ομότιμης ενέργειας (λ.χ. σε νησιά), είτε και τα δύο καθώς και η τυχόν προώθηση άλλων μορφών παραγωγής και διανομής της ηλεκτρικής ενέργειας, θα ήταν σκόπιμο να ληφθούν με επιστημονικά κριτήρια τεκμηριωμένα σε όσο το δυνατόν πιο ακριβείς μελέτες και λαμβάνοντας υπόψη τα συμφέροντα όλων των ενδιαφερόμενων μερών. Άλλωστε, οι νέες τάσεις στην ηλεκτρική ενέργεια ευνοούν την αμφίδρομη επικοινωνία, ενώ οι νέες τεχνολογίες επιτρέπουν την δημόσια διαβούλευση χωρίς μεγάλο οικονομικό κόστος. Οι όποιες ρυθμίσεις δεν πρέπει να θέσουν σε κίνδυνο ούτε την επάρκεια ηλεκτρικού ρεύματος, ούτε όμως και την τσέπη των περισσότερων καταναλωτών-πολιτών αυτής της χώρας για να τελεσφορήσουν.




Βιβλιογραφία




- Datamonitor a (2009) Electricity in Europe – Industry Profile, October 2009, Ref. Code 0201-0663.

- Datamonitor b (2009) The UK’s latest proposal for a FIT system is ambitious, but misguided, 28 of April 2009, Expert View.

- J. Ikäheimo, K. Purchala, E. Fuchs, R. Drozdowski (2008) Management tools for Distributed Energy Resources integration into energy markets, 3rd International Conference on Integration of Renewable and Distributed Energy Resources, December 10-12th, 2008.

- S.Kärkkäinen (2004) Local Trading Strategies, First International Conference on the Integration of Renewable Energy Sources and Distributed Energy Resources, December 1 – 3 /2004, Brussels.

- P. Koponen, (2004) Integration of metering with DER management? Metering Europe, 29.09.2004”.

- Office of the National Coordinator for Smart Grid Interoperability (2009) NIST Framework and Roadmap for Smart Grid Interoperability Standards, Release 1.0 (Draft), National Institute of Standards and Technology, U.S. Department of Commerce, Washington.

- Parliamentary Commissioner for the Environment (2009) Smart electricity meters: How households and the environment can benefit, Wellington, New Zealand.




Σχετικές ιστοσελίδες




- http://www.eu-deep.com/

- http://www.house.gov/

- http://www.rae.gr/

- http://www.worldforumiv.info/

Αφιέρωμα: ομότιμη ενέργεια
Ετικέτες: p2p , Ανδριανός Τέσας , ελλάδα , ενέργεια

1 σχόλιο »

1 σχόλιο

1. Ο/Η Oμότιμη παραγωγή και διανομή ενέργειας « ma8u's log :
   May 21st, 2010 at 14:24

   […] και οι πολύπλευρες προκλήσεις. Διαβάστε το άρθρο εδώ. Αναδυόμενες τάσεις στην παραγωγή, διανομή και χρήση […]

   
   

σχολίασε

όνομα *

email * (not published)

Website