→ Αφιερώματα

Διάλογοι ←

→ Δράσεις

Re-public στο

Μια φθινοπωρινή βραδιά του 2008, καμιά εικοσαριά άνθρωποι κάθονται σε πτυσσόμενες καρέκλες σε ένα καθιστικό στο νότιο Τελ Αβίβ. Το τρίφατσο καγκελόφρακτο παράθυρο βλέπει σε ένα δρόμο όπου παιδιά, τα οποία γεννήθηκαν σε μέρη τόσο μακρινά όπως το Ουζμπεκιστάν και η Κολομβία, παίζουν. Οι ενήλικοι που έχουν μαζευτεί μέσα είναι μετανάστες από τη Λατινική Αμερική που ανακάλυψαν πρόσφατα ότι έχουν δικαίωμα να ψηφίσουν στις επερχόμενες δημοτικές εκλογές στην περιοχή της Γιάφας-Τελ Αβίβ. Τη συγκέντρωση αυτή οργάνωσαν μέλη του πολιτικού δημοτικού κινήματος Ir LeKulanu (ʺΠόλη για Όλους μαςʺ), μεταξύ των οποίων ένας υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος. Στόχος τους είναι να μαζέψουν ψήφους, αλλά επίσης να ανακαλύψουν ποια αιτήματα επιθυμούν να θέσουν οι προερχόμενοι από την Λατινική Αμερική πολίτες στο Δημαρχείο. Το προσχέδιο του προγράμματος για τους ʺνέους υπηκόους του Τελ-Αβίβʺ που έφτιαξαν οι ακτιβιστές επικεντρώνεται στις ειδικές ανάγκες των μεταναστών και δίνει έμφαση στην επέκταση των κοινωνικών υπηρεσιών που συνδέονται άμεσα με αυτές τις ανάγκες.


Στους ακτιβιστές δεν προκάλεσε μεγάλη έκπληξη το γεγονός ότι τους νέους ψηφοφόρους που συγκεντρώθηκαν σε αυτό το δωμάτιο απασχολούν τα ίδια περίπου ζητήματα που θέτουν και οι Ισραηλινοί υπήκοοι γείτονές τους σε ανάλογες συγκεντρώσεις. Ο φωτισμός των δρόμων, η ρύπανση και η δημόσια ασφάλεια αποτελούν προτεραιότητες στον κατάλογο των προβλημάτων. Όπως οι γείτονές τους, οι μετανάστες επιθυμούν τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στο άμεσο περιβάλλον τους, μια εργατική συνοικία στο περιθώριο της πλουσιότερης και πιο κοσμοπολίτικης πόλης του Ισραήλ.


Μια άλλη φθινοπωρινή βραδιά, ακριβώς έναν χρόνο αργότερα, καμιά τριανταριά άνθρωποι έχουν συγκεντρωθεί σε μια υπαίθρια αγορά στην κοντινή συνοικία της ΧαΤίκβα. Είναι εφτά η ώρα, οι περισσότεροι πάγκοι έχουν κλείσει και όσοι βγήκαν έξω αυτό το βροχερό βράδυ στριμώχνονται, για να μη βραχούν, κάτω από τον σχισμένο μουσαμά που κρέμεται από πάνω. Είναι και αυτή μια εργατική συνοικία και οι διαδηλωτές είναι κυρίως παραδοσιακοί Εβραίοι με καλυμμένο κεφάλι. Είναι παλιοί ένοικοι των ρημαγμένων συγκροτημάτων κατοικιών που περιβάλλουν την αγορά και απόψε μοιάζουν να συμφωνούν με τις ομιλίες που ακούν και που λένε ένα μόνο πράγμα: οι ʺξένοι εργάτεςʺ δεν είναι ευπρόσδεκτοι στο νότιο Τελ Αβίβ.


Οι ξένοι εργάτες, υποστηρίζουν διάφοροι ομιλητές από το μεγάφωνο, καταλαμβάνουν τα σχολεία και απομυζούν τους λιγοστούς πόρους της κοινωνικής πρόνοιας. Το τίμημα το πληρώνουν οι ίδιοι οι κάτοικοι, Εβραίοι υπήκοοοι, που συνέβαλαν σην άμυνα και την ανάπτυξη του κράτους. Οι ομιλητές καλούν την κυβέρνηση να σταματήσει την εισαγωγή εργατών και να δώσει την κατάλληλη οικονομική υποστήριξη στον πληθυσμό που ζει εκεί ανέκαθεν.


