Fred Stutzman – Η χωρική παραγωγή της φιλίας

Μεταξύ των έμφυτων προσδοκιών του κοινωνικού web είναι η παραγωγή και η επίδειξη της φιλίας. Οι χρήστες των τεχνολογιών του κοινωνικού web είναι υποχρεωμένοι να τοποθετούν τις δραστηριότητές τους στο πλαίσιο μιας κοινωνικής ομάδας, όπου η τεχνολογία λειτουργεί ως πάροχος της μεθόδου, των προϋποθέσεων και του περιεχομένου της κοινωνικής διασύνδεσης. Οι ρυθμιστικές δομές, ρητές ή υπονοούμενες, παρέχουν τα όρια για τις ανταλλαγές μεταξύ των δρώντων, σχηματίζοντας ένα νέο, υπό διαπραγμάτευση, χώρο κοινωνικής διασύνδεσης και ελέγχου.

Σε αυτό το κείμενο, θα ήθελα να επιστήσω την προσοχή σας στη φιλία, η οποία παρέχει τον τόπο για απόκτηση εμπειριών αναφορικά με το κοινωνικό web, καθώς και τα αντισταθμιστικά σύνολα ελεγχόμενων καταστάσεων, τα οποία λαμβάνουν, στο κοινωνικό διαδίκτυο, τη μορφή κοινωνικών προσδοκιών ή τεχνικών δομών. Το κοινωνικό web είναι ένας παραγώμενος χώρος και η αντίληψη μας για αυτό το χώρο αντλείται από προηγούμενες εμπειρίες και διαδράσεις με τους μηχανισμούς ελέγχου, οι οποίοι καθορίστηκαν από τους αρχιτέκτονές του.

Ο Lefebvre, στο βιβλίο του Η Παραγωγή του Χώρου, καθιερώνει μία αντίληψη της έννοιας του χώρου. Ο χώρος κατασκευάζεται από χωρικές πρακτικές, από αναπαραστάσεις του χώρου, και από χώρους όπως αυτοί αναπαρίστανται. Μπορούμε να φανταστούμε την πρακτική του χώρου π.χ. ως την ανάγνωση του χώρου, όπως την περιγράφει ο Lefebvre, ως «μία διαλεκτική διάδραση.»( σ. 38) Η αναπαράσταση του χώρου, από την άλλη πλευρά, αποτελείται από κυρίαρχες συζητήσεις, οι οποίες «προσδιορίζουν τι βιώνουμε, τι αντιλαμβανόμαστε και τι σκεφτόμαστε.» (σ. 38) Οι αναπαραστάσεις του χώρου είναι εκεί που βιώνεται η καθημερινότητα, εκεί που καταναλώνεται η συζήτηση του χώρου και εκεί που οι τελικοί χρήστες τοποθετούν τις εμπειρίες τους στο πλαίσιο του χώρου.

Για να κατανοήσουμε το χώρο του κοινωνικού web απαιτείται η εξέταση της φιλίας ως παραγωγής συμφραζομένων. Η φιλία στο διαδίκτυο έχει πολλαπλά νοήματα. Σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης ανακοινώνουμε τις φιλίες μας ρητά και δημόσια, μια σαφής κατάδειξη κοινωνικότητας. Στο ευρύτερο κοινωνικό web, μπορεί να υπάρχει φιλία μεταξύ των πλησιέστερων γειτόνων, με όσους συν-καταναλώνουμε ή συν-δηλώνουμε προτίμηση για την ύλη ή το αντικείμενο στο οποίο εστιάζει κάποια ιστοσελίδα. Ένα παράδειγμα της κοινωνικότητας του πλησιέστερου γείτονα είναι ο ιστότοπος del.icio.us, στον οποίο οι χρήστες κατευθύνουν την κοινωνικότητά τους προς ένα κοινό γνωστικό αντικείμενο.

Επομένως, η φιλία παράγεται στο κοινωνικό web με αδιάσπαστη αλληλουχία. Μπορούμε να εκλάβουμε την εν λόγω αλληλουχία ως άξονα όπου πολλές διαστάσεις της παραγωγής: ταυτότητα, γνώση, αποκλειστικότητα, ατομικότητα, κ.α., παρέχουν ένα αντιστάθμισμα των εκφάνσεων των κοινωνικών σχέσεων. Μέσω αυτής της συζήτησης η φιλία αξιολογείται και πραγματοποιείται. Όπως υποστηρίζει ο Lefebvre, «Οι κοινωνικές σχέσεις, οι οποίες είναι συγκεκριμένες αφαιρέσεις, δεν έχουν καμιά πραγματική υπόσταση αποθηκευμένη στο χώρο ή μέσω αυτού.» (σ. 404) Οι σχέσεις δομούνται εντός και μεταξύ των χώρων του κοινωνικού web η παραγωγή της φιλίας προωθείται στο πλαίσιο του γενικότερου περιβάλλοντος.

