Eyal Weizman – Πέρα από την αποικιοκρατία: Ο ισραηλινός/παλαιστινιακός χώρος

Ο αρχιτέκτονας Eyal Weizman συζητά για το νέο του βιβλίο, Hollow Land – μία έρευνα του πολιτικού χώρου που έχει δημιουργηθεί από την Ισραηλινή κατοχή σαν ένα εργαστήριο της προχωρημένης καπιταλιστικής αποικιοκρατίας όπου οι δράση του Ισραηλινού στρατού, των ανθρωπιστικών οργανώσεων, των αποίκων και διαφόρων ομάδων των ίδιων των αποικισμένων διαπλέκονται, διαμορφώνοντας έντονες σχέσεις.

Κωνσταντίνος Καστρισσιανάκης: Στο βιβλίο σας που κυκλοφόρησε πρόσφατα, Hollow Land: Israel’s Architecture of Occupation (Κούφια Γη: Η Αρχιτεκτονική Κατοχής του Ισραήλ) παρουσιάζετε μια πολυεπίπεδη αντίληψη για τις διαστάσεις της ισραηλο-παλαιστινιακής διαμάχης που έχουν να κάνουν με το χώρο. Η αρχιτεκτονική και ο σχεδιασμός αποκαλύπτονται ως στρατηγικά όπλα στη διαμάχη, μπορείτε να μας εξηγήσετε γιατί;

Eyal Weizman: Το βιβλίο εξετάζει τους διάφορους τρόπους της στέρησης χώρου και του ελέγχου που το Ισραήλ οικοδόμησε στη Δυτική Όχθη και τη Γάζα. Επιχειρεί να τους ερμηνεύσει όχι μόνο ως δείγμα ενός κυβερνητικού σχεδιασμού από πάνω προς τα κάτω, αλλά, αντίθετα, και του τρόπου με τον οποίον αντανακλούν διαμάχες και αντιφάσεις, το παιχνίδι διαφόρων ανεξάρτητων ή ημι-ανεξάρτητων οργανώσεων, που οι δράσεις τους είναι ‘αρχιτεκτονικές’ στο μέτρο που έχουν μορφοποιηθεί. Το βιβλίο προσπαθεί να αντιταχθεί ιστοριογραφικά στην ιδέα ότι υπάρχει ισόρροπη σχέση μεταξύ κρατικής ιδεολογίας και πραγματικών γεγονότων. Μέχρι τώρα, το μεγαλύτερο μέρος της έρευνας για το Ισραήλ-Παλαιστίνη αντιμετώπισε τις κτισμένες πραγματικότητες ως αποτέλεσμα των προθέσεων ενός, πολιτικού ή στρατιωτικού, επικεφαλής του σχεδιασμού. Και θεώρησε ότι η σχέση του χώρου και της εξουσίας είναι ότι η οργανωμένη συγκεντρωτική εξουσία καθορίζει την οργάνωση του χώρου. Πράγματι, η σχέση ανάμεσα στο χώρο και την πολιτική δεν είναι ποτέ έτσι –ανταποκρίνεται σε πολλές και διεσπαρμένες δυνάμεις και επιρροή. Ο χώρος είναι προϊόν αντικρουόμενων συμφερόντων, ακόμη κι όταν μιλάμε μέσα από τον ηγεμονικό ισραηλινό λόγο, έχει πολλές ρωγμές στο εσωτερικό του. Ακόμη και οι πρακτικές της ισραηλινής κατοχής της Παλαιστίνης εμπεριέχουν περισσότερες αντιφάσεις παρά συγκρότηση. Αυτό βέβαια δεν δικαιολογεί τη βίαιη κατοχή και τη συνεχιζόμενη παραβίαση των νόμιμων παλαιστινιακών δικαιωμάτων, νομίζω όμως ότι αν δούμε την πολιτική με περισσότερες αποχρώσεις, θα μπορέσουμε να βρούμε καλύτερους τρόπους για να διαχειριστούμε και να χειριστούμε τις διαμάχες.

