→ Αφιερώματα

όλα τα αφιερώματα

Διάλογοι ←

όλοι οι διάλογοι

→ Δράσεις

όλες οι δράσεις

Re-public στο

Rodney Barker – Σοσιαλδημοκρατία και φιλελευθερισμός

Ο καπιταλισμός έγινε αποδεκτός από τους σοσιαλδημοκράτες με περίπου τόσο ενθουσιασμό όσο είχαν πάντα οι φιλελεύθεροι, συχνά όμως έγινε αποδεκτός χωρίς πολλή κριτική. Το να λες ότι είσαι υπέρ του καπιταλισμού και των αγορών είναι τόσο κενό περιεχομένου σα να λες ότι αγαπάς τους ανθρώπους ή ότι σου αρέσει η μουσική. Το θέμα είναι ποιους ανθρώπους, ποιο είδος μουσικής και σε ποιες συνθήκες. Κι αν ο καπιταλισμός δεν έχει πια το ρόλο του αντιπάλου, ποιοι είναι οι εχθροί που ο σοσιαλδημοκράτης πρέπει να αντιμετωπίσει;

---




Όταν εγώ χρησιμοποιώ μια λέξη’, είπε, κάπως περιφρονητικά, ο Humpty Dumpty, ‘σημαίνει ακριβώς αυτό που εγώ επιλέγω να σημαίνει – ούτε λιγότερο ούτε περισσότερο’.
‘Το θέμα είναι’, είπε η Αλίκη, ‘αν μπορείς να κάνεις τις λέξεις να σημαίνουν τόσο διαφορετικά πράγματα’.
‘Το θέμα είναι’, είπε ο Humpty Dumpty, ‘ποιος είναι το αφεντικό – αυτό είναι όλο’.


Οι ιστορίες ζωής του ‘φιλελευθερισμού’ και της ‘σοσιαλδημοκρατίας’ δίνουν πολλά στοιχεία σε σχέση με την αναφορά του Humpty Dumpty για τη χρήση της γλώσσας όπως περιγράφεται στο ‘Alice Through the Looking Glass’ (Η Αλίκη μέσα απ’ τον Καθρέφτη) του Lewis Carroll. Ο Humpty Dumpty ήταν τυχερός που καθόταν σε έναν τοίχο κι όχι σε ένα πανεπιστήμιο, διαφορετικά θα είχαμε σήμερα πληθώρα άρθρων για τις πλάνες ή τη διορατικότητα του Χαμπτισμού ή της Νταμπτιολογίας και πιθανά μια καθαρή σύγκρουση μεταξύ νέο-Χαμπτιανών και μετα-Νταμπτιστών. Αξίζει όμως να θυμόμαστε ότι οι λέξεις, ακόμη κι όταν δεν αποκτούν τυχαία νέα νοήματα, και ανεξάρτητα από το αν η διάδοση των νοημάτων εξαρτάται από τις ιδιοτροπίες των ισχυρών, έχουν πολλές χρήσεις και για να καταλαβαίνουμε τι λέγεται πρέπει να κοιτάζουμε τις συνθήκες και όχι την οικουμενική ουσία.


Στην περίπτωση του φιλελευθερισμού και της σοσιαλδημοκρατίας, ο πρώτος όρος έχει κάνει περισσότερες διαφορετικές δουλειές από τον δεύτερο. Η δεξιά πτέρυγα στις Ηνωμένες Πολιτείες χρησιμοποιεί τον όρο «Φιλελευθερισμός» εννοώντας έναν αυταρχικό κολεκτιβισμό, πράγμα που απέχει πολύ από την ευρωπαϊκή χρήση. Η «Σοσιαλδημοκρατία», επίσης, χρησιμοποιείται ως αναφορά για οτιδήποτε, από μια ενεργή και αποτελεσματική πολιτική για τους πολίτες μέχρι ένα πατερναλιστικό κράτος που κυβερνάται από ειδικούς για το συμφέρον ενός εξαρτώμενου πληθυσμού. Από τη στιγμή, όμως, που δεν υπάρχει ‘κεντρικό’ ή ‘αληθινό’ νόημα, παρά μόνο ένα φάσμα υπαρκτών και αποδεκτών νοημάτων, είναι πιθανό και καθόλου αυθαίρετο να επιλέγονται χρήσεις που κανείς δεν μπορεί να πει ότι είναι επιπόλαιες ή εσωτεριστικές. Καθεμιά από τις χρήσεις στις οποίες αναφέρομαι εδώ ξεκινά από και τονίζει μάλλον τις πολιτικές παρά τις κυβερνητικές περιγραφές που εμπεριέχονται στους όρους. Αναφέρονται στις σημερινές και τις επιθυμητές πολιτικές παρά στις μορφές διακυβέρνησης, παρόλο που οι αξίες και οι προσδοκίες στην πολιτική επιδρούν στο είδος της διακυβέρνησης που οι σοσιαλδημοκράτες θεωρούν χρήσιμο ή αποδεκτό.