Για τους διαδηλωτές, υπάρχει μια σαφής, καίρια διάκριση: από τη μια πλευρά είναι οι tzfonim (ʺΒόρειοιʺ, κάτοικοι των συνοικιών της μεσαίας και ανώτερης τάξης), που ως εργοδότες αποκομίζουν κέρδη από την εργασία των μεταναστών στο Τελ Αβίβ και ως πολιτικοί παίκτες υπερασπίζονται τα δικαιώματά τους στο όνομα της πολυπολιτισμικότητας. Από την άλλη πλευρά, είναι οι dromim ή Νότιοι, που ʺυποφέρουν καθημερινάʺ από την παρουσία των ξένων εργατών. Η λύση που προτείνουν οι διαδηλωτές είναι η απέλαση αυτών των μεταναστών- είτε στις χώρες προέλευσής τους είτε στο βορεινό τμήμα της πόλης όπου είναι υποτίθεται ευπρόσδεκτοι.


Καμιά από τις παραπάνω σκηνές δεν είναι από αυτές που έρχονται στο νου όταν κανείς σκέφτεται ʺΤελ Αβίβʺ, αλλά και οι δυο μπορούν να συμβούν μόνο σε αυτή την πόλη, εμπορικό και αστικό κέντρο της χώρας και ένα μέρος που χαρακτηρίζεται τόσο από την εσωτερική ποικιλία του όσο και από την περίπλοκη σχέση του με το εθνικό σύνολο. Οι Ισραηλινοί όλης της χώρας, συμπεριλαμβανομένων των κατοίκων της ίδιας της πόλης, αρέσκονται να αναφέρονται στη ʺ φούσκα του Τελ Αβίβ ʺ. Η μεταφορά αυτή εμφανίζει την πόλη, από τη μια πλευρά ως έναν αυτόνομο κόσμο ελαφρότητας, χρήματος και σεξ, ηθελημένα ανυποψίαστο για τις συντριπτικές πραγματικότητες γύρω του- με πρώτη απ’ όλες, βεβαίως, την ισραηλο-παλαιστινιακή σύγκρουση. Από την άλλη πλευρά, η μεταφορά της φούσκας δείχνει επίσης τους τρόπους με τους οποίους το Τελ Αβίβ είναι μια επισφαλής αυταπάτη, ικανή να ʺεκραγείʺ ανά πάσα στιγμή υπό το βάρος της καθημερινής βίας από την οποία προσπαθεί απεγνωσμένα να ξεφύγει.


Η διαφορά όμως ανάμεσα στο Τελ Αβίβ και το υπόλοιπο Ισραήλ δεν είναι εντελώς φανταστική. Ενώ απέχει ακόμη από τα να είναι η ʺπόλη του κόσμουʺ που θα ήθελαν κάποιοι από τους ηγέτες της, η μητρόπολη είναι σίγουρα το πιο παγκοσμιοποιημένο μέρος της χώρας, όπως μαρτυρά η υψηλή διεθνική κινητικότητα πολλών από τους κατοίκους της, η κατάφωρη, αυξανόμενη ανισότητα εντός των συνόρων της και οι κοσμοπολίτικες προσδοκίες του πολιτισμού της. Ως τέτοια, η ʺφούσκαʺ συχνά ξεχειλίζει από διαφοροποιήσεις και εντάσεις διαφορετικές από εκείνες για τις οποίες ανησυχεί το έθνος. Ενώ η πόλη αποτελεί σίγουρα μια περίπτωση αστικής αναταραχής, οι εντάσεις που υπάρχουν στο εσωτερικό της γεννούν δημιουργικά ανοίγματα και επιτρέπουν την ανάδυση πολιτικών προγραμμάτων μητροπολιτικού επιπέδου, που θα ήταν αδιανόητα σε άλλα μέρη της χώρας.


Ένας ποιητής του Τελ Αβίβ οριοθέτησε κάποτε το πλαίσιο της αφοσίωσής του υποστηρίζοντας πως θα φορέσει τη στρατιωτική στολή του μόνο ʺόταν τα τανκς περάσουν το Γιαρκόνʺ (έναν μικρό ποταμό στα βόρεια περίχωρα της πόλης). Ωστόσο η πόλη αυτή ξεπέρασε τη Γιάφα, το μεγαλύτερο λιμάνι της Παλαιστίνης, και απορρόφησε πολλά από τα γύρω χωριά την επομένη του πολέμου του 1948. Το Τελ Αβίβ είναι μια πόλη που ο Νότος της (αποκαλούμενος ʺη μαύρη πόληʺ από την αρχιτέκτονα Sharon Rotbard) κατοικείται ανέκαθεν από Mizrahim, περιθωριοποιημένους και προλεταριοποιημένους Εβραίους που προέρχονται από τη Μέση Ανατολή. Εάν υπάρχει ʺφούσκαʺ, τότε τα όριά της μπορούν να χαραχτούν- και εκείνες οι μεγάλες εκτάσεις γης της δημοτικής ζώνης που αποκλείονται από τα σύνορά της και που ενώ επισήμως αποτελούν μέρος της πολιτείας, θεωρείται συχνά πως ʺδεν ανήκουν πραγματικάʺ στο Τελ Αβίβ.