Η συνέπεια όλων αυτών – κι αυτό τονίζεται σαφέστατα στο βιβλίο- είναι η ύπαρξη συστημάτων στέρησης και η παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του διεθνούς δικαίου. Η ιδέα του βιβλίου είναι να εξετάσει μια κτισμένη πραγματικότητα, όπως ένας οικισμός, ένα σημείο ελέγχου, ένας δρόμος, ο τοίχος, και να τα αντιμετωπίσει όχι ως ενσαρκώσεις μιας κρατικής ιδεολογίας αλλά ως διαγράμματα των πολύπλοκων πολιτικών πεδίων δύναμης που τα περιβάλλουν. Οι κτισμένες μορφές είναι αποτέλεσμα διαπραγμάτευσης μεταξύ των συμφερόντων και των αιτημάτων των ανθρωπιστικών οργανώσεων, των προθέσεων του ισραηλινού στρατού- και το βιβλίο κάνει διακρίσεις μεταξύ των διαφόρων τομέων του- της επιρροής των διεθνών οργανώσεων, των διαφόρων επιθυμιών των ίδιων των παλαιστινιακών οργανώσεων, που οι εσωτερικές διαμάχες τους παίζουν επίσης μείζονα ρόλο στη διαμόρφωση του χώρου. Η προσέγγιση αυτή βασίζεται σε μια οικολογία διαμάχης όπου επιχειρούν παίκτες που σχετίζονται ή δεν σχετίζονται με το κράτος, σε μια κατάσταση συνάφειας και ανατροφοδότησης, που αποτελεί συνέπεια των συγκρούσεων των διαφόρων δυνάμεων. Στην πραγματικότητα, η Δυτική Όχθη είναι ένα είδος εργαστηρίου, όπου όλοι αυτοί οι παίκτες συνδέονται μεταξύ τους με μια σχέση διαμάχης/ συνεργασίας και μέσα από διάφορες άλλες μορφές σχέσης με πολύ έντονο και γρήγορο τρόπο. Πρέπει να δούμε τις πραγματικότητες της κατοχής της Δυτικής Όχθης ως ένα εξαιρετικά διάχυτο πεδίο δυνάμεων που επιχειρούν μέσω της μεταμόρφωσης του κτισμένου περιβάλλοντος. Αυτό μας επιτρέπει να δούμε τον Τοίχο, για παράδειγμα, όχι μόνο ως φανερή υλική εκδήλωση της κρατικής ιδεολογίας αλλά ως διάγραμμα όλων των δυνάμεων που δρουν και αλλάζουν την πορεία του καθώς κτίζεται. Σε πολλές περιπτώσεις, οι παλαιστινιακές και ισραηλινές οργανώσεις κατάφεραν να αλλάξουν την πορεία του τοίχου, μετακινώντας το πιο κοντά στα διεθνή σύνορα. Το πρόβλημα όμως πάντα ήταν ότι παρεμβαίνοντας στο σχεδιασμό του τοίχου, τον αποδέχονταν ως γεγονός. Το παράδοξο του μικρότερου κακού εμπλέκεται πάντα στις αποφάσεις για δράση.

Κ.Κ.: Στο τέλος, ωστόσο, κάτι κτίζεται, κάτι μόνιμο υλοποιείται.

