Luke Martell – Παγκοσμιοποίηση, σοσιαλδημοκρατία και κοσμοπολιτισμός

Η σοσιαλδημοκρατία πρέπει να διαφοροποιηθεί από τις καθαρά φιλελεύθερες προσεγγίσεις, όπως πρέπει και να μάθει από αυτές. Επίσης οφείλει να θυμάται τη σημασία του κράτους και των διεθνών μορφών πολιτικής, από τις οποίες λείπει η έντονη προώθηση της παγκοσμιοποίησης. Πρέπει να διατηρήσει λίγο από το σκεπτικισμό για τις δυνατότητες του διαλόγου στα κοσμοπολίτικα φόρα και να συνειδητοποιήσει τη σημασία του κράτους και της πολιτικής της σύγκρουσης.

Η παγκοσμιοποίηση έχει δημιουργήσει πολλές προκλήσεις για τη σύγχρονη πολιτική. Η απάντηση πολλών σοσιαλδημοκρατών στις προκλήσεις αυτές ήταν η επανατοποθέτηση της δημοκρατίας στο κέντρο φιλελεύθερων και πλουραλιστικών κοσμοπολίτικων θεσμών με τρόπο τέτοιο, ώστε να διευκολύνεται η επίτευξη δημοκρατικών στόχων, όπως η ισότητα και η κοινωνική δικαιοσύνη.

Γιατί παγκόσμια πολιτική;

Γιατί η προσοχή έχει στραφεί στο παγκόσμιο επίπεδο; Τα κράτη δεν είναι πλέον ικανά να καθορίζουν τις πράξεις τους και να ορίζουν αυτόνομα τις ιδέες τους για δικαιοσύνη. Ενώ η παρέμβαση είτε από άλλα κράτη είτε από παγκόσμιους δρώντες στο εσωτερικό ενός κράτους στο παρελθόν αποκλειόταν, τώρα αποδίδεται μεγαλύτερη έμφαση σε οικουμενικές ιδέες δικαιοσύνης, όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η παρέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις ενός κράτους στο όνομα τέτοιων αξιών θεωρείται συχνά δικαιολογημένη, όπως για παράδειγμα η περίπτωση του Κοσόβου ή οι αποφάσεις προάσπισης των ανθρώπινων δικαιωμάτων από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο.

Οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι και η πιθανότητα πυρηνικής καταστροφής κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου οδήγησαν στην επιθυμία για διεθνείς θεσμούς, οι οποίοι φέρνουν τα κράτη πιο κοντά με σκοπό την αποφυγή τέτοιων ενδεχόμενων στο μέλλον. Συνακόλουθα, το τέλος του ψυχρού πολέμου μας οδήγησε από ένα διπολικό κόσμο σε έναν κόσμο όπου κοινοί κανόνες και θεσμοί σε όλο το μήκος και το πλάτος της γης είναι, πλέον, πιο εφικτοί.

Η κλιματική αλλαγή, η οικονομική αλληλεξάρτηση, το έγκλημα και το εμπόριο ναρκωτικών, η τρομοκρατία, τα όπλα μαζικής καταστροφής, η φτώχια στον κόσμο και οι γενοκτονίες και οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είτε προκαλούνται από συνδυασμούς παγκόσμιων παραγόντων είτε είναι διεθνή ζητήματα για την επίλυση των οποίων απαιτείται δράση σε ένα συντονισμένο παγκόσμιο επίπεδο ή διεθνής παρέμβαση. Ακόμα, η οικονομική παγκοσμιοποίηση φαίνεται ότι έχει βελτιώσει την τύχη κρατών όπως η Κίνα και η Ινδία. Την ίδια στιγμή όμως, περιοχές, όπως η Υποσαχάρια Αφρική, έμειναν εκτός του τρένου ανάπτυξης θέτοντας έτσι την ανάγκη είτε οι αποκλειόμενοι να προσαρμοστούν καλύτερα στην παγκοσμιοποίηση, είτε να βρουν κάποιο δρόμο να ξεφύγουν από τη φτώχια εκτός του πλαισίου της παγκοσμιοποίησης ή, εναλλακτικά, η ανισότητα να αντιμετωπιστεί μέσω θεσμών διεθνούς αναδιανομής. Είναι δε αξιοσημείωτο ότι η παγκόσμια επικοινωνία και η μετανάστευση μας έχουν οδηγήσει στην αναγνώριση περισσοτέρων υπερεθνικών στοιχείων ταυτότητας τα οποία δύνανται να υποστηρίξουν τέτοιους διεθνείς πολιτικούς θεσμούς.