Οι κάτοικοι της ʺμαύρης πόληςʺ έχουν κάτι κοινό: είναι οι αόρατοι κάτοικοι της Πρώτης Σιωνιστικής Πόλης. Η θέση τους στις σκιές του Τελ Αβίβ σημαίνει ότι ζουν περικυκλωμένοι από τις πιο βρώμικες και επικίνδυνες δραστηριότητες της πόλης. Στο γεωγραφικό κέντρο του Νότου βρίσκεται ο μεγαλύτερος σταθμός λεωφορείων της χώρας και σε μικρή απόσταση από αυτό το ρυπογόνο απεχθές θέαμα υπάρχουν εγκαταστάσεις όπως ένα νεκροτομείο, μια φυλακή, μια κλινική μεθαδόνης και μια συνοικία με κόκκινα φωτάκια.


Οι αόρατοι κάτοικοι αυτής της ζώνης είναι επίσης οι πρώτοι που λαμβάνουν ανακοινώσεις για εκκένωση όταν οι ξεχασμένες για καιρό συνοικίες τους εντάσσονται σε προγράμματα για ʺανάπτυξηʺ και αποκατάσταση. Τα λίγα τελευταία χρόνια, οι Παλαιστίνιοι κάτοικοι της συνοικίας Αγιαμί στη Γιάφα όπως και οι Υεμενίτες Εβραίοι της συνοικίας Κφαρ Σαλέμ απειλήθηκαν με έξωση από τα σπίτια στα οποία ζούσαν ημι-νόμιμα για πολλές δεκαετίες, για να ανοίξει ο δρόμος σε πιο ευημερούντες οικονομικά κατοίκους. Η μάχη που έδωσαν στέφθηκε από προσωρινή επιτυχία.


Αλλά και μέσα στη φούσκα υπάρχουν προβλήματα. Οι νεαροί, μεσοαστοί κάτοικοι του κεντρικού Τελ Αβίβ δέχτηκαν μεγάλα πλήγματα τα τελευταία χρόνια με την αύξηση των ενοικίων, μια δημοτική πολιτική για τις μεταφορές εστιασμένη στο άνοιγμα της πόλης στη χρήση ιδιωτικών αυτοκινήτων και την έλλειψη βασικών δημόσιων υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων των μαιευτηρίων και των σχολείων. Το χάσμα ανάμεσα στις αμοιβές της μεσαίας τάξης και τις βασικές δαπάνες αυτής της τάξης- όπως το ενοίκιο και τα πανεπιστημιακά δίδακτρα- αυξάνεται σταθερά και η αγορά εργασίας γίνεται εξαιρετικά ανταγωνιστική.


Ένα άλλο μέρος του δημοτικού μωσαϊκού είναι οι δεκάδες χιλιάδες μη Εβραίων μεταναστών από 72 χώρες του παγκόσμιου Νότου που ήρθαν στο Ισραήλ και εγκαταστάθηκαν στο Τελ Αβίβ για να καλύψουν κενά σε χαμηλά αμοιβόμενους, αστικούς τομείς εργασίας. Ενώ μοιράζονται τις εμπειρίες της επισφάλειας σε σχέση με το καθεστώς τους και την περιθωριοποίησή τους στην αγορά εργασίας, οι μετανάστες αυτοί δεν αποτελούν ομοιογενή ομάδα. ʺΞένοι εργάτεςʺ, κυρίως από την Κίνα, την Ταϊλάνδη, τις Φιλιππίνες και την Ινδία, προσλαμβάνονται με συμβάσεις μέσω ενός προγράμματος του υπουργείου Εσωτερικών, το οποίο όμως διαχειρίζονται άτυπες υπηρεσίες ανθρώπινου δυναμικού. Ένας σημαντικός αριθμός μεταναστών είναι επίσης οι αιτούντες άσυλο που έρχονται από την Ερυθραία και το Σουδάν, με ταυτότητες που τους χορηγούνται από τα Ηνωμένα Έθνη, οι οποίες τους εξασφαλίζουν προνόμια προσωρινής διαμονής, χωρίς να περιλαμβάνουν πάντα άδειες εργασίας. Ακόμη πιο ʺπαράνομοι ξένοιʺ από τη Νότια Αμερική (κυρίως από την Κολομβία και τον Ισημερινό) και τη Δυτική Αφρική (Νηγηρία, Ακτή του Ελεφαντοστούν και Γκάνα), μπαίνουν στη χώρα με τρίμηνη τουριστική βίζα και εγκαθίστανται στο Τελ Αβίβ ελπίζοντας να βρουν ανεπίσημη απασχόληση ως οικιακοί βοηθοί, στην εστίαση ή στον κατασκευαστικό τομέα.


