ετικέτες

blogging claudia aradau creative commons facebook geert lovink michel bauwens olpc p2p trafficking Venanzio Arquilla web2.0 wikileaks wikipedia Γαλλία ΕΕ ΕΚΦ ΗΠΑ Λατινική Αμερική Μεγάλη Βρετανία ΟΗΕ ΠΚΦ Τουρκία ακτιβισμός ανθρωπισμός ανθρωπολογία ανθρώπινα δικαιώματα ανοικτές υποδομές ανοικτή πρόσβαση αραβικές εξεγέρσεις αριστερά αρχιτεκτονική ασφάλεια βασίλης κωστάκης βιοτεχνολογία δημιουργικότητα δημοκρατία δημόσια αγαθά δημόσιοι χώροι διανεμημένη-ενέργεια διαφάνεια εθνικισμός εκπαίδευση ελεύθερα δεδομένα ελεύθερο λογισμικό ελλάδα ενέργεια επισφάλεια εργασία ηθική θεωρία δικτύων θρησκεία θυματοποίηση ιταλία καθημερινή ζωή καινοτομία καπιταλισμός κλιματική αλλαγή κοινά αγαθά κοινωνία πολιτών κοινωνική δικαιοσύνη κοσμοπολιτισμός κρίση αντιπροσώπευσης λαϊκισμός λογισμικό λογοδοσία μετανάστες μετανθρωπισμός μη-γραμμικότητα μη πολίτες μουσική νέα μέσα νέλλη καμπούρη νεοφιλελευθερισμός ντιζάιν οικολογία οικονομικές στατιστικές οικονομική κρίση παγκοσμιότητα πειρατεία πνευματικά δικαιώματα πολιτισμικές διαφορές πρόνοια πόλεις σεξουαλική εργασία σοσιαλδημοκρατία σοσιαλισμός συλλογική νοημοσύνη συμμετοχική δημοκρατία συμμετοχική κουλτούρα συνεργατική γνώση σύνορα τέχνη ταχύτητα υπηκοότητα φιλελευθερισμός φύλο χαρτογράφηση χρέος χώρος ψηφιακά δικαιώματα

Re-public στο

Tere Vaden & Juha Suoranta – Κοινωνικά μέσα και επίπεδα ελευθερίας

Juha SuorantaΠώς θα ήταν ο κόσμος, αν υπήρχαν υποδείγματα σοσιαλιστικών μέσων; Και πώς θα ήταν αυτά τα παραδείγματα; Μπορούμε να θεωρήσουμε τη wikipedia σαν ένα παράδειγμα σοσιαλιστικού μέσου; Έχουμε άλλα παραδείγματα; Οι Tere Vadén και Juha Suoranta προσπαθούν να αναδείξουν τα κυρια χαρακτηριστικά ενός σοσιαλιστικού μέσου.


Για αρχή: Η ευπλαστότητα της κοινωνίας της πληροφορίας


Η Ντελεζιανή/Καστελσιανή ιδέα ότι η κοινωνία της πληροφορίας είναι κάπως περισσότερο ‘φασματική’, ‘εύπλαστη’ ή ‘εικονική’ από τις προηγούμενες ανεπεξέργαστες κοινωνίες της οικονομίας κρύβει το ερώτημα του τι είδους πλουραλισμούς και τοπικές κοινότητες αυτή ευνοεί. Υπάρχουν ελάχιστα ή και καθόλου στοιχεία, για παράδειγμα, για την πιθανότητα να επιταχύνει η κοινωνία της πληροφορίας το θάνατο διαφόρων γλωσσών και πολιτισμών. Την ίδια στιγμή, το εικονικό- φασματικό επίπεδο των δικτύων ξεχνά το ζήτημα των ανθρώπων. Όπως σημειώνει ο Ted Honderich, όταν παρατηρούμε τα στοιχεία για το προσδόκιμο ζωής ανά τη υφήλιο, ‘οι δύο διαφορετικοί μέσοι όροι ζωής, 78 και 40, θα έκανε κάποιον που τυχαία άκουγε τη συζήτηση για το προσδόκιμο ζωής, χωρίς να ξέρει ακριβώς περί τίνος πρόκειται, να σκεφτεί ότι ασχολούμαστε με δύο διαφορετικά είδη ζώων’ (σ. 6). Η ομάδα των ατόμων, τα ανθρώπινα δικαιώματα των οποίων είναι ‘εικονικά’, είναι, χονδρικά, η ίδια, η οποία ζει μία πραγματική μισή ζωή, για να χρησιμοποιήσω τον όρο του Honderich, σε σύγκριση με τους πλούσιους ανθρώπους του Δυτικού κόσμου.