E.W.: Ακόμη κι αυτό που κτίζεται εκεί δεν αποτελεί απλώς ενσάρκωση της πολιτικής της εξουσίας. Εάν κοιτάξουμε με τρόπο όχι απόλυτο το περίγραμμα του οικισμού, θα έλεγα ότι η μορφή του αποτελεί ένδειξη αυτών των αντικρουόμενων δυνάμεων. Η ίδια η μορφή συνδέει διάφορες πτυχές της ισραηλινής και παλαιστινιακής μικρο-πολιτικής. Μια ανάλυση που εμμένει στη σχεδόν μεταφυσική έννοια των κακών προθέσεων δεν λαμβάνει υπόψη ένα άλλο επίπεδο αντίληψης, που έχει να κάνει με το πώς η αρχιτεκτονική αναπαριστά τον τρόπο λειτουργίας των διαφόρων ομάδων μέσα στην ισραηλινή κοινωνία, των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, της παλαιστινιακής αντίστασης, τους τρόπους με τους οποίους οι ανθρωπιστικές και διεθνείς ομάδες δουλεύουν στο χώρο μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον. Γι’ αυτό επιμένω στην έννοια της ευελιξίας. Η ευελιξία των αρχιτεκτονικών μορφών δεν σημαίνει ότι τα στοιχεία του τοίχου είναι από μέσα κι απ’ έξω εύπλαστα και εύκαμπτα, αλλά αποτελεί το κλειδί για την κατανόηση της σχέσης μεταξύ δυνάμεων και μορφής.

Ο τοίχος αποτελεί τη σαφέστερη εκδήλωση της πολιτικής ισχύος, της κρατικής ιδεολογίας και των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά η ρίζα του συνδέεται και αποδίδεται και σε άλλες δυνάμεις. Εάν δεν το καταγράψουμε αυτό, δεν θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε την οικολογία της διαμάχης. Η οικολογία είναι μια καλή αναλυτική κατηγορία γιατί περιλαμβάνει τη σχέση μεταξύ διαφόρων οργανώσεων και των συμφερόντων τους, δείχνει ότι υπάρχουν συν-εξαρτήσεις, συν-εξελίξεις.

Κ.Κ.: Εξηγείτε στο βιβλίο σας ότι ο τοίχος αποκαλύπτει σαν σεισμογράφος τις δυνάμεις που διαμορφώνουν αυτή την οικολογία. Ως κτισμένη μορφή εξυπηρετεί τον σκοπό του;

E.W.: Είναι αποτελεσματικός σε ένα πολύ μηχανικό επίπεδο- κάνει την παλαιστινιακή ζωή άθλια. Κάνει τις μετακινήσεις των Παλαιστινίων πολύ δύσκολες. Λαμβάνοντας, όμως, υπόψη την πολεμική οικονομία, εάν κάποιος θέλει να προωθήσει εκρηκτικά από τη Δυτική Όχθη ή τη Γάζα στο κομμάτι της Παλαιστίνης του 1948, μπορεί να το κάνει από το έδαφος ή κάτω απ’ το έδαφος, όπως αποδείχτηκε πρόσφατα στη Γάζα. Ο τοίχος δεν μπορεί ποτέ να είναι ερμητικός. Αποτελεί μια μόνο από τις τεχνολογίες ελέγχου που το Ισραήλ έχει τοποθετήσει σε όλη τη Δυτική Όχθη και σε όλο τον ισραηλινό χώρο. Ο Adi Ophir το αποκάλεσε ‘ουρά του τέρατος’, νομίζω ότι είναι καλός ορισμός.

Κ.Κ.: Νομίζω ότι ο ίδιος ο τοίχος μπορεί να αποτελεί ενσάρκωση αυτού που ο Giorgio Agamben αποκαλεί ‘κατάσταση εξαίρεσης’.