Η οικονομική παγκοσμιοποίηση θεωρείται ότι έχει αναγκάσει τα κράτη να στραφούν προς μια νεοφιλελεύθερη κατεύθυνση. Οι κυβερνήσεις ανταγωνίζονται στο κυνήγι προσέλκυσης διεθνών κεφαλαίων με συνέπειες την απώλεια της αυτονομίας του κράτους αναφορικά με τις πολιτικές του και την αύξηση της επιρροής μη εκλεγμένων επενδυτών. Οι σοσιαλδημοκρατικές πολιτικές για τη φορολόγηση, το κοινωνικό κράτος, την προστασία της εργασίας και των μισθών επηρεάζονται, ιδιαίτερα, από μια σύγκλιση προς το κατώτατο δυνατό όριο. Για τους σοσιαλδημοκράτες ανά την υφήλιο αυτό έχει αποδυναμώσει το έθνος κράτος και το έχει οδηγήσει σε προτάσεις απλά ρυθμιστικές απώτερος σκοπός των οποίων είναι η επίτευξη της σοσιαλδημοκρατίας σε ένα διεθνές επίπεδο.

Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου, κοσμοπολίτες όπως ο Ulrich Beck και ο David Held, προτείνουν την κοσμοπολίτικη δημοκρατία. Η κοσμοπολίτικη δημοκρατία είναι παγκόσμια λόγω του πλουραλισμού των πεδίων δράσης των εμπλεκόμενων δρώντων. Είναι εξισωτική, γιατί οι δρώντες με διαφορετικές δυνάμεις στον έξω κόσμο έχουν ίση ψήφο στα κοσμοπολιτικά φόρα. Και είναι διαλογική και εξεταστική όσον αφορά στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Η δημοκρατία, επί του παρόντος, οργανώνεται σε εθνικό επίπεδο, οι μεγάλες αποφάσεις λαμβάνονται σε παγκόσμιο επίπεδο, όπου δεν υπάρχει μικρότερου βαθμού λογοδοσία. Ο κοσμοπολιτισμός, εν μέρει, αποσκοπεί στην υπερνίκηση αυτού του δημοκρατικού ελλείμματος και στην επανατοποθέτηση της δημοκρατίας στο κέντρο των εξελίξεων και αποφάσεων. Το γεγονός ότι ήδη υπάρχουν διεθνείς κυβερνητικές οργανώσεις και διεθνείς μη κυβερνητικές οργανώσεις (IGOs και INGOs) καθιστούν την παγκόσμια πολιτική μια ρεαλιστική πιθανότητα παρά ένα ουτοπικό όνειρο.

Γιατί όχι παγκόσμια πολιτική;

Βρίσκοντας χώρο για τη σοσιαλδημοκρατία στο επίπεδο των παγκόσμιων φιλελεύθερων θεσμών φαίνεται να έχει κάποιο νόημα. Προς τι όμως οι αμφιβολίες περί τούτου;

Πολλά οικονομικά φόρα δημιουργούνται και αποτελούνται, εν μέρει, από έθνη κράτη, τα οποία μεταφέρουν τα συγκρουόμενα συμφέροντά τους στην παγκόσμια πολιτική σκηνή όσο και στο κοσμοπολίτικο αίσθημα. Οι παγκόσμιες ανισότητες μεταξύ των εθνών-κρατών μεταφέρονται με ανάλογο τρόπο στα κοσμοπολίτικα φόρα τα οποία απαρτίζουν. Σαν αποτέλεσμα, οι παγκόσμιοι θεσμοί, είναι πιθανότερο να κυριαρχούνται από τις διαμάχες και την επικράτηση των συμφερόντων μερικών έναντι άλλων, παρά από ομοφωνία. Ζητήματα τα οποία χαρακτηρίζονται από έλλειψη ομοφωνίας είναι, για παράδειγμα, τα ζητήματα της κλιματικής αλλαγής, της εξάπλωσης των πυρηνικών όπλων, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του ελεύθερου εμπορίου.