Θα χρησιμοποιήσω τον όρο φιλελευθερισμό για να αναφερθώ σε ένα δόγμα για την πολιτική: την πίστη ότι μια πρότυπη πολιτική θεωρία αρχίζει με τα άτομα που εξουσιοδοτούνται να αποφασίζουν για τη ζωή τους υπό τον όρο ότι δεν καταστρατηγούν τα ίσα δικαιώματα των άλλων να κάνουν ακριβώς το ίδιο.


Θα χρησιμοποιήσω τον όρο σοσιαλδημοκρατία για να αναφερθώ σε μια κοινωνιολογικά και ιστορικά ενημερωμένη εφαρμογή φιλελεύθερων αρχών, μια πεποίθηση ότι τα άτομα μπορούν να ασκούν έλεγχο στις ζωές τους μόνο όταν υπερβολικές συσσωρεύσεις εξουσίας, ευημερίας και προνομίων αντικαθίστανται από την ευρύτερη δυνατή ισότητα, μια ισότητα που μάλλον καθιστά δυνατή παρά αποτρέπει τη διαφοροποίηση και το απρόβλεπτο. Η παρουσία αυτής της διαφοροποίησης και του απρόβλεπτου είναι ο δείκτης ότι αυτό που επιτυγχάνεται είναι η ισότητα στην ικανότητα, όχι η ομοιομορφία στην κατάσταση ή τον χαρακτήρα. Το σοσιαλδημοκρατικό κράτος έρχεται μετά, ως ένας τρόπος να γίνει μια σοσιαλδημοκρατική κοινωνία δυνατή. Συνεπώς, η σοσιαλδημοκρατία, όπως υποστήριξαν οι Φαμπιανιστές σοσιαλιστές στη Βρετανία στην επέτειο των εκατό χρόνων από την Γαλλική Επανάσταση, είναι η πραγματοποίηση του φιλελευθερισμού, η δημιουργία συνθηκών όπου οι φιλελεύθερες προσδοκίες μπορούσαν να γίνουν πράξη και να αναπτυχθούν πέρα από την απλή αισιοδοξία. Ένας σοσιαλιστής και δημοκράτης, ο καθηγητής του LSE R.H. Tawney, είπε ότι ο σοσιαλισμός είναι μια κατάσταση πραγμάτων όπου μπορείς να τους στείλεις όλους στο διάολο, κι όπου ο άλλος δεν έχει την παραμικρή υποχρέωση να το κάνει.


Η σοσιαλδημοκρατία, όμως, απαιτεί κράτος, παρόλο που τοποθετεί τους πολίτες κι όχι το κράτος στην αρχή των πραγμάτων. Είναι η δημοκρατία που χαρακτηρίζεται με το επίθετο κοινωνική και όχι ο σοσιαλισμός που χαρακτηρίζεται με το επίθετο δημοκρατικός. Το σοσιαλδημοκρατικό κράτος είναι το εργαλείο της κοινωνικής διάστασης μιας ζωής που, ενώ αποτελείται από άτομα, προϋποθέτει κοινωνική σύμπραξη και συνεργασία, κοινότητα και συμπαράσταση.