Ακολουθώντας τον Lefebvre, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι η παραγωγή φιλίας, ως αναπαράσταση του χώρου, είναι μια διαδικασία που συμβαίνει εξ’ολοκλήρου στο πεδίο του λόγου. Η συζήτηση διεξάγεται μεταξύ των ατόμων, των συστημάτων και των μεθόδων παραγωγής. Για να κατανοήσουμε τη διαδικασία πρέπει να εξερευνήσουμε τους μηχανισμούς της φιλίας στο κοινωνικό web και την κεντρική θέση της φιλίας στην εμπειρία ενός ιστότοπου. Μπορούμε να δούμε αυτό το πρώτο βήμα ως τη χαρτογράφηση της χωρικής πρακτικής, η πρώτη σύλληψη της έννοιας του χώρου από τον Lefebvre. Η φιλία ως συμμετοχή σε δίκτυα, ενδεχομένως, να είναι ένας σημαντικός εμπειρικός παράγοντας στο κοινωνικό web. Ένα παράδειγμα είναι ο ιστότοπος κοινωνικής δικτύωσης Friendster, στον οποίο η δυνατότητα κάποιου να δει και να συμμετέχει στο δίκτυο εξαρτάται άμεσα από το μέγεθος του δικτύου επαφών του χρήστη. Λειτουργίες που επηρεάζουν την ατομικότητα, όπως οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης, τείνουν να εξάγουν και να απονέμουν αξία στη βάση της παραγωγής ενός δικτύου φιλίας.

Η φιλία στο κοινωνικό web μπορεί να θεωρηθεί ως κυκλική σχέση, στην οποία οι παραγωγοί σχηματίζουν δίκτυα που θα καταναλωθούν, θα διανείμουν ισχύ ή θα μετατραπούν σε κεφάλαιο από τους αρχιτέκτονες του ιστότοπου. Στη δημόσια άρθρωση της φιλίας, οι παραγωγοί σπάνια αντιλαμβάνονται την έννοια αυτών των ακούσιων διαστάσεων της κατανάλωσης, εστιάζοντας στις δυνατότητες που παρέχονται ως επιβράβευση για την άρθρωση της φιλίας. Οι αρχιτέκτονες των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης, ειδικότερα, δημιουργούν κοινωνικές σχέσεις, οι οποίες λειτουργούν σαν φρουροί, επιτρέποντας στο χρήστη που παράγει αυτές τις σχέσεις να έχει πρόσβαση σε υψηλότερα επίπεδα διάδρασης, δράσης και εμπειρίας, δελεάζοντάς τον, κατ’ αυτόν τον τρόπο, να παράγει περισσότερες σχέσεις. Αυτή η παραγωγή, με τη σειρά της, μεγιστοποιεί την αξία του συστήματος.

Αναλογιζόμενοι τις αναπαραστάσεις του χώρου -η δεύτερη σύλληψη της έννοιας του Lefebvre- τα όρια του χώρου στο πεδίο του λόγου θεμελιώνονται μέσω των μηχανισμών παραγωγής του συστήματος. Δηλαδή, οι προγραμματιστές, οι διευθυντές παραγωγής και οι αρχιτέκτονες της ασφάλειας αναπαριστούν, καθώς οι αρχιτέκτονες του χώρου αναπτύσσουν ένα σύνολο κανόνων και στρατηγικών για τον έλεγχο της συζήτησης. Αυτοί οι κανονισμοί θεσπίζονται στον κώδικα προγραμματισμού, όπως περιγράφει ο Lessig:«Το ρυθμιστικό στοιχείο είναι ο κώδικας- ή πιο γενικά, το «δομημένο περιβάλλον» της κοινωνικής ζωής, η αρχιτεκτονική του.» (σ. 86) Η αντίληψή μας για το χώρο συνεπώς, διοχετεύεται μέσω μιας σειράς κανονισμών, οι οποίοι επιβάλλουν μια συγκεκριμένη δομή στις αναμενόμενες δραστηριότητές μας. Γενικότερα, αυτοί οι κανονισμοί δεν ασκούν χαμηλού επιπέδου ελέγχους (π.χ. στην ατομική ομιλία), αλλά, παρά ταύτα, δομούν με μεγάλη λεπτομέρεια τον τρόπο και τις προσδοκίες της διάδρασης.