Η κατάσταση είναι απλή: η Δυτική κοινωνία της αφθονίας πρέπει να προστατευτεί, απλά, γιατί η πρόσφατη καπιταλιστική ευτυχία μέσω των αγαθών δεν μπορεί να γίνει καθολική. Κάθε γωνιά του πλανήτη δεν μπορεί να γίνει η Καλιφόρνια, Αυτός είναι ο λόγος που η ‘κοινωνία της πληροφορίας’ δεν είναι απλά μία έννοια της ίδιας κατηγορίας όπως η ‘φεουδαρχία’ ή ο ‘καπιταλισμός’ (σ. 193): προτού οι κομουνιστές του κυβερνοχώρου και οι εργάτες της άυλης παραγωγής γίνουν τελείως φασματικές οντότητες, θα πρέπει να λαμβάνουν τροφή και να πεθαίνουν. Η ψηφιακή τεχνολογία δίνει τη δυνατότητα άρσης της σπανιότητας των αγαθών της πληροφορίας, αλλά αυτή η λογική δεν επεκτείνεται εύκολα στον κόσμο των υλικών αγαθών.


Η ελπίδα που γεννήθηκε από τα κοινωνικά μέσα στηρίζεται σε μια υποσχόμενη κοινωνία μετα- σπανιότητας και ενός μη-αποξενωμένου τρόπου εργασίας. Ακόμα και αν η ουτοπία του κομουνιστικού κυβερνοχώρου είναι ακόμα πολύ μακριά, μία αλλαγή είναι ήδη αισθητή στο εσωτερικό των ηγεμονικών τρόπων παραγωγής. Με μία μερική, επιλεκτική υιοθέτηση των κοινωνικών μέσων, η ηγεμονία επιχειρεί να παρουσιαστεί με ένα ‘ανθρώπινο πρόσωπο’. Αυτή η μίμηση γίνεται αισθητή σε πολλά μέτωπα: τα σχολεία και τα πανεπιστήμια θέλουν να επεκτείνουν την εμβέλειά τους μέσω της παροχής πρόσβασης σε ανεπίσημη μάθηση με τη χρήση εργαλείων που προσφέρουν τα κοινωνικά μέσα, και αυτοπαρουσιάζονται ως κόμβοι κοινωνικής αλληλεπίδρασης και όχι ως επίσημοι θεσμοί εξουσίας. Τα έθνη κράτη θέλουν να στρέψουν την προσοχή από τις παραδοσιακές βιομηχανίες στον ανταγωνισμό σε όρους σχεδιασμού και υψηλής ποιότητας εμπειριών∙και οι εταιρίες προσκαλούν τους πελάτες τους να συν-δημιουργήσουν από κοινού τα προϊόντα του μέλλοντος σε μια διαδικασία στην οποία η ίδια η καινοτομία υποθετικά διαχέεται και εξισώνεται (για την καινοτομία»’ σε αυτό το νέο περιβάλλον, βλ. Nigel Thrift, ‘Re-inventing invention: new tendencies in capitalist commodification’).


Ο Žižek μπαίνει στην καρδιά του θέματος, όταν μιλά για μία νέα μορφή επιχειρηματικής δραστηριότητας, όπου ‘κανείς δεν πρέπει να είναι ποταπός’. Βρίσκεται ένα σημαντικό βήμα μακριά από την ουτοπία του κομουνιστικού κυβερνοχώρου και ο Žižek αποκαλεί αυτό το νέο ιδανικό του καπιταλισμού με ανθρώπινο πρόσωπο, ‘φιλελεύθερο κομουνισμό’:


Αυτοί είναι οι κανόνες του νέου νομαδικού, χωρίς προστριβές καπιταλισμού που ρυθμίζονται, ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες της πολιτισμικής βιομηχανίας:

1. Θα τα προσφέρεις όλα δωρεάν (ελεύθερη πρόσβαση, χωρίς δικαιώματα δημιουργού), χρέωσε μόνο τις επιπλέον υπηρεσίες, οι οποίες θα σε κάνουν πλούσιο.

2. Θα αλλάξεις τον κόσμο, δεν θα πουλάς, απλώς, πράγματα.

3. Θα μοιράζεσαι αντιλαμβανόμενος την κοινωνική ευθύνη.

4. Θα είσαι δημιουργικός: εστίασε στο σχεδιασμό, τις νέες τεχνολογίες και την επιστήμη.

5. Θα τα λες όλα: δεν θα έχεις μυστικά, υποστήριξε και εφάρμοσε την πίστη στη διαφάνεια και την ελεύθερη ροή της πληροφορίας.∙Ολόκληρη η ανθρωπότητα πρέπει να συνεργάζεται και να αλληλεπιδρά. ¨

6. Δεν θα εργάζεσαι: δεν θα έχεις μια ανελαστική δουλειά από τις 9 έως τις 5, αλλά θα ασχολείσαι με την έξυπνη, δυναμική και ευέλικτη επικοινωνία.