E.W.: Στην πραγματικότητα, η ανάλυσή μου θα μπορούσε να εκληφθεί ως πολύ κριτική έναντι του Agamben και περισσότερο ευθυγραμμισμένη με τη σκέψη του Foucault. Για μένα, ο Agamben βλέπει τα πράγματα με καθαρά ανταγωνιστικούς όρους: κανονική κατάσταση των πραγμάτων έναντι κατάστασης εξαίρεσης, εντός/εκτός, κυριαρχία/homo sacer. Στην ‘κατάσταση εξαίρεσης’, οι κατεχόμενοι, τα θύματα που είναι έγκλειστα σε στρατόπεδο δεν έχουν καμιά δυνατότητα. Είναι απλώς μια μάζα χωρίς δικαιώματα ή ικανότητα να ενεργήσουν και να αλλάξουν τη ζωή τους. Η ανάλυσή μου απορρίπτει τόσο τον πανίσχυρο κυρίαρχο όσο και το ανίσχυρο θύμα. Θα μπορούσα να δείξω ότι μέσα στα δήθεν ενοποιημένα ισραηλινά κυρίαρχα συστήματα, υπάρχουν εσωτερικές διαμάχες όλων των ειδών, αναποτελεσματικότητες, ανικανότητες και αποτυχίες. Η παλαιστινιακή κατάσταση είναι ακόμη ένας πραγματικός παράγων σ’ αυτή τη διαμάχη. Οι Παλαιστίνιοι μέσα από την πολιτική ή τον ένοπλο αγώνα τους διαμόρφωσαν επίσης τις πραγματικότητες της διαμάχης και η αντίστασή τους ήταν κατά καιρούς ισχυρή και αποτελεσματική. Όταν αποκαλούμε τον τοίχο ή τα κατεχόμενα εδάφη κατάσταση ή ζώνη εξαίρεσης, αυτό ενέχει τον κίνδυνο να γίνει μάλλον εμπόδιο παρά εργαλείο ανάλυσης, γιατί απλουστεύει την κατάσταση αντί να δίνει διέξοδο. Σε τελευταία ανάλυση, το Ισραήλ βρίσκεται σε κατάσταση εξαίρεσης από την αρχή του. Κάθε σημαντική πολιτική έναντι των Παλαιστινίων υποστηρίχτηκε στη βάση της κατάστασης εξαίρεσης. Για τον Agamben, η κατάσταση εξαίρεσης έγινε ο κανόνας. Απ’ αυτή την άποψη, είναι μια κατηγορία περιττή. Εάν βρισκόμαστε ήδη μέσα στην κατάσταση εξαίρεσης, ολόκληρη η πολιτική αυτής της περιοχής γίνεται μέσα σ’ αυτή την κατάσταση, σε βαθμό που η εξαίρεση αυτή δεν μας επιτρέπει να καταλάβουμε τι γίνεται στην πραγματικότητα .

Κ.Κ.: Στο βιβλίο σας δείχνετε ότι η κριτική θεωρία και η μετα-στρουκτουραλιστική γλώσσα χρησιμοποιούνται από τον ισραηλινό στρατό στην πολεμική τακτική του. Τι πιστεύετε ότι σημαίνει αυτό για την κριτική θεωρία;

E.W.: Όταν βρίσκεσαι σε διαμάχη, αρπάζεις όποιο εργαλείο βρεις. Το Ισραήλ χρησιμοποιεί τα πάντα. Χρησιμοποιούν τους δρόμους. Τι σημαίνει αυτό για τους δρόμους; Όλα μπορούν να γίνουν εργαλείο στο πλαίσιο μιας διαμάχης. Πρόθεση του βιβλίου δεν είναι απλώς να επικρίνει την κριτική θεωρία. Θα μπορούσε να γίνει αντικείμενο κατάχρησης, όπως όλα τα άλλα. Αυτό που βλέπετε είναι το επιχειρησιακό επίπεδο της κριτικής θεωρίας και της μεταμοντέρνας θεωρίας, που έχει επηρεαστεί, με τη σειρά του, από τις στρατιωτικές τακτικές.