Οι χώροι όπως αναπαρίστανται -η τελευταία σύλληψη της έννοιας του χώρου από τον Lefebvre- ενυπάρχουν στη συζήτηση μεταξύ των χρηστών και των αρχιτεκτόνων του κοινωνικό web. Σε αυτό το πλαίσιο, η κατανόηση της φιλίας μπορεί να χαρτογραφηθεί από μια παραγωγική/καταναλωτική σε συν-παραγωγική συνεργασία, η οποία έρχεται σε αντίθεση με τα σχέδια των αρχιτεκτόνων. Το γεγονός, το οποίο διευκρινίζει πιο ξεκάθαρα αυτήν την κατάσταση ήταν η ανταπόκριση στη δημιουργία του News Feeds από το Facebook. Το News Feeds, το οποίο εισήχθη χωρίς ελέγχους για την προστασία της ιδιωτικής ζωής, επαναπροσδιόρισε την έννοια της φιλίας, τις προσδοκίες του κύκλου παραγωγής/κατανάλωσης και τις προσδοκίες των αρχιτεκτονικών ορίων.

Το News Feeds περιελάμβανε την προβολή των δραστηριοτήτων των πρόσφατων φίλων στη σελίδα του κάθε χρήστη στο Facebook. Η παραγωγή ταυτότητας, μια σημαντική δραστηριότητα φιλίας, αναδιαρθρώθηκε εξαιτίας αυτού, επιβάλλοντας τον επαναπροσδιορισμό της έννοιας της χωρικής κατανόησης της φιλίας. Η φιλία δεν ήταν, πια απλά, η πρόσθεση ενός νέου φίλου στο δίκτυο, αλλά η πρόσκληση σε φίλους να παρακολουθήσουν όλες τις ανιαρές δραστηριότητες ενός ατόμου. Αυτό σήμανε έναν απότομο επαναπροσδιορισμό του χώρου, στον οποίο οι συγκεκριμένες αφαιρέσεις των κοινωνικών σχέσεων επαναπροσδιορίστηκαν. Η αντίληψη του Lefebvre περί συγκεκριμένης αφαίρεσης εξηγείται καλύτερα ως η υλοποίηση μιας χωρικής οντότητας μέσω διαδικασιών στο πεδίο του λόγου. Οι διαδικασίες που παρήγαγαν την αρχική έννοια της φιλίας δεν περιελάμβαναν τη συνεχή παρατήρηση, η οποία είναι αυτονόητη στο News Feeds.

Το σοκ που προκάλεσε το News Feeds εξαπλώθηκε γρήγορα μέσω των διαρθρωμένων δικτύων του Facebook. Αν και το News Feed προοριζόταν να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο επιτήρησης και ελέγχου, εξελίχθηκε σε ένα χώρο ανταγωνισμού και διαμαρτυρίας. Οι χρήστες δημιούργησαν ομάδες διαμαρτυρίας, για αυτήν τους τη δραστηριότητα ενημερώνονταν και οι φίλοι τους μέσω του News Feed και το γεγονός αυτό τροφοδότησε μία διαμαρτυρία που εξαπλωνόταν, όπως ακριβώς ένας ιός. Μέσα σε λίγες μέρες, εκατοντάδες χιλιάδες χρήστες προσχώρησαν σε ομάδες διαμαρτυρίας, εξαναγκάζοντας το Facebook να αναγνωρίσει και να ασχοληθεί με τη διαμαρτυρία. Οι χρήστες και οι αρχιτέκτονες των ιστότοπων διαπραγματεύτηκαν εκ νέου τα όρια του News Feed στο πεδίο του λόγου, αλλά και του ίδιου του Facebook. Οι χρήστες συνέχισαν να μοχλεύουν το News Feed σαν ένα χώρο για συλλογική διαμαρτυρία ή για την προσωπική τους προβολή. Πολλές άλλες ομάδες, συχνά πολιτικού χαρακτήρα, συγκέντρωσαν εκατοντάδες χιλιάδες μέλη.

