→ Αφιερώματα

Διάλογοι ←

→ Δράσεις

Re-public στο

Η δημοσιοποίηση των ημερολογίων του αφγανικού πολέμου στο WikiLeaks, με άρθρα που δημοσιεύθηκαν στον «Guardian», τους «New York Times» και το «Spiegel» κατόπιν συμφωνίας με το WikiLeaks, έγινε είδηση σε ολόκληρο τον κόσμο. Η αποκάλυψη περισσότερων από 90.000 εγγράφων ήταν μια ακόμη αφορμή, όμως, για να συνεχιστεί ο δημόσιος διάλογος πάνω στην αυξανόμενη ισχύ της ψηφιακής δημοσιογραφίας και των κοινωνικών δικτύων. Οι Lovink και Riemens προσπαθούν να αναλύσουν το Wikileaks με οδηγό την κριτική θεωρία των δικτύων.


Θέση 0.


«Τι γνώμη έχουμε για το Wikileaks? Νομίζουμε πως θα ήταν μια καλή ιδέα!» (κατά την περίφημη ‘σπόντα’ του Μαχάτμα Γκάντι για τον «Δυτικό Πολιτισμό»)


Θέση 1.


Αποκαλύψεις και διαρροές πάντα γίνονταν, αλλά ποτέ πριν δεν το έχει ξανακάνει αυτό μια ομάδα μη προσκείμενη σε κράτη ή εταιρείες στην κλίμακα που το Wikileaks το κατόρθωσε με τα “Ημερολόγια του Πολέμου στο Αφγανιστάν” (‘Afghan War Logs’). Ωστόσο, εμείς πιστεύουμε πως αυτό είναι μάλλον ένα περισσότερο ποσοτικό άλμα παρά ποιοτικό. Κατά μια έννοια, αυτές οι «κολοσσιαίες» αποκαλύψεις του Wikileaks μπορούν απλά να εξηγηθούν σαν μια συνέπεια της δραματικής εξάπλωσης της χρήσης της γλώσσας της πληροφορικής, μαζί με μια δραματική πτώση του κόστους της, συμπεριλαμβανόμενου εκείνου που απαιτείται για την αποθήκευση εκατομμυρίων αρχείων. Ένας άλλος παράγοντας που συνεισφέρει σ’ αυτό, είναι το γεγονός ότι η ασφαλής διαφύλαξη των κρατικών κι εταιρικών μυστικών – εκτός από τα ιδιωτικά εννοείται – έχει γίνει αρκετά δύσκολη σε μια εποχή στιγμιαίας αναπαραγωγιμότητας και διάδοσης. Το Wikileaks αποκτάει, εδώ, το συμβολισμό της ασύλληπτης μεταμόρφωσης της «Κοινωνίας της Πληροφορίας», και μας προϊδεάζει για το τι μπορεί να επακολουθήσει στο μέλλον. Οπότε ενώ κανείς μπορεί να βλέπει το Wikileaks σαν ένα (πολιτικό) σχέδιο, και να το κριτικάρει για τον τρόπο λειτουργίας του, ή για άλλους λόγους, μπορεί επίσης να ειδωθεί σαν μια «πιλοτική» φάση σε εξέλιξη προς έναν πολύ πιο γενικευμένο πολιτισμό αναρχικής έκθεσης, πέρα από τις παραδοσιακές πολιτικές της εξωστρέφειας και της διαφάνειας.


Θέση 2.