Οι κοσμοπολίτικοι θεσμοί υποτίθεται ότι είναι εξισωτικοί. Στην πραγματικότητα όμως αυτό δεν συμβαίνει αφού ορισμένοι από τους συμμετέχοντες έχουν μεγαλύτερη εξουσία η οποία είναι απόρροια της συγκριτικά μεγαλύτερης οικονομικής, στρατιωτικής και πολιτικής εξωθεσμικής τους δύναμης. Οι κυρίαρχες αξίες του κοσμοπολιτισμού και της παγκοσμιοποίησης είναι η δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, ο καπιταλισμός και οι ελεύθερες αγορές. Είναι όμως οι άκρως φιλελεύθερες. εκδοχές αυτών, αντί των κοινωνικών, σοσιαλιστικών, οικονομικών ή συλλογικών ιδεών των δικαιωμάτων, της ανάπτυξης ή της φτώχιας, που κυριαρχούν. Ενώ λέγεται ότι οι εν λόγω νεοφιλελεύθερες εκδοχές των αξιών αυτών είναι παγκόσμιες, για τους αποδέκτες τους πρόκειται, μάλλον, για προσπάθεια εκδυτικοποίησης.

Επιπλέον, δεν φαίνεται ότι η Δύση ακολουθεί απαρέγκλιτα αυτές τις αξίες. Η δημοκρατία, τουλάχιστον, δεν επιδιώκεται με συνέπεια αφού, για παράδειγμα, οι ΗΠΑ δεν αναγνωρίζουν τη νομιμότητα της Χαμάς, της εκλεγμένης αρχής της Παλαιστίνης. Όσον αφορά τα μέτρα που προκύπτουν μέσω διεθνών διαδικασιών για τα παγκόσμια ζητήματα, αυτά μπορούν, ενδεχομένως, να παρακαμφθούν εφόσον πολλά δεν είναι δεσμευτικά και δεν προωθούν τα ιδιαίτερα συμφέροντα συγκεκριμένων εθνών-κρατών, όπως δείχνει η περίπτωση της απροθυμίας δέσμευσης των ΗΠΑ στις διαπραγματεύσεις για τις κλιματικές αλλαγές. Οι διεθνείς παρεμβάσεις μπορεί να υποκινηθούν πιο ουσιαστικά από διάφορους γεωστρατηγικούς παράγοντες, παρά από τη σκοπιά της κοσμοπολίτικης δικαιοσύνης. Για ποιο λόγο έχουμε παρεμβάσεις στο Ιράκ και το Αφγανιστάν και όχι στο Σουδάν ή τη Ρουάντα;

Σίγουρα υπάρχει έλλειψη εφαρμογής των κοσμοπολίτικων και παγκόσμιων αξιών, όπως των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της προστασίας του περιβάλλοντος, του ελεύθερου εμπορίου και της δημοκρατίας. Παραδείγματα της παραπάνω έλλειψης αποτελούν το Γκουαντάναμο (Guantanamo Bay), η απροθυμία των ΗΠΑ να συμμετέχουν στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο και στις συμφωνίες για την κλιματική αλλαγή, ο προστατευτισμός των ΗΠΑ και της ΕΕ, ο ρόλος των χρημάτων στις Αμερικανικές εκλογές και η παράκαμψη του ΟΗΕ στην περίπτωση του πολέμου στο Ιράκ. Οι ΗΠΑ, η ηγέτιδα