Η χρήση αυτών των όρων με αυτόν τον τρόπο είναι ασφαλώς επιλεκτική. Είναι όμως επιλεκτική στο πλαίσιο του υπάρχοντος φάσματος νοημάτων. Και η επιλεκτικότητα δικαιολογείται από τις μεταμορφωμένες συνθήκες του εικοστού πρώτου αιώνα και το τέλος του ιδεολογικού και πολιτικού τοπίου που αποκαλείται συχνά ‘σύντομος εικοστός αιώνας’. Στη διάρκεια αυτού του εικοστού αιώνα των ιστορικών, από τη επανάσταση των μπολσεβίκων του 1917 μέχρι το τέλος του Κομμουνισμού στην Ανατολική Ευρώπη και τη Ρωσία και του Ψυχρού Πολέμου μεταξύ 1989 και 1991, τα θέματα ήταν σαφή: δημοκρατία και ολοκληρωτισμός, σοσιαλισμός και καπιταλισμός, ανατολή και δύση. Μια ριζοσπαστική σοσιαλιστική πολιτική μπορούσε να αναγνωρίσει την κύρια πολιτική υποστήριξή της στην επανάσταση ή στη δημοκρατική αμφισβήτηση, ως βιομηχανικό προλεταριάτο σε μια κοινωνία δομημένη κυρίως με βάση τις τάξεις.


Οι κατηγορίες που λειτουργούσαν τον εικοστό αιώνα δεν μας πήγαν πολύ μακριά τον εικοστό πρώτο. Ζούμε τώρα σε έναν κόσμο που καμιά από αυτές δεν μπορεί να αποτελέσει επαρκή και κατάλληλη αναφορά. Ενώ τον εικοστό αιώνα, ή τουλάχιστον τον σύντομο εικοστό αιώνα, υπήρχε οδικός χάρτης και εδαφικός χάρτης, καθαρή υποστήριξη και καθαρός αντίπαλος, όλα αυτά δεν υπάρχουν πια. Η τάξη δεν παρέχει πλέον το κύριο περίγραμμα για τις εκλογικές επιλογές, ενώ η ηλικία, η θρησκεία ή η εθνότητα συμβάλλουν σε έναν πολύ πιο περίπλοκο και πολυδιάστατο πολιτικό κόσμο.


Αλλά εάν η σοσιαλδημοκρατία έχει χάσει την παραδοσιακή ταξική πελατεία της, αυτό δεν σημαίνει πως έχει χάσει το ρόλο της. Ο κατακερματισμός της κοινωνικής ταυτότητας αυξάνει τις πιθανότητες της σκληρότητας που είναι βασική στη δημοκρατική πολιτική και ιδιαίτερα σε μια έμμεση δημοκρατία με ένα ισχυρό κράτος. Η οργανική σχέση ανάμεσα στη δημοκρατική πολιτική και την κοινωνική, πολιτική και οικονομική ισότητα παραμένει εξίσου σημαντική και κεντρική όσο ήταν πάντα. Αλλά το πλαίσιο στο οποίο διεκδικείται, ο τρόπος με τον οποίον υλοποιείται και οι μέθοδοι με τις οποίες προσεγγίζεται, όλα αυτά έχουν αλλάξει.


Ο δρόμος προς τη σοσιαλδημοκρατία, λοιπόν, εξαρτάται από την εκ νέου περιγραφή των στόχων, των μεθόδων, και των υποστηρικτών. Και η ανακάλυψη ή αναγνώριση των υποστηρικτών της συνεπάγεται ταυτόχρονα την ανακάλυψη ή αναγνώριση των αντιπάλων της. Ο καπιταλισμός έγινε αποδεκτός από τους σοσιαλδημοκράτες με περίπου τόσο ενθουσιασμό όσο είχαν πάντα οι φιλελεύθεροι, συχνά όμως έγινε αποδεκτός χωρίς πολλή κριτική. Το να λες ότι είσαι υπέρ του καπιταλισμού και των αγορών είναι τόσο κενό περιεχομένου σα να λες ότι αγαπάς τους ανθρώπους ή ότι σου αρέσει η μουσική. Το θέμα είναι ποιους ανθρώπους, ποιο είδος μουσικής και σε ποιες συνθήκες. Κι αν ο καπιταλισμός δεν έχει πια το ρόλο του αντιπάλου, ποιοι είναι οι εχθροί που ο σοσιαλδημοκράτης πρέπει να αντιμετωπίσει; Εάν οι σοσιαλδημοκράτες είναι υπέρμαχοι της κοινωνικής ισονομίας, τότε οι εχθροί είναι οι πατριάρχες και όλοι εκείνοι που χρησιμοποιούν μονοπώλια ή κατάχρηση εξουσίας, πόρους ή κύρος προς ίδιον όφελος και προς ζημία των άλλων, για να κατοχυρώσουν την ορθοδοξία και να υπερασπιστούν τα προνόμια.