Για το καλύτερο ή το χειρότερο, το Wikileaks έχει εκτοξευθεί στη σφαίρα των ανώτερων επιπέδων της διεθνούς πολιτικής. Ξαφνικά, το Wikileaks έχει, σε πολύ σύντομο διάστημα, γίνει ένας βασικός παίκτης και στην παγκόσμια σκηνή, καθώς και στην εθνική σφαίρα κάποιων χωρών. Δυνάμει των αποκαλύψεων του το Wikileaks, παρότι μικρό, μοιάζει να έχει τουλάχιστον το ίδιο βάρος με τα κράτη ή τις μεγάλες εταιρείες – στο πεδίο της συγκέντρωσης και δημοσίευσης πληροφοριών. Όμως ταυτόχρονα δεν είναι ξεκάθαρο αν αυτό είναι ένα μόνιμο χαρακτηριστικό ή ένα προσωρινό φαινόμενο, προερχόμενο από την υπερβολική διαφήμιση – το Wikileaks φαίνεται ότι πιστεύει το δεύτερο, αλλά μόνο ο χρόνος θα το δείξει. Παρ’ όλα αυτά, το Wikileaks, δια στόματος του γνωστότερου εκπροσώπου του, του Julian Assange, θεωρεί ότι, ως ένας μικρός μη κυβερνητικός και μη εταιρικός δρων, πυγμαχεί στην ίδια κατηγορία βαρών με το Πεντάγωνο – κι αρχίζει να συμπεριφέρεται αναλόγως. Θα μπορούσε κανείς να το αποκαλέσει αυτό φάση «Ταλιμπανοποίησης» της μεταμοντέρνας θεωρίας του «Επίπεδου Κόσμου», όπου οι κλίμακες, οι χρόνοι, και οι τόποι που δηλώνονται μοιάζουν πλήρως άσχετοι. Αυτό που μετράει είναι η ορμή της φήμης και η ποσότητα της προσοχής των μέσων. Το Wikileaks κατορθώνει να αιχμαλωτίσει αυτή την προσοχή με θεαματικές χακεμένες πληροφορίες εκεί που άλλες οργανώσεις, ειδικά οι ομάδες της κοινωνίας των πολιτών και οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αγωνίζονται απεγνωσμένα να περάσουν το μήνυμά τους. Το Wikileaks θέτει σε χρήση ιδιοφυώς την «ταχύτητα διαφυγής» της Πληροφορικής – χρησιμοποιώντας της Πληροφορική για να αφήσει πίσω της την ίδια την Πληροφορική και να εισβάλει στη σφαίρα των πολιτικής του πραγματικού κόσμου.


Θέση 3.


Στο συνεχιζόμενο έπος που ορίζεται σαν «Η Πτώση της Αυτοκρατορίας των ΗΠΑ», το Wikileaks εισέρχεται στη σκηνή ως ο δολοφόνος ενός εύκολου στόχου. Θα ήταν δύσκολο να το φανταστούμε να κάνει το ίδιο ακριβώς στη Ρωσική ή την Κινέζικη κυβέρνηση, ή ακόμη και σ’ αυτή της Σιγκαπούρης – για να μην πούμε για τις … χμμ… «εταιρικές» θυγατρικές τους. Εδώ υφίστανται, σαφή, και μεγάλα, πολιτισμικά και γλωσσικά εμπόδια, για να μην αναφέρουμε τα αμιγώς σχετιζόμενα με την εξουσία, τα οποία θα έπρεπε να υπερνικηθούν. Επίσης κάτι τέτοιο θα περιελάμβανε ευρέως διαφορετικές ομάδες χρηστών, ακόμη κι αν μιλάμε για τους πιο περιορισμένους (και υποτιθέμενα πιο παγκόσμια κοινούς) πολιτισμούς και ημερήσιες διατάξεις των χάκερς, των ακτιβιστών της πληροφορικής και των ερευνητών δημοσιογράφων. Μ’ αυτή την έννοια το Wikileaks στην παρούσα έκφρασή του παραμένει ένα τυπικά «Δυτικό» προϊόν και δεν μπορεί να διεκδικήσει το ρόλο ενός πραγματικά οικουμενικού ή παγκόσμιου εγχειρήματος.


Θέση 4.


Μια από τις κυριότερες δυσκολίες για να εξηγήσουμε το Wikileaks προκύπτει από το γεγονός ότι είναι θολό – κι επίσης δυσδιάκριτο ακόμη και για τους ίδιους τους ανθρώπους του Wikileaks- το αν βλέπει τον εαυτό του να λειτουργεί σαν πάροχος περιεχομένου ή σαν απλός φορέας δεδομένων που έχουν ήδη διαρρεύσει (όποια κι από τις δυο κι αν είναι η εντύπωση που δίνει κάθε φορά ανάλογα με το περιεχόμενο και τις συνθήκες). Αυτό, παρεμπιπτόντως, ήταν ένα κοινό πρόβλημα από τότε που τα μέσα εισήλθαν μαζικά στο διαδίκτυο και η δημοσίευση και οι επικοινωνίες έγιναν υπηρεσία περισσότερο απ’ ότι προϊόν. Ο Julian Assenge μαζεύεται κάθε φορά που του αποδίδεται η ιδιότητα του “αρχισυντάκτη του Wikileaks”, από την άλλη πλευρά όμως, το Wikileaks λέει ότι συντάσσει υλικό πριν τη δημοσίευσή του και υποστηρίζει ότι ελέγχει αρχεία για την αυθεντικότητά τους με τη βοήθεια εκατοντάδων εθελοντών αναλυτών. Αυτές οι διαμάχες για το αν κάποιος είναι πάροχος ή φορέας περιεχομένου συνεχίζονται εδώ και δεκαετίες ανάμεσα στους ακτιβιστές των μέσων χωρίς να υπάρχει ξεκάθαρο αποτέλεσμα. Οπότε, αντί να προσπαθούμε να επιλύσουμε αυτή την ασυνέπεια, ίσως να είναι καλύτερο να κοιτάξουμε για πιο φρέσκες προσεγγίσεις και να αναπτύξουμε νέες, κριτικές έννοιες γι’ αυτό που έχει γίνει μια υβριδική πρακτική δημοσίευσης που εμπλέκει δρώντες που πολύ απέχουν από το παραδοσιακό πεδίο των επαγγελματικών ειδησεογραφικών μέσων.