Στις συνεχείς διαπραγματεύσεις αναφορικά με τις σχέσεις παραγωγών και αρχιτεκτόνων, ο χώρος παράχθηκε και επαναπροσδιορίστηκε. Η φιλία παρέχει την πιο σημαντική διάσταση σε αυτόν το συνεχή επαναπροσδιορισμό, καθώς αποτελεί το συγκριτικό μέτρο αποτίμησης του κοινωνικού web. Δηλαδή, οι σχέσεις των παραγωγών με άλλους παραγωγούς και αρχιτέκτονες καθορίζει αμφότερα τα πρότυπα και τα όρια της διάδρασης. Η παραγωγή φίλων, αλλά και η συνεργατική παραγωγή μαζί με φίλους εμπεριέχουν μια διαπραγμάτευση της παρουσίας και της αναπαράστασης του χώρου, τα προϊόντα της κοινωνικότητας και τα όρια του πεδίου του λόγου.

Είναι φυσικό, θα υποστήριζα, να εξετάσουμε τα κίνητρα της παραγωγής φιλίας στο κοινωνικό web, αφού είναι ένα προσφάτως προσδιορισμένο προϊόν (το τσιμέντο του οποίου ακόμα στεγνώνει). Κοιτάζοντας το κοινωνικό web βλέπουμε πολλούς διαφορετικούς χώρους μέσω των οποίων παράγεται, άμεσα ή έμμεσα, φιλία. Στο πιο αρχικό επίπεδο, βρίσκουμε πολλές σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, όπου η ατομικότητα κατέχει προεξάρχουσα θέση και η διάρθρωση της φιλίας λειτουργεί ως σημάδι επαναβεβαίωσης της ατομικής ταυτότητας. Διευρύνοντας την οπτική μας, μπορούμε να βρούμε ιστοσελίδες που μοιράζονται μέσα (επικοινωνίας), μέσω των οποίων τα προϊόντα της ατομικότητας λειτουργούν ως όρια για την δημιουργία φιλίας. Τέλος, εμπλεκόμαστε με το πλήθος, σε χώρους, όπως ιστοσελίδες που μοιράζονται συνδέσμους ή νέα, όπου η ατομικότητα εξασθενεί και το κίνητρο του χρήστη για παραγωγή είναι η ανταπόκρισή του στις ανάγκες του πλήθους. Σε αυτό το πλαίσιο, η φιλία ενδέχεται να εκτείνεται από το πραγματικό μέχρι το καθαρά στρατηγικό, δημιουργώντας τελικά έναν μοναδικό χώρο.

Τα κίνητρα για την παραγωγή φιλίας προσδιορίζονται, εν πολλοίς, στο πλαίσιο της χωρικής πραγματικότητας κάθε ιστότοπου, όπου ο παραγωγός καλείται να ανιχνεύσει το χώρο και να ακολουθήσει έναν ορισμό της φιλίας που βασίζεται στις πρακτικές του συγκεκριμένου χώρου. Μια συνεπής προσδοκία φιλίας μεταξύ των ιστότοπων δεν μπορεί και δεν πρέπει να αναμένεται, ούτε δικτυώσεις του πραγματικού κόσμου πρέπει να εκβιάζονται. Η φιλία, βεβαίως, δεν είναι παρά ένα ρητορικό μέσο, το οποίο υποκινεί την παραγωγή επαφών ή πλησιέστερων γειτόνων στο πλαίσιο της υποτιθέμενης έννοιας της φιλίας. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να υποτιμήσουμε όλες τις φιλίες στο κοινωνικό web, αλλά να αναγνωρίσουμε ότι αυτές είναι χωρικά καθορισμένες, καθώς και ότι τα σχέδια των αρχιτεκτόνων των ιστότοπων είνια καθοριστικά για τους τρόπους με τους οποίους δημιουργούνται.

Μια κριτική θεώρηση της φιλίας εξαρτάται από την ανάγνωση και τη διαπραγμάτευση των χώρων παραγωγής. Στο κοινωνικό web, οι μέθοδοι παραγωγής ελέγχονται αυστηρά από τους αρχιτέκτονες των ιστότοπων. Ενόσω αναζητούμε νέες ευκαιρίες για συζήτηση αναπτύσσοντας νέους χώρους αναπαράστασης, η φιλία έχει έναν παραγωγικό ρόλο πολύ χρήσιμο στους αρχιτέκτονες. Αν αναθεωρήσουμε την έννοια της φιλίας και την αντίληψή μας για το χώρο, ενδεχομένως, να είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε τη σχέση μας με τους αρχιτέκτονες και να επανεξετάσουμε τα κίνητρά μας για παραγωγή.

Αφιέρωμα: web 2.0
Ετικέτες: facebook , fred stutzman , web2.0 , καθημερινή ζωή , φιλία

0 σχόλια »

→ Αφιερώματα

Διάλογοι ←

→ Δράσεις

ετικέτες

Re-public στο

Fred Stutzman – Η χωρική παραγωγή της φιλίας

σχολίασε