7. Θα επιστρέψεις στο σχολείο: να εμπλακείς στη διαδικασία της μόνιμης εκπαίδευσης.

8. Θα δρας σαν ένζυμο: να εργάζεσαι όχι μόνο για την αγορά, αλλά να προκαλείς τη δημιουργία νέων μορφών κοινωνικής συνεργασίας.

9. Θα πεθάνεις φτωχός: επέστρεψε τον πλούτο σου σε αυτούς που τον έχουν ανάγκη, αφού έχεις περισσότερα από όσα θα μπορούσες ποτέ να ξοδέψεις.

10. Θα είσαι το κράτος: οι εταιρίες πρέπει να συνεταιρίζονται με το κράτος.


Μέχρι εδώ όλα καλά. Αλλά η φιλελεύθερη κομουνιστική οικονομία βολεύεται να ξεχνά τους βασικούς δομικούς όρους της ίδιας της τής ύπαρξης. Για τον Bill Gates το να δώσει τεράστια ποσά από την περιουσία του σε φιλανθρωπίες, σημαίνει ότι πρώτα έπρεπε να τα συλλέξει χρησιμοποιώντας ανηλεείς μονοπωλιακές πρακτικές. Ο φιλελεύθερος κομουνισμός μπορεί να λειτουργήσει μόνο καλύπτοντας τη δομική (οικονομική, κοινωνική και πολιτική) βία στην οποία βασίζονται οι εξωτερικευμένες πρακτικές του.


Ας προχωρήσουμε επιχειρώντας την εξής υπόθεση: οι παραδειγματικές περιπτώσεις του ‘φιλελεύθερου κομουνισμού’, όπως το ‘κοινωνικό web’ είναι ακριβώς οι τόποι, όπου μπορούν να διακριθούν οι δομικές προκαταλήψεις. Καθώς το κίνημα του ελεύθερου λογισμικού / λογισμικού ανοιχτού κώδικα, συχνά, παρουσιάζεται ως το ιδανικό των νέων μορφών πνευματικής εργασίας, ας αναλογιστούμε το κόσμημα του στέμματος αυτού του κινήματος, το λειτουργικό σύστημα GNU/Linux. Το Linux διατίθεται δωρεάν για όποιον θέλει να το χρησιμοποιήσει, να το τροποποιήσει και να το αναδιανείμει στο δίκτυο. Οι δομές της ανισότητας, όμως, κάνουν σύντομα την επανεμφάνισή τους. Η πλειονότητα, όσων αναπτύσσουν τον πυρήνα του Linux (Linux- kernel) είναι άνδρες και σχετικά μικρής ηλικίας. Επιπλέον, οι περισσότεροι από αυτούς κατάγονται από τη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη. Για παράδειγμα, στην περίπτωση του Debian, αυτοί που το ανέπτυξαν είχαν, τυπικά, ακαδημαϊκή εκπαίδευση και ο αριθμός των διδακτορικών διπλωμάτων ήταν υψηλός, πάνω από 10%. Οι γεωπολιτικές προκαταλήψεις δεν είναι, απλά, ένα απολίθωμα, το οποίο δημιουργήθηκε από την έναρξη των εγχειρημάτων. Κατά τη διάρκεια αυτών των περίπου 15 ετών που τα εγχειρήματα βρίσκονται σε εξέλιξη, έχουν συντελεστεί μικρές μόνο αλλαγές. Πράγματι, υπάρχουν τόσοι λόγοι να θεωρούμε ότι οι οικονομικοί διαχωρισμοί του πραγματικό κόσμο γίνονται μεγαλύτεροι στον ψηφιακό κόσμο, όσοι να θεωρούμε ότι η ψηφιακή τεχνολογία θα μπορούσε, ενδεχομένως, να γεφυρώσει αυτά τα κενά. Αν αναλογιστούμε το γεγονός ότι, κατά τη διάρκεια του διαστήματος από το καλοκαίρι του 2005 μέχρι το καλοκαίρι του 2006, ο πυρήνας του Linux (Linux- kernel) έλαβε περισσότερο κώδικα από τα ονόματα χώρου με κατάληξη ‘.mil’ (του Αμερικανικού στρατού) από ότι από την πλειονότητα των χωρών του τρίτου κόσμου, έχουμε, αμέσως, την αίσθηση μιας παλιάς αποικιοκρατίας που συνεχίζει να υφίσταται με άλλες μορφές.