Θέση 5.


Η σταθερή πτώση της ερευνητικής δημοσιογραφίας λόγω της φθίνουσας υποστήριξης και χρηματοδότησης είναι ένα αναντίρρητο γεγονός. Η συνεχιζόμενη επιτάχυνση και ο συνωστισμός στην επονομαζόμενη οικονομία της προσοχής δεν αφήνει πλέον χώρο για περίπλοκες ιστορίες. Οι εταιρικοί ιδιοκτήτες των μέσων μαζικής κυκλοφορίας όλο και λιγότερο τείνουν να βλέπουν το έργο της νεοφιλελεύθερης οικονομίας και των πολιτικών της να συζητείται σε μάκρος και λεπτομερώς. Η στροφή της πληροφορίας προς την «ενημερωδιασκέδαση» (infotainment) που ζητάει το κοινό και οι ιδιοκτήτες των μέσων έχει επίσης υιοθετηθεί, δυστυχώς, σαν είδος γραφής από τους ίδιους τους δημοσιογράφους κάνοντάς το δύσκολο να δημοσιευθούν πιο περίπλοκες ιστορίες. Το Wikileaks ξεσπά σε αυτή την κατάσταση πραγμάτων σαν ένας ξένος μέσα στην ομιχλώδη ατμόσφαιρα της “δημοσιογραφίας των πολιτών” και των ειδήσεων του τύπου “κάντο μόνος σου” που αναφέρονται στη μπλογκόσφαιρα. Αυτό που προσδοκά το Wikileaks, αλλά μέχρι στιγμής δεν έχει καταφέρει να οργανώσει, είναι η συμβολή εθελοντών ή ερασιτεχνών (“crowd sourcing”) για να ερμηνεύσουν επί της ουσίας τα αρχεία που έχουν διαρρεύσει.


Η παραδοσιακή δημοσιογραφία έρευνας αποτελούνταν από τρεις φάσεις: την ανακάλυψη των γεγονότων, τη διασταύρωσή τους και την τοποθέτησή τους στο φόντο ενός κατανοητού κειμένου. Το Wikileaks κάνει το πρώτο, υποστηρίζει ότι κάνει και το δεύτερο, αλλά αφήνει το ζήτημα του τρίτου τελείως κενό. Αυτό είναι σύμπτωμα μιας συγκεκριμένης κατηγορίας της ιδεολογίας της ανοιχτής πρόσβασης, όπου η ίδια η οικονομία της παραγωγής περιεχομένου εξωτερικεύεται σε άγνωστες οντότητες “εκεί έξω”. Η κρίση στην ερευνητική δημοσιογραφία ούτε κατανοείται ούτε αναγνωρίζεται. Παραμένει σκοτεινό το πως υποτίτεθεται ότι οι παραγωγικές οντότητες θα διατηρηθούν. Απλά θεωρείται δεδομένο ότι θα αναλάβουν την ανάλυση και την ερμηνεία τα παραδοσιακά ειδησεογραφικά μέσα, αυτό όμως δε συμβαίνει αυτόματα. Το έπος των “Ημερολογίων του Πολέμου του Αφγανιστάν” αποδεικνύει ότι το Wikileaks οφείλει να προσεγγίσει και να διαπραγματευτεί με πολύ καταξιωμένα παραδοσιακά μέσα για να εξασφαλίσει επαρκή αξιοπιστία. Αλλά την ίδια στιγμή αυτά τα παραδοσιακά μέσα αποδεικνύονται επίσης ανίκανα να επεξεργαστούν πλήρως το υλικό.