Εάν έτσι έχει το έργο, τι είναι αυτό στις προσδοκίες και τις ενοράσεις που περιβάλλουν τον τίτλο ‘σοσιαλδημοκρατία’, το οποίο αξίζει να διαφυλαχτεί και να καλλιεργηθεί τον εικοστό πρώτο αιώνα, και που μπορεί λογικά και ρεαλιστικά να υιοθετηθεί μετά το τέλος του εικοστού και των χαρακτηριστικών στόχων, μεθόδων και ηρώων του;


Μπορούν πολύ απλά, αν όχι διδακτικά, να απαριθμηθούν ως εξής:



1. Κοινωνικοί πόροι και ευκαιρίες διανεμημένοι με τρόπο που δίνει τις μεγαλύτερες ευκαιρίες για αυτό-καλλιέργεια και ανάπτυξη στον μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων.
2. Ως συνέπεια αυτού, μια μορφή διακυβέρνησης μόνιμα ανοιχτής στον έλεγχο και την κριτική αξιολόγηση και που αναπτύσσεται για να υπηρετεί τους πολίτες.
3. Το 1 και το 2 να διευθετηθούν με τρόπο που να λαμβάνει υπόψη την ποικιλία των ατομικών και κοινωνικών ταυτοτήτων που οι κοινωνικά δημοκρατικοί πολίτες μπορούν να απολαύσουν και που δεν ευνοεί ούτε τιμωρεί καμιά από αυτές τις ταυτότητες.


Η παράθεση αυτών των προσδοκιών είναι βέβαια το εύκολο μέρος. Και είναι αλήθεια ότι η μεγαλύτερη διασφάλιση, το πιο κατάλληλο μοτέρ για την επίτευξη ενός τέτοιου συστήματος, είναι ακριβώς ένα σώμα δυναμικών, απρόβλεπτων και ενοχλητικών πολιτών που το σύστημα προτίθεται να καλλιεργεί και να συντηρεί. Η αιτία, τα μέσα και η συνέπεια, είναι ένα και το αυτό. Υπάρχει ένα παράδοξο εδώ: η σοσιαλδημοκρατία βασίζεται σε πολίτες ορθολογιστές, υπέρμαχους της ισότητας, αλλά αυτοί μπορούν να υπάρξουν μόνο με την επίτευξη της σοσιαλδημοκρατίας. Οι συνθήκες λοιπόν που μπορούν να δημιουργήσουν τη σοσιαλδημοκρατία δημιουργούνται, με τη σειρά τους, από αυτήν. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι η σοσιαλδημοκρατία δεν είναι πραγματοποιήσιμη. Αλλά μπορεί, επίσης, να σημαίνει ότι ο στόχος και τα μέσα προχωρούν αρμονικά και ότι προωθώντας και δουλεύοντας για τη σοσιαλδημοκρατία τα μέσα που είναι απαραίτητα για την επιτυχία της, και οι ενδείξεις αυτής της επιτυχίας, αναπτύσσονται σε οργανική σχέση μεταξύ τους.

Αφιέρωμα: σοσιαλδημοκρατία
Ετικέτες: rodney barker , σοσιαλισμός , φιλελευθερισμός

1 σχόλιο »

1 σχόλιο

1. Ο/Η Πανόπτης :
   April 13th, 2008 at 22:20

   Ο στόχος – ο σοσιαλισμός;

   
   

σχολίασε

όνομα *

email * (not published)

Website