Η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην κριτική θεωρία και τη στρατιωτική σκέψη δεν είναι τόσο μεγάλη. Ο Deleuze και ο Guattari – που κατέχουν καλά τη στρατιωτική θεωρία (όπως και ο Guy Debord) έχουν ήδη προειδοποιήσει ότι ο κρατικός μηχανισμός μπορεί να χρησιμοποιήσει την πολεμική μηχανή. Ο Toni Negri υποστηρίζει ότι η παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία πλησιάζει πολύ στο ιδανικό του περί κομμουνισμού. Οι θεωρίες αυτές, που απέχουν πολύ από να είναι απλώς ‘ανατρεπτικές’- είναι κορεσμένες σε σχέση με τον επιχειρησιακό τρόπο του σημερινού καπιταλισμού, ολόκληρη η υποδομή είναι ήδη εκεί, αλλά ο κόσμος πρέπει να αλλάξει τον τρόπο που σκέφτεται τον εαυτό του. Ο Negri λέει ότι η αυτοκρατορία και το πλήθος είναι συν-εξαρτώμενες κατηγορίες.

Κ.Κ.: Βλέπουμε μια δυναμική όπου ανατρεπτικά κινήματα ανατρέπονται. Όπου τη χρήση της ανατροπής αναλαμβάνει το κράτος.

E.W.: Για μένα, αυτό που έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι να δούμε πώς μπορούμε να ανατρέψουμε ολόκληρο τον κατοχικό μηχανισμό. Να κάνουμε ένα detournement και να χρησιμοποιήσουμε όλα όσα το Ισραήλ έχει χτίσει στη Δυτική Όχθη ως παράγοντες για μια άλλη μορφή ζωής. Είναι γεγονότα, είναι εκεί. Τι θα γίνουν αυτοί οι οικισμοί όταν εκκενωθούν; Πώς θα μετατραπούν σε τόπους κατοικίας για Παλαιστίνιους; Πώς θα αντιστραφεί αυτό το περιβάλλον; Πώς μπορούμε να φέρουμε την επανάσταση σε μια τάξη που βασική της αρχή είναι η συνεχής αυτό-επανάσταση;

Κ.Κ.: Πώς;

E.W.: Αυτό ακριβώς προσπαθώ να κάνω μαζί με Παλαιστίνιους αρχιτέκτονες. Προσπαθούμε να μετατρέψουμε αυτούς τους οικισμούς από τοποθεσίες αποκλεισμού σε τοποθεσίες παλαιστινιακών δημόσιων ιδρυμάτων, μη κρατικών ιδρυμάτων κλπ. Είναι ένα ουτοπικό σχέδιο. Γιατί να καταστρέψεις αυτούς τους χώρους όταν μπορείς να τους αντιστρέψεις; Πώς να αντιστρέψεις τις επιφάνειές τους;

Κ.Κ.: Στη Γάζα, αυτοί οι χώροι έχουν ήδη καταστραφεί…

E.W.: Ναι. Νομίζω ότι ήταν μεγάλο έγκλημα η καταστροφή αυτών των οικισμών. Παρόλο που οι Παλαιστίνιοι τους μισούν, οι Παλαιστίνιοι τους έχτισαν. Αυτό ακριβώς το είδος έντασης μεταξύ χώρων απελευθέρωσης και χώρων καταπίεσης πρέπει να αποκτήσει υπόσταση.

Δεν χρειαζόμαστε περισσότερη καταστροφή τόσο εξυπηρετικών κτιρίων. Τι σημαίνει, όμως, να κατοικήσεις το σπίτι του εχθρού σου; Τι σημαίνει να ζεις πλέον εκεί; Στην πραγματικότητα, δεν προτείναμε να ζήσουν οι άνθρωποι εκεί, αυτό θα αναπαρήγαγε στο χώρο ιεραρχίες εξουσίας, θα έπεφταν στην μετα-αποικιακή παγίδα των αποικισμένων που γίνονται αποικιστές. Υπάρχουν άλλοι τρόποι για να ανατρέψουμε τις πρότερες δομές εξουσίας που διαπερνούν αυτούς τους οικισμούς και να τους μετατρέψουμε σε νέες μορφές ιδρυμάτων.