Αυτό είναι το Τελ Αβίβ. Πέρα από την εθνική πολιτική, μοιάζει ετοιμοθάνατο. Η σιωνιστική Αριστερά δεν έχει εξαφανιστεί και το κέντρο και η δεξιά (που εκπροσωπούν περισσότερο από 80% των μελών του Κοινοβουλίου) μοιάζουν να συμφωνούν ότι η διατήρηση του στάτους κβο της κατοχής είναι η καλύτερη πολιτική. Σ’ αυτή την πόλη όμως η ένταση για την εθνική διαμάχη ωθείται κατά καιρούς στο περιθώριο από αυτό που μπορεί στην καλύτερη περίπτωση να περιγραφεί ως ταξικές διαιρέσεις. Η διαφορά ανάμεσα στους πλούσιους και την υπόλοιπη πόλη- εν ολίγοις, ανάμεσα στο Βορρά από τη μια πλευρά και το κέντρο και το Νότο από την άλλη- δίνει μια ισχυρή ώθηση στους όρους με τους οποίους πλαισιώνονται οι πολιτικές διεκδικήσεις στην πόλη- από τις διαδηλώσεις των Νοτίων κατά των μεταναστών μέχρι το αίτημα για τον έλεγχο των ενοικίων στο κέντρο της πόλης.


Οι ελπίδες για μια πολυεθνική αστική μάχη από αυτή την σχεδόν αόρατη κοινότητα μοιάζουν ίσως εκτός πραγματικότητας. Είναι, πράγματι, και το αίτημά μας δεν είναι καθόλου ντετερμινιστικό. Αλλά εάν, όπως παρατηρήσαμε, οι αστικές συνθήκες παρέχουν μια χωροταξική γλώσσα με την οποία οι κάτοικοι του Τελ Αβίβ και της Γιάφας μπορούν να αρθρώσουν κοινούς προβληματισμούς, βασισμένους σε ταξικά κριτήρια, τότε έχουμε βάσιμες ελπίδες να πιστέψουμε στην πιθανότητα μιας συμμαχίας του Νότου (ή του Νότου και του κέντρου) ενάντια στην κυριαρχία του Βορρά. Οι συνθήκες σε εθνικό επίπεδο θα περιπλέξουν σίγουρα τις απόπειρες για τη σύναψη μιας συμμαχίας ανάμεσα στους Άραβες, τους Mizrahis και τους “ξένους” – αλλά ενώ οπουδήποτε αλλού στο Ισραήλ μια τέτοια συμμαχία θα ήταν αδιανόητη, στο Τελ Αβίβ είναι τουλάχιστον πιθανή.


Πολλοί Αριστεροί στο Ισραήλ σπεύδουν να αποτιμήσουν όλα τα πολιτικά προγράμματα στη χώρα σε σχέση με την ικανότητά τους να απειλήσουν τη συνέχεια της κατοχής και του απαρτχάιντ. Εμείς δεν αμφισβητούμε ούτε στιγμή τη σημασία που έχει αυτός ο αγώνας για την αλλαγή της καταστροφικής πολιτικής του ισραηλινού κράτους, κυρίως σε ό, τι αφορά τη συνεχιζόμενη καταπίεση των Παλαιστινίων. Θα ήταν όμως αναλυτικό και πολιτικό λάθος να αξιολογήσουμε τις εξελίξεις στο Τελ Αβίβ σε σχέση μόνο με την εθνική διαμάχη. Η αλλαγή στο Ισραήλ/Παλαιστίνη, όταν επέλθει, θα προέλθει από ένα σύμπλεγμα δυνάμεων πάνω και κάτω από το επίπεδο του έθνους-κράτους. Η αλλαγή στο Τελ Αβίβ δεν αποτελεί τη μόνη προϋπόθεση γι’ αυτό. Αλλά στο μέτρο που κάνει τη διαφορά για τον όλο και πιο ποικίλο πληθυσμό της πόλης και στο μέτρο που μπορεί να συνδυαστεί με αλλαγές σε άλλα μέρη και άλλες κλίμακες, οι δυνατότητές της αξίζουν σίγουρα να διερευνηθούν.


Σημείωση

Η περιοχή της Γιάφας-Τελ Αβίβ, αποτελεί από το 1950 ένα αμάλγαμα που λειτουργεί ως ενιαία μονάδα της δημοτικής αρχής. Η πόλη (με πληθυσμό που υπολογίζεται στους 400.000) βρίσκεται στο κέντρο της μητροπολιτικής περιοχής “Gush Dan” που στεγάζει περίπου 3 εκατομμύρια ή τον μισό πληθυσμό του Ισραήλ.

Αφιέρωμα: πόλεις σε αναταραχή
Ετικέτες: Matan Kaminer , Maya Shapiro , Ισραήλ , Κύπρος , μετανάστες , Παλαιστίνη , πόλεις

σχολίασε