Ας κοιτάξουμε και τη Wikipedia. Αν μας αρέσει η επικοινωνιακή ορθολογικότητα (communicative rationality) του Habermas, η αρχή της Ουδετερότητας είναι καλή, αλλά είναι διαβρωτική όσον αφορά σε συγκεκριμένου τύπου κοινότητες (π.χ. θρησκευτικές κοινότητες). Για να λειτουργήσει η Wikipedia, χρειάζεται μια κάποια κρίσιμη μάζα ανθρώπων. Όσο μικρότερη είναι μία (γλωσσική) κοινότητα ή η ομάδα με μία κοινή αντίληψη του ορθού λόγου, τόσο λιγότερες είναι οι πιθανότητες μίας δυναμικής Wikipedia. Επιπλέον, μια κρίσιμη μάζα ανθρώπων σημαίνει κανονικοποίηση, η οποία από μόνη της δουλεύει εναντίον συγκεκριμένων τύπων κοινοτικών ταυτοτήτων. Από την οπτική του χρήστη, το γεγονός ότι η Αγγλική Wikipedia είναι τόσο πολύ καλύτερη από π.χ. τη Φινλανδική, παρέχει μία επιπλέον ώθηση στην ηγεμονική γλώσσα και τις αξίες της.


Αυτά τα δύο μικρά παραδείγματα εξυπηρετούν καταδεικνύοντας ότι η φιλελεύθερη κομουνιστική ουτοπία δεν είναι με κανέναν τρόπο ουδέτερη όσον αφορά στις τοπικές ταυτότητες. Οι δυνατότητες για μικρές γλωσσικές και πολιτισμικές περιοχές, όπως είναι η Φινλανδία, είναι αποθαρρυντικές, παρ’ όλες τις υποτιθέμενες ψηφιακές ευκαιρίες που τις δίνονται. Τι είναι ‘Φινλανδικό’ στα κινητά τηλέφωνα Nokia; Πολύ λίγα πράγματα. Ακόμα και ο σχεδιασμός των τηλεφώνων ανακυκλώνεται σε παγκόσμιο επίπεδο, με ελάχιστες βελτιώσεις και η παραγωγή μεταφέρεται στο σημείο, όπου κανείς δεν θέλει να ξέρει για τα τοξικά ίχνη που οδηγούν σε παράνομα ορυχεία στη Νιγηρία. Αν η υπόσχεση του ‘φιλελεύθερου κομουνισμού’ είναι τόσο κενή, όπως στην περίπτωση της Φινλανδίας, πώς θα είναι σε άλλες, το ίδιο μικρές, αλλά λιγότερο πλούσιες πολιτισμικά περιοχές;


Αυτό σημαίνει, επίσης, ότι οι απόπειρες κατανόησης της πνευματικής εργασίας ή του κοινωνικού web δεν δύναται να βασίζονται αποκλειστικά σε εργαλεία, τα οποία έχουν δημιουργηθεί στην καρδιά της Ευρώπης. Οι μετα-μετα- ισμοί που πηγάζουν από την Ιταλία ή τη Γαλλία έχουν μόνο τόση αγοραστική δύναμη σε ένα τοπίο που, μόλις τώρα, εισέρχεται στη φάση, την οποία ορισμένοι κριτικοί στοχαστές, όπως ο Adorno, περιέγραψαν στο κλασικό μεταπολεμικό τους έργο. Στη Φινλανδία, η πρώτη γενιά, στην οποία αρέσουν τα ψώνια και που ποτέ δεν ανησύχησε, πραγματικά, για τη σπατάλη των χρημάτων και τη μη αποταμίευσή τους, μόλις κάνει την εμφάνισή της. Ομοίως, η μαζική προτίμηση στις σαπουνόπερες είναι ένα πολύ πρόσφατο φαινόμενο. Κατά συνέπεια, η κριτική ανάλυση της μαζικής κοινωνίας εξελίσσεται σε ζήτημα τοπικής σπουδαιότητας την ίδια στιγμή που σε άλλες περιπτώσεις έχει ξεπεραστεί. Αν αυτή η έλλειψη συγχρονισμού συμβαίνει σε μια ψευδο- ευρωπαϊκή περιοχή, όπως είναι η Φινλανδία, τι θα συμβαίνει σε άλλες μη Ευρωπαϊκές ή μη Δυτικές περιοχές; Αν υπάρχουν ιστορίες του κόσμου, οι οποίες δεν είναι η ιστορία της Ευρώπης, τότε χρειαζόμαστε, επίσης, πολλαπλές θεωρίες για την κοινωνία της πληροφορίας.