Τι σημαίνει να δημιουργούμε ιδρύματα που ειδικεύουν τις λειτουργίες τους στα προάστια; Πώς μπορεί να υπάρξει ένα νοσοκομείο σε προάστιο; Τι πρέπει να αλλάξει, τι πρέπει να παραμείνει; Αυτή η διαδικασία πρέπει να εφεύρει νέες μορφές για τον δημόσιο τομέα. Είναι σημαντικό να σκεφτούμε δημιουργικά για το πώς οι χώροι αυτοί μπορούν να μεταμορφωθούν.

Κ.Κ.: Για να επανέλθουμε στο βιβλίο σας, αναφέρεστε στο ‘ανθρωπιστικό παράδοξο’, σύμφωνα με το οποίο, ακόμη και με τις καλύτερες προθέσεις, η ανθρωπιστική παρέμβαση μπορεί μάλλον να διαιωνίσει το πρόβλημα παρά να βοηθήσει στη λύση του.

E.W.: Γι’ αυτό ακριβώς το αποκαλώ ανθρωπιστικό παράδοξο και όχι ανθρωπιστικό έγκλημα ή ανθρωπιστικό πρόβλημα. Είναι πάντοτε παράδοξο: κάνει ταυτόχρονα καλό και κακό. Μπορεί να κάνει καλό σε τοπικό επίπεδο, αλλά κακό στο πλαίσιο της ευρύτερης πολιτικής ατζέντας. Και πρέπει να μάθουμε να λειτουργούμε μέσα σ’ αυτό το παράδοξο, αντί να παραδοθούμε σ’ αυτό. Δεν έχει νόημα να προσπαθήσουμε να σπρώξουμε το εκκρεμές από τη μια ή την άλλη πλευρά.

Εάν συμμετέχεις στη βελτίωση της ζωής ενός ατόμου, μιας κοινότητας, μιας πόλης, κλπ., πρέπει να το κάνεις. Μερικές φορές, αυτό σε φέρνει σε συνενοχή με άλλες δυνάμεις, πρέπει όμως να μάθεις να λειτουργείς μέσα κι έξω από το σύστημα.

Αυτό που θέλω να δω είναι κριτικές πρακτικές. Δεν θέλω να κριτικάρω τους ακτιβιστές λέγοντας ότι είναι εξίσου κακοί με το στρατό. Δεν είναι αυτή η πρόθεσή μου. Η πρόθεσή μου, επισημαίνοντας το πρόβλημα, είναι να αποτρέψω την επανάληψη λαθών και να βρω τρόπους καλύτερης σύνδεσης της τοπικής δράσης με ευρύτερα πολιτικά ζητήματα. Πώς μπορείς να είσαι ταυτόχρονα ακτιβιστής και μάρτυρας; Πώς μπορείς να είσαι ταυτόχρονα ακτιβιστής και κέντρο πληροφοριών; Πώς μπορείς να ασκήσεις πίεση απ’ έξω ενώ είσαι μέσα; Τα ερωτήματα αυτά μάλλον ανοίγουν νέες δυνατότητες για δράση, παρά τις εμποδίζουν.

Κ.Κ.: Είναι πολύ δύσκολο για έναν αρχιτέκτονα να υιοθετήσει μια τέτοια θέση…

E.W.: Είναι, όμως, το πιο σημαντικό καθήκον μας. Το να επιλέγεις απλώς το μικρότερο κακό ισοδυναμεί με πλήρη συνενοχή.

Κ.Κ.: Αυτό δεν ισχύει μόνο για καταστάσεις διαμάχης, για το Ισραήλ…

E.W.: Ασφαλώς. Μια κριτική πρακτική πρέπει να στοχεύει μέσα από την παρέμβασή της στην αμφισβήτηση ολόκληρου του συστήματος, στην αποσταθεροποίηση του τρόπου που σκέφτεται τον εαυτό του, στην αποσταθεροποίηση του τρόπου που ο κόσμος σκέφτεται γι’ αυτό. Αυτός είναι ο λόγος που δεν δέχομαι ότι δεν υπάρχει ‘έξω’. Μπορείς να σκέφτεσαι από μέσα κι απ’ έξω απ’ το σύστημα ταυτόχρονα.