Θέση 6.


Το Wikileaks είναι ένας τυπικός οργανισμός του ενός ατόμου. Αυτό σημαίνει ότι η ανάληψη πρωτοβουλιών, η λήψη αποφάσεων και η διαδικασία εκτέλεσης τους επικεντρώνεται σημαντικά στα χέρια ενός μοναδικού ατόμου. Όπως στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις ο ιδρυτής δεν μπορεί να καταψηφιστεί και σε αντίθεση με πολλές κολλεκτίβες η ηγεσία δεν εναλλάσσεται. Αυτό δεν είναι ένα ασυνήθιστο χαρακτηριστικό μέσα σε οργανώσεις, ασχέτως αν λειτουργούν στη σφαίρα της πολιτικής, του πολιτισμού ή του τομέα της κοινωνίας των πολιτών. Οι οργανώσεις του ενός ατόμου είναι αναγνωρίσιμες, συναρπαστικές, αποτελούν έμπνευση, κι είναι εύκολο να προβληθούν στα μέσα. Η βιωσιμότητά τους όμως, εξαρτάται σημαντικά από τις ενέργειες του χαρισματικού ηγέτη τους, και η λειτουργία τους είναι δύσκολο να συμφιλιωθεί με τις δημοκρατικές αξίες. Γι’ αυτό το λόγο επίσης είναι δύσκολο να αντιγραφούν και να άλλαξουν εύκολα κλίμακα. Ο χάκερ-ηγέτης Julian Assange είναι ο αρχηγός που ταυτίζεται με το Wikileaks, του οποίου η κακή φήμη και υπόληψη κατά πολύ συγχωνεύεται με το Wikileaks, θολώνοντας τη διάκριση μεταξύ του τι κάνει και τι εκπροσωπεί και την (μάλλον ταραγμένη) προσωπική ζωή του Assange και τις (κάπως ακαλλιέργητες) πολιτικές του θέσεις.


Θέση 7.


Το Wikileaks είναι επίσης μια οργάνωση βαθιά επηρεασμένη από την κουλτούρα των χάκερ της δεκαετίας του ’80 σε συνδυασμό με τις πολιτικές αξίες του τεχνο-φιλελευθερισμού που προέκυψαν στη δεκαετία του ‘90. Το γεγονός ότι το Wikileaks έχει ιδρυθεί, κι ακόμη σε μεγάλο βαθμό το τρέχουν άτομα σκληροπυρηνικά και πορωμένα με την τεχνολογία, δημιουργεί ένα πλαίσιο αναφοράς για να καταλάβουμε τις αξίες και τις κινήσεις του. Αυτό, δυστυχώς, συνοδεύεται από μια καλή δόση κάπως λιγότερο ενάρετων πλευρών της κουλτούρας των χάκερς. Όχι πως θα μπορούσαμε να αρνηθούμε στο Wikileaks τον ιδεαλισμό, την επιθυμία να συνεισφέρει σ’ έναν καλύτερο κόσμο, το αντίθετο μάλιστα. Αλλά αυτός ο ιδεαλισμός συνδυάζεται με μια προτίμηση στην συνωμοσιολογία, μια ελιτίστικη διάθεση και μια λατρεία για τη μυστικότητα (παρά τους συγκαταβατικούς τρόπους) που δεν οδηγεί στη συνεργασία με άτομα κι ομάδες που σκέφτονται ανάλογα – και που καταλήγουν στη θέση των απλών καταναλωτών των αποκαλύψεων του Wikileaks.


Θέση 8.