Κοινωνικά, κοινωνικοποιημένα, σοσιαλιστικά μέσα¨


Ό όρος ‘κοινωνικά μέσα’ μπορεί να θεωρηθεί ότι υποδηλώνει τις πλατφόρμες του διαδικτύου και τα λογισμικά προγράμματα, τα οποία χρησιμοποιούμε για να συνεργαστούμε, να μοιραστούμε εμπειρίες, απόψεις κ.ο.κ., αλλά και να δημιουργήσουμε την κοινωνική ταυτότητά μας. Αντιστοίχως, τα ‘κοινωνικοποιημένα μέσα’ θα σημαίνουν, σε αυτό το πλαίσιο, τα ίδια εργαλεία, όταν αυτά ανήκουν, συντηρούνται και διαχειρίζονται από την ίδια την κοινότητα των χρηστών. Μπορούμε να αντλήσουμε πολλά παραδείγματα αυτού του είδους της αυτο-διαχείρισης από την κοινότητα των χάκερς. Υπάρχουν, ακόμα, και περιπτώσεις ενεργής κοινωνικοποίησης μέσων, τα οποία, πρώτα, ήταν ιδιωτικά, όπως το λογισμικό πρόγραμμα 3D κινούμενων σχεδίων Blender.


Αλλά αρκούν αυτά τα μέτρα για να ικανοποιήσουν τις ικανότητες των ανθρώπων και τις ευκαιρίες να συμμετέχουν στον ψηφιοποιημένο κόσμο, να έχουν διάλογο μεταξύ τους χρησιμοποιώντας τα κοινωνικά μέσα; Και ακόμα πιο κρίσιμα, είναι τα μέσα αυτά ψηφιακά; Δεν είναι δύσκολο να πιστεύουμε την άποψη ότι ο διάλογος και στις παραδοσιακές μορφές του και με την μορφή των κοινωνικών μέσων μας οδηγεί μόνο στις πύλες της αληθινής δημοκρατίας. Ίσως, πρέπει να αρχίσουμε να οργανώνουμε στρατηγικές για κατευθύνουμε την ιδεολογία των χάκερς του ελεύθερου λογισμικού / λογισμικού ανοιχτού κώδικα (FLOSS) στο επόμενο λογικό βήμα της, αυτό των ‘σοσιαλιστικών μέσων’, όπου το επίθετο ‘σοσιαλιστικό’ αναφέρεται στην κοινή ιδιοκτησία, χρήση και διαχείριση ενός μέσου. Όπως το διατυπώνει ο Žižek στην θέση του για τον ‘κομουνισμό του κυβερνοχώρου’:


Δεν υπάρχει, επίσης, μια εκρηκτική δυναμική για τον ίδιο τον καπιταλισμό στον παγκόσμιο ιστό; Δεν είναι το δίδαγμα του μονοπωλίου της Microsoft ένα, ακριβώς, λενινιστικό δίδαγμα: αντί να αντιταχθούμε στο μονοπώλιό της μέσω του κρατικού μηχανισμού (θυμηθείτε τη δικαστική απόφαση για τη διάσπαση της Microsoft), δεν θα ήταν πιο ‘λογικό’, απλά να την κοινωνικοποιήσουμε, καθιστώντας την ελεύθερα προσβάσιμη; Στις μέρες μας, μπαίνουμε στον πειρασμό να παραφράσουμε ένα γνωστό απόφθεγμα του Λένιν, ‘Σοσιαλισμός = εξηλεκτρισμός + η εξουσία στα σοβιέτ': ‘Σοσιαλισμός = ελεύθερη πρόσβαση στο διαδίκτυο + η εξουσία στα σοβιέτ’.


Πώς θα ήταν ο κόσμος, αν υπήρχαν υποδείγματα σοσιαλιστικών μέσων; Και πώς θα ήταν αυτά τα παραδείγματα; Μπορούμε να θεωρήσουμε τη wikipedia σαν ένα παράδειγμα σοσιαλιστικού μέσου; Έχουμε άλλα παραδείγματα; Για να απαντήσουμε σε αυτήν την ερώτηση, πρέπει να απαντήσουμε πρώτα στην ακόλουθη: Ποιες είναι οι καθοριστικές ενδείξεις και τα χαρακτηριστικά ενός σοσιαλιστικού μέσου;


Εκτός από την προφανή τεχνολογική υποδομή (διακομιστές, ηλεκτρονικοί υπολογιστές και άλλες συσκευές), η οποία είναι απαραίτητη για την οργάνωση και τη χρήση κοινωνικών μέσων, απαιτείται στοιχειώδης ενέργεια (ηλεκτρισμός, τροφή). Αλλά η κρίσιμη ερώτηση είναι, σε ποιον ανήκει η ενέργεια και ποιος την παρέχει. Το λυπηρό γεγονός είναι ότι η πλειονότητα των ενεργειακών αποθεμάτων ανήκει σε πολυεθνικές ιδιωτικές εταιρίες. Υπάρχουν, με πολλούς τρόπους, παίκτες κλειδιά στο στίβο της διεθνούς πολιτικής που κατευθύνουν την εξωτερική πολιτική και λαμβάνουν αποφάσεις για ζητήματα πολέμου και ειρήνης. Με αυτή την έννοια, το ‘κοινωνικό’ και το ‘πολιτικό’ εξακολουθούν να κυβερνούν το ‘ψηφιακό’, για να μιμηθούμε τη φόρμουλα του Λένιν όπως την παραφράζει ο Žižek, η ελεύθερη πρόσβαση στο Διαδίκτυο απαιτεί παροχή ηλεκτρικής ενέργειας.