Κ.Κ.: Αυτός είναι ο λόγος που μια οργάνωση MSF σας δίνει έμπνευση;

E.W.: Έκαναν τρομερές απερισκεψίες, ιδιαίτερα στη Ρουάντα. Συνειδητοποίησαν ότι δίνοντας βοήθεια δημιουργούσαν στρατόπεδα προσφύγων, τα οποία αργότερα γίνονταν στόχος επιθέσεων. Έτσι, είχαν την ευθύνη ότι διευκόλυναν τη γενοκτονία. Το αναγνώρισαν κι έμαθαν απ’ αυτό. Θα ήταν, όμως, λάθος να υποστηρίξουμε πως εξαιτίας αυτού δεν πρέπει να υπάρχει ανθρωπιστική δράση. Θα μπορούσατε να το δεχτείτε αυτό; Βλέπω κάθε ανθρωπιστική δράση σαν μια συνεργασία με ανθρώπους που θεωρούν ή θεωρούνται ότι βρίσκονται υπό διωγμό. Πρέπει να γίνεται με αναγνώριση των παράδοξων και των κινδύνων της ανθρωπιστικής βοήθειας.

Εάν πάρουμε το ρόλο του Ερυθρού Σταυρού στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, δείχνει πλήρη συνενοχή. Αρνήθηκαν να αναφέρουν την ύπαρξη στρατοπέδων εξόντωσης για να μη θέσουν σε κίνδυνο τη δουλειά τους που γινόταν υπό τον όρκο της ουδετερότητας. Και πάλι, όμως, ήταν καλύτερα να υπάρχει ο Ερυθρός Σταυρός ή να μην υπάρχει; Θα έλεγα ότι στο πλαίσιο του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου έκαναν περισσότερο κακό παρά καλό. Ωστόσο, το ερώτημα παραμένει. Όπως λέει και πάλι ο Agamben, οι ανθρωπιστές βρίσκονται πάντα σε συνενοχή με τις δυνάμεις της βιοπολιτικής. Ναι, ίσως. Μπορούμε, όμως, να βρούμε μια διέξοδο;

Η εμπλοκή έχει πάντα εξαρτήσεις, είναι ένα είδος ανάλογης σχέσης, από γεωγραφική και εννοιολογική άποψη.

Κ.Κ.: Επανερχόμαστε στη θεωρία του Αγκάμπεν. Μου μοιάζει ότι είναι δύσκολο να την απωθήσουμε εντελώς, παρόλο που προηγουμένως είσασταν αντίθετος στην ιδέα της διασύνδεσης του τοίχου με την κατάσταση εξαίρεσης.

E.W.:Ο τοίχος δεν χωρίζει δυο μέρη, το Ισραήλ και την Παλαιστίνη, αλλά τους Παλαιστίνιους απ’ τους Παλαιστίνιους. Τέμνει το κέντρο μιας γεωγραφίας όπου οι χώροι Εβραίων και Παλαιστίνιων επικαλύπτονται. Η διαμάχη δεν μπορεί να ιδωθεί μέσα απ’ το πρίσμα της παραδοσιακής αποικιακής ανάλυσης, υπάρχουν πολλοί σύγχρονοι ανεξάρτητοι παίκτες καθώς και η παρουσία μέσων ενημέρωσης, ανθρωπιστικών οργανώσεων και ομάδων ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Μ’ αυτή την έννοια, η κατοχή είναι ένα εργαστήριο της προχωρημένης καπιταλιστικής αποικιοκρατίας όπου ο στρατός, οι ανθρωπιστές, οι άποικοι και διάφορες ομάδες των ίδιων των αποικισμένων μοιράζονται το ίδιο έδαφος και οι πράξεις τους διαπλέκονται, διαμορφώνοντας έντονες σχέσεις.