Η έλλειψη κοινών χαρακτηριστικών με τα φιλικά προσκείμενα κινήματα του «ένας άλλος κόσμος είναι δυνατός» αναγκάζει το Wikileaks να αναζητήσει την προσοχή του κοινού με όλο και πιο θεαματικές – και ριψοκίνδυνες – αποκαλύψεις, ενώ ταυτόχρονα συγκεντρώνει μια ομάδα υποστηρικτών που είναι τρελά ενθουσιασμένοι αλλά παθητικοί. Ακολουθώντας της φύση και την ποσότητα των εκθέσεων του Wikileaks από την έναρξή του μέχρι σήμερα, μας θυμίζει παράξενα το πώς βλέπουμε ένα θέαμα με πυροτεχνήματα, κι αυτό συμπεριλαμβάνει ένα «μεγάλο φινάλε» στη μορφή της μηχανής της αποκαλύψεως ριγμένη κι έτοιμη να εξαπολύσει το έγγραφο «Ασφάλεια». Αυτό θέτει σοβαρές αμφιβολίες για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του ίδιου του Wikileaks, αλλά ίσως επίσης, κι αυτό του μοντέλου του Wikileaks. Το Wikileaks λειτουργεί με ένα γελοιωδώς μικρό μέγεθος (πιθανώς δεν είναι πάνω από μια ντουζίνα άτομα που αποτελούν τον πυρήνα λειτουργίας του). Ενώ η έκταση και η γνώση της τεχνολογικής υποστήριξης του Wikileaks αποδεικνύεται από την ίδια του την ύπαρξη, ο ισχυρισμός του Wikileaks ότι έχει αρκετές εκατοντάδες, ή και περισσότερους εθελοντές αναλυτές κι ειδικούς δεν επαληθεύεται, και για να είμαστε ειλικρινείς, είναι μετά βίας πιστευτός. Αυτό είναι σαφώς η Αχίλλειος πτέρνα του Wikileaks, όχι μόνο από την άποψη του ρίσκου και/ή της βιωσιμότητας, αλλά και πολιτικά – το οποίο είναι αυτό που μας απασχολεί σε αυτό το κείμενο.


Θέση 9.


Το Wikileaks επιδεικνύει μια εντυπωσιακή έλλειψη διαφάνειας στην εσωτερική του οργάνωση. Η δικαιολογία του είναι πως το “Wikileaks πρέπει να είναι τελείως αδιαφανές ώστε να αναγκάζει άλλους να είναι πλήρως διαφανείς” που λίγα προσθέτει στο διάσημο κόμικ Κατάσκοπος εναντίον Κατασκόπου του περιοδικού Mad. Κερδίζεις την αντίπαλη πλευρά αλλά με τρόπο που σε κάνει να μην ξεχωρίζεις απ’ αυτήν. Και υποστηρίζοντας κατόπιν εορτής το ηθικό υπόβαθρο δεν βοηθάει στην πραγματικότητα – κι ο Tony Blair διέπρεψε σ’ αυτή την άσκηση. Καθώς το Wikileaks δεν είναι ούτε πολιτική κολλεκτίβα ούτε ΜΚΟ με νομικούς όρους, ούτε εταιρεία ή κομμάτι κοινωνικού κινήματος, πρώτα απ’ όλα πρέπει να συζητήσουμε τι είδους οργανισμός είναι αυτός που έχουμε να αντιμετωπίσουμε. Είναι ένα εικονικό εγχείρημα; Σε τελική ανάλυση, υπάρχει σαν μία ιστοσελίδα με ένα όνομα χώρου, που είναι και η ουσία του εγχειρήματος. Έχει όμως κάποιο στόχο πίσω από την προσωπική φιλοδοξία του ή των ιδρυτή/τών του; Μπορεί να αναπαραχθεί το Wikileaks; Θα δούμε κάποτε να δημιουργούνται τοπικές ή εθνικές οργανώσεις που κρατούν το όνομα Wikileaks; Και σύμφωνα με ποιους όρους παιχνιδιού θα λειτουργούν; Ή είναι καλύτερο να δούμε το Wikileaks σαν μια σύλληψη που ταξιδεύει από πλαίσιο σε πλαίσιο και που, σα μιμίδιο, μεταμορφώνεται στο χώρο και στο χρόνο;