Χωρίς το λογικό βήμα της αυτάρκειας, σε ό,τι έχει σχέση να κάνει με την ηλεκτρική ενέργεια, όλες οι προσπάθειες και η δραστηριότητα για την ανοιχτή πρόσβαση μιλούν για ελευθερία, χωρίς ελευθερία. Γιατί, χωρίς το ύστατο βήμα για την παράκαμψη της ιδιωτικής ιδιοκτησίας των υλικών πόρων, η ιδεολογία του FLOSS παραμένει ένα ακόμα μονοθεματικό κοινωνικό κίνημα, χωρίς πολιτικές συνέπειες (όπως, συχνά, τονίζει ο Torvalds).


Η φυσική ενέργεια –ηλεκτρισμός- που απαιτείται για τη λειτουργία των ιστοσελίδων των κοινωνικών μέσων είναι μία προϋπόθεση. Άλλη είναι η λιγότερο απτή ενέργεια και ο ελεύθερος χρόνος που χρειάζεται να διαθέτουν τα άτομα για να συνεισφέρουν. Η βόρεια και δυτική προκατάληψη στα περισσότερα κοινωνικά μέσα πρέπει να κατευθύνουν την προσοχή μας στις διαφορετικές δυνατότητες που δίνονται στα άτομα που ζουν σε διαφορετικά κοινωνικά και οικονομικά περιβάλλοντα. Επίσης, το γεγονός ότι περιπτώσεις, όπως το Blender και η Wikipedia χρειάζονται σημαντικές δωρεές τονίζει τη σημασία της σχετικής αφθονίας. Ο Linus Torvalds ήταν την εποχή της έναρξης του Linux φοιτητής στο πανεπιστήμιο του Ελσίνκι και συνεπώς απολάμβανε τα κοινά οφέλη του Φινλανδικού κοινωνικού κράτους, συμπεριλαμβανομένης της δωρεάν πρόσβασης στο πανεπιστήμιο, τις εγκαταστάσεις και το εξοπλισμό του. Επιπρόσθετα, ο κώδικας Linux, αρχικά εξυπηρετείτο από το Φινλανδικό Πανεπιστημιακό Δίκτυο (FUNET). Όλα αυτά καταδεικνύουν το γεγονός ότι η μη-αλλοτριωμένη πνευματική εργασία στο Διαδίκτυο φαίνεται να χρειάζεται μια συγκεκριμένη βάση αφθονίας προτού απογειωθεί. Πάντως, φαίνεται ότι οι ικανότητες που δημιουργούνται στα ελεύθερα και δημόσια εκπαιδευτικά συστήματα, συχνά, θα χρησιμοποιηθούν, κυρίως, από εταιρίες, όπως η Nokia.


Αυτό που χρειάζεται, λοιπόν, είναι μια κίνηση αντεπίθεσης για την απελευθέρωση του μυαλού των ανθρώπων και των πνευματικών πηγών από τη δουλεία της μισθωτής εργασίας. Πράγματι, το βήμα από ένα μέσο που περιορίζεται από το φιλελεύθερο κομουνισμό σε ένα σοσιαλιστικό μέσο χρειάζεται, όχι μόνο στοιχειώδη κοινωνική πρόνοια, αλλά πραγματικό έλεγχο των στόχων ζωής και των μη φυσικών αναγκών. Παράδοξο ή όχι, ο δρόμος για τις τελευταίες περνά από το συλλογικό ή κοινό έλεγχο της παραγωγής βασικών στοιχείων κοινωνικής πρόνοιας (συμπεριλαμβανομένων παροχών, όπως η ηλεκτρική ενέργεια). Στρατηγικές κοινωνικής πρόνοιας, όπως ένας κοινωνικός μισθός ή ένα βασικό εισόδημα άνευ όρων και για όλους θα διευκόλυναν την πορεία προς τα σοσιαλιστικά μέσα.