Ένας άλλος χρήσιμος τρόπος για να καταλάβουμε το γεωγραφικό αποτέλεσμα όλου αυτού είναι να το δούμε ως ένα ‘αρχιπέλαγος εξαιρέσεων’. Πρόκειται για την ιδέα σύμφωνα με την οποία μια γεωγραφική τάξη δεν βασίζεται πλέον αποκλειστικά στο πρότυπο του ομοιογενούς έθνους-κράτους και των συνεχόμενων συνόρων, αλλά σε μια διάταξη του χώρου κατακερματισμένη σε μια πολλαπλότητα εξω-εδαφικών ζωνών. Θα μπορούσαν να είναι ‘ζώνες νόμιμης εξαίρεσης’ όπου η κυριαρχία αμφισβητείται. Οι σύγχρονοι εξω-εδαφικοί χώροι περιλαμβάνουν σήμερα ανθρωπιστικές ζώνες, στρατόπεδα προσφύγων και συγκέντρωσης, βιομηχανικούς θύλακες, στρατιωτικές βάσεις και μερικές κλειστές κοινότητες ξένων υπηκόων.

Ο σύγχρονος πολιτικός χώρος έχει εξελιχθεί με τρόπο που θυμίζει μια παρόμοια εδαφική συρραφή εσωστρεφών θυλάκων. Είναι μια αδιάκοπη θάλασσα, που σπρώχνεται από ένα πολλαπλασιαζόμενο αρχιπέλαγος εξωτερικά αποξενωμένων και εσωτερικά ομοιογενών θυλάκων-έξω από τον έλεγχο των εδαφών που το περιβάλλουν. Διάφορες άλλες ζώνες –ζώνες πολιτικής πειρατείας, ζώνες κρίσης, ζώνες βάρβαρης βίας, ζώνες ‘ανθρωπιστικών καταστροφών’, ζώνες πλήρους υπηκοότητας, άνευ υπηκοότητας ή ‘ μερικής υπηκοότητας’ είναι τοποθετημένες πλάι –πλάι, η μια μέσα στην άλλη, ταυτόχρονα και σε πρωτόγνωρες γειτνιάσεις. Η δυναμική μορφολογία των σύγχρονων συνόρων-εδαφών είναι μια εξελισσόμενη εικόνα μεταμόρφωσης- τα σύνορα υποχωρούν και επανέρχονται, σέρνονται, περικυκλώνουν αθόρυβα κτίρια, δρόμους, κέντρα συγκοινωνιών, χωριά και πόλεις. Ο τραυματισμένος ιστός της θρυμματισμένης πολλαπλότητας των σύγχρονων ψηφιακών ή φυσικών ‘διαχωρισμών’ κατακερματίζεται σε πολλαπλές τοποθεσίες: τοπικές ή περιφερειακές οχυρώσεις, πρεσβείες, θύλακες κατοικιών, στρατόπεδα, ζώνες παραγωγής off shore, τοποθεσίες εξόρυξης μεταλλευμάτων, αεροδρόμια, καθώς και σκιώδεις ζώνες των αποστερημένων σε κρατητήρια ad-hoc που καταλαμβάνονται από πρόσφυγες, ‘παράνομους’ μετανάστες, αιτούντες άσυλο και άλλους ανεπιθύμητους ‘ύποπτους’.

Αφιέρωμα: πρόσφατα άρθρα, τέχνη και δημοκρατία
Ετικέτες: eyal weizman , ακτιβισμός , ανθρωπισμός , αρχιτεκτονική , Ισραήλ , Παλαιστίνη

0 σχόλια »

→ Αφιερώματα

Διάλογοι ←

→ Δράσεις

ετικέτες

Re-public στο

Eyal Weizman – Πέρα από την αποικιοκρατία: Ο ισραηλινός/παλαιστινιακός χώρος

σχολίασε