Ίσως το Wikileaks να οργανωθεί γύρω από μια δική του έκδοση του σλόγκαν της IETF (Internet Engineering Task Force): “μία πρόχειρη συναίνεση και εκτέλεση κώδικα”; Έργα όπως η Wikipedia και το Indymedia έχουν επιλύσει αυτό το ζήτημα με δικούς τους τρόπους, αλλά όχι χωρίς κρίσεις, αποφασιστικές καμπές και διασπαστικές διαμάχες. Μια κριτική σαν αυτή που εκφράζεται εδώ δεν στοχεύει να υποχρεώσει το Wikileaks σε μια παραδοσιακή μορφή αλλά αντίθετα να εξερευνήσει αν το Wikileaks (και οι μελλοντικοί του κλώνοι, συνέταιροι, άβαταρ και διαφόρων ειδών οικογενειακά μέλη) θα μπορούσαν να αποτελέσουν μοντέλο για νέες μορφές οργάνωσης και συνεργασίας. Αλλού ο όρος «οργανωμένο δίκτυο» έχει κατασκευαστεί σαν πιθανός όρος γι’ αυτές τις μορφές. Στο παρελθόν είχε γίνει συζήτηση για «μεθοδευμένα μέσα». Άλλοι έχουν χρησιμοποιήσει το γενικό όρο «διαδικτυακός ακτιβισμός». Ίσως το Wikileaks έχει άλλες ιδέες για την κατεύθυνση που θέλει να οδηγήσει αυτή την οργανωτική διαμάχη. Αλλά που; Φυσικά εξαρτάται από το Wikileaks για να αποφασίσει για το ίδιο αλλά μέχρι στιγμής δεν έχουμε δει πολλά που να μοιάζουν με απάντηση, αφήνοντας άλλους, όπως την Wall Street Journal, να θέτουν ερωτήματα, π.χ. για την οικονομική καλοπιστία του Wikileaks.


Θέση 10.


Δε θεωρούμε πως το να πάρουμε μια θέση υπέρ ή κατά του Wikileaks είναι αυτό που έχει τη μεγαλύτερη σημασία. Το Wikileaks υπάρχει, και θα παραμείνει μέχρι είτε να βυθιστεί μόνο του ή να καταστραφεί από τις δυνάμεις που αντιτίθενται στη λειτουργία του. Το επιχείρημά μας είναι μάλλον να (προσπαθήσουμε) να αξιολογήσουμε με πραγματιστικό τρόπο και να εξακριβώσουμε τι μπορεί, τι θα μπορούσε – και ίσως ακόμη, ποιος ξέρει, τι θα πρέπει να κάνει το Wikileaks, και να διατυπώσουμε μια γνώμη για το πώς “εμείς” θα μπορούσαμε να σχετιστούμε και να συνεργαστούμε με το Wikileaks. Παρά τα μειονεκτήματά του, κι ενάντια στις αντιξοότητες, το Wikileaks έχει προσφέρει υποδειγματικές υπηρεσίες στο σκοπό της διαφάνειας, της δημοκρατίας και της ειλικρίνειας. Μπορεί να ελπίζουμε να είναι διαφορετικό, αλλά, όπως θα έλεγαν και οι Γάλλοι, αν δεν υπήρχε κάτι σαν κι αυτό, θα έπρεπε να εφευρεθεί. Η “ποσοτική στροφή” της υπερπληροφόρησης είναι γεγονός της σημερινής ζωής. Μπορούμε μόνο να περιμένουμε ότι αυτή η υπεραφθονία αποκαλύψεων θα μεγαλώνει – και μάλιστα εκθετικά. Το να οργανωθούν και να ερμηνευτούν αυτά τα Ιμαλάια των δεδομένων είναι μια συλλογική πρόκληση που υπάρχει εκεί έξω, είτε της δίνουμε το όνομα “Wikileaks” είτε όχι.


Μια αναθεωρημένη εκδοχή του παραπάνω κειμένου δημοσιεύτηκε στις 7 Δεκεμβρίου 2010 στο eurozine. Μπορείτε να την διαβάσετε εδώ: http://www.eurozine.com/articles/2010-12-07-lovinkriemens-en.html

Αφιέρωμα: wiki politics
Ετικέτες: geert lovink , partice riemens , wikileaks , διαφάνεια , συνεργατική γνώση

3 σχόλια

1. Ο/Η Ioanna :
   November 29th, 2010 at 14:04

   Εκπληκτικές παρατηρήσεις, αφορμή για να σκεφτούμε το τοπίο της ενημέρωσης στην Ελλάδα και πώς διαμορφώνεται, τόσο με την είσοδο επίδοξων μιμητών του wikileaks αλλά κυρίως με τη στροφή των “βαρόνων του Τύπου” στο ίντερνετ.

   
   
2. Ο/Η Φώτης :
   December 10th, 2010 at 03:42

   Εξαιρετικο!

   
   
3. Ο/Η Δέκα Θέσεις για το WikiLeaks | e-Pi.gr :
   March 25th, 2011 at 03:23

   […] Αναδημοσίευση από το republic.gr. […]

   
   

σχολίασε