Η έμφαση σε μία θεώρηση ‘από τα κάτω’ μας υπενθυμίζει ένα από τα ανέκδοτα του Μαρξ για κάποιον δυστυχισμένο κ. Peel, ο οποίος μετακόμισε από την Αγγλία στην Αυστραλία με 50.000 σε χρήματα και 3.000 εργάτες. Δυστυχώς, ο κ. Peel δεν έλαβε υπόψη του το γεγονός ότι αυτά που θα μπορούσε να έφερνε μαζί του στις Αποικίες ήταν ‘ιδιοκτησία σε χρήμα, μέσα επιβίωσης, μηχανές και άλλα μέσα παραγωγής’, αλλά όχι τον μισθωτό εργάτη, ο οποίος είναι έτοιμος να πουλήσει τον εαυτό του/ της ανάλογα με την ελεύθερη βούλησή του/ της. Σύμφωνα με τα λεγόμενα του Μαρξ, ο κ. Peel δεν αντιλήφθηκε ότι ‘το κεφάλαιο δεν είναι ένα αντικείμενο, αλλά μία κοινωνική σχέση μεταξύ των ανθρώπων’. Όπως οι μισθωτοί εργάτες, οι οποίοι ανακάλυψαν την ελευθερία τους στη φαινομενικά απέραντη έκταση της Δυτικής Αυστραλίας, γινόμαστε και εμείς τώρα μάρτυρες ολοένα και περισσότερων ανθρώπων που ανακαλύπτουν την ελευθερία τους στον ασαφή χώρο των τεχνολογιών της πληροφορίας.


Συγκεφαλαιώνοντας, φτάνουμε στην εξίσωση ‘σοσιαλιστικά μέσα = βασική κοινωνική πρόνοια + η εξουσία στα σοβιέτ’. Φυσικά, η σειρά των περιεχομένων ή των συστατικών της φόρμουλας μπορεί να διαφέρει, με άλλα λόγια, μπορεί να υπάρχουν διαφορετικά συστήματα στον ελεύθερο και ανοιχτό κόσμο, χωρίς έλλειψη των αναγκαίων (δηλαδή, βασική κοινωνική πρόνοια = ηλεκτρική ενέργεια + η εξουσία στα σοβιέτ + σοσιαλιστικά μέσα).



table




Ένας εναλλακτικός τρόπος να θεωρήσουμε τη μετάβαση από τα κοινωνικοποιημένα στα σοσιαλιστικά μέσα είναι να σκεφτούμε πως εμπλέκεται η έννοια της ελευθερίας (βλ. το πρωτοποριακό έργο πάνω στην ‘εμβρυακή μορφή’ από το εγχείρημα Oekonux και τον Stefan Merten). Η κουλτούρα της ανάγνωσης που συνάδει με τους υπερ-εμπορευματοποιημένους και μηχανοποιημένους τρόπους ζωής μπορεί να αναλυθεί και από την πλευρά των μέσων και από αυτή της εκπαίδευσης. Στο ένα άκρο, ένα ολοκληρωτικό κράτος παρόμοιο με την ουτοπική Πολιτεία του Πλάτωνα θα ήθελε να ελέγχει την εκπαίδευση, κατοχυρώνοντας την πραγματική γνώση ως προνόμιο των φιλόσοφων-βασιλιάδων και προσφέροντας ένα ‘βασιλικό ψέμα’ στην εργατική τάξη για να την κρατήσει στη θέση της. Ο Πλάτωνας θα καταλάβαινε ακριβώς γιατί το κόμμα υπέρ της κατάργησης της πνευματικής ιδιοκτησίας ονομάζεται το Πειρατικό Κόμμα (ένα παράδειγμα είναι το Piratpartiet στη Σουηδία). Αυτή η κλειστή προσέγγιση είναι ομόλογη με την αντίληψη των μέσων σαν μία επιχείρηση που παράγει κέρδη και όπου η πληροφορία αποκτά μια ανταλλακτική αξία. Όπως προχωράμε προς πιο ελεύθερους τύπους μέσων και εκπαίδευσης, συναντούμε αρχικά τα κοινωνικά μέσα και την εκπαίδευση ως τομέα επιχειρηματικότητας, όπου τα υποκείμενα ενδυναμώνονται μέσω της ενεργούς συμμετοχής τους γύρω από δραστηριότητες που περιορίζονται από τις οικονομικές συνθήκες. Αυτή είναι η πρώτη τάξη ελευθερίας, όπου επικρατεί η ελεύθερη έκφραση εντός του περιοριστικού πλαισίου της τυπικής ελευθερίας: είσαι ελεύθερος αρκεί να μην ταράξεις τα νερά. Περιέργως, ο δρόμος προς την κατάκτηση περισσότερης ελευθερίας περνά μέσα από την αναγνώριση ότι τα οικονομικά όρια του φιλελεύθερου, πολυπολιτισμικού καπιταλισμού δεν είναι αρκετά αυστηρά. Μόνον όταν το φάντασμα της ανταλλακτικής αξίας αρχίζει να εξανεμίζεται, η επίμονη και μη-συμβολική χρηστική αξία ή η αξία καθ’ αυτής αποκαλύπτεται. Όσον αφορά στα μέσα, αυτό σημαίνει ένα Linux η μία Wikipedia που δεν θα έχουν ανταλλακτική αξία, αλλά μια τεράστια χρηστικότητα. Αλλά ακόμα και αυτό δεν θα ήταν αρκετό για να πάρουμε στα σοβαρά το οικονομικό πεδίο: ο οίκος που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα είναι ολόκληρος ο πλανήτης.


Έτσι, οι δύο τελευταίοι τρόποι λειτουργίας της ελευθερίας συνδέονται με την ανάδυση μεταμορφώσεων στους τρόπους παραγωγής, διακυβέρνησης, και ιδιοκτησίας. Αυτοί οι τρόποι παραγωγής θα ‘παράγουν χρηστική αξία μέσα από την ελεύθερη συνεργασία των παραγωγών που έχουν πρόσβαση στο διανεμημένο κεφάλαιο: αυτή η διαδικασία ονομάζεται ‘ομότιμος (p2p) τρόπος παραγωγής’, που διαφοροποιείται από την καπιταλιστική αρχή του ‘όλα για το κέρδος’ , ή από την δημόσια παραγωγή από επιχειρήσεις κρατικής ιδιοκτησίας, ένα κοινό γνώρισμα του κράτους πρόνοιας. Το προϊόν και ο στόχος του ομότιμου τρόπου παραγωγής δεν είναι να παράγει άχρηστα αγαθά ή ‘ανταλλακτική αξία για την αγορά, αλλά χρηστική αξία για την κοινότητα των χρηστών’. Οι μετασχηματισμοί θα καθορίζονται επίσης ‘από την κοινότητα των παραγωγών και όχι από τις ανάγκες της αγοράς ή την εταιρική ιεραρχία: αυτός είναι ο τρόπος ομότιμης διακυβέρνησης, ή ο τρίτος δρόμος διακυβέρνησης. Ακόμα, οι παραγωγοί ‘προσφέρουν την χρηστική αξία ως ελεύθερα προσβάσιμη σε καθολική βάση μέσα από ένα νέο καθεστώς κοινής ιδιοκτησίας. Αυτή είναι και η μέθοδος διανομής, “ο τρόπος ομότιμης ιδιοκτησίας”: ένας “τρίτος τρόπος ιδιοκτησίας”, διαφορετικός από το καθεστώς ατομικής ιδιοκτησίας η δημόσιας (κρατικής) ιδιοκτησίας’.


Κυρίως οι δύο τελευταίοι τρόποι λειτουργίας της ελευθερίας μας φέρνουν μπροστά σε μια θεμελιώδη επιστημολογική στροφή. Ο πρώτος έχει να κάνει με την ριζική ανοικτότητα για τα μέσα που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι. Επιτρέπει ή ακόμα και απαιτεί από τους χρήστες να συμμετέχουν και να συνεργάζονται. Τους επιτρέπει ακόμα να βλέπουν πως πραγματικά κατασκευάζεται η γνώση -όπως κάνει η Wikipedia και άλλα wikis- όπου η δημιουργική και η διαπραγματευτική διαδικασία μπορούν να ανιχνευθούν πατώντας τα κουμπιά ‘ιστορικό’ και ‘συζήτηση’. Ο δεύτερος -που έχει να κάνει με την αναστοχαστική αβεβαιότητα- συνδέεται με την παρακάτω διαδικασία: η ικανότητα να ανιχνευτούν αυτές οι αλλαγές οδηγεί σε έναν κόσμο όπου οι άνθρωποι αρχίζουν να παίρνουν ως δεδομένο ότι πολλές περιοχές της ανθρώπινης συμπεριφοράς και γνώσης βασίζονται σε διαδικασίες διαπραγμάτευσης τόσο στους εικονικούς όσο και σε άλλου τύπου χώρους (ένα αστείο παράδειγμα του πως η γνώση του wiki μεταπηδά σε άλλες περιοχές είναι οι ετικέτες ‘απαιτείται παράθεση’. Η ιδέα της αναστοχαστικής αβεβαιότητας έχει μια οικογενειακή ομοιότητα με την μεταφορά της ‘μάθησης μέσω της συμμετοχής’ η οποία δίνει έμφαση στη συμμετοχή σε διάφορες πολιτισμικές πρακτικές και συνεργατικές διαδικασίες μάθησης. Σε αυτή τη μεταφορά, η γνώση και η μάθηση εντοπίζονται και δημιουργούνται στο πεδίο της καθημερινής ζωής, και γίνονται αναπόσπαστο κομμάτι του κοινωνικο-πολιτισμικού πλαισίου το οποίο περιλαμβάνει τα υλικά μέσα επιβίωσης και παραγωγής



Αφιέρωμα: web 2.0
Ετικέτες: , , , , , , ,

|
0 σχόλια »

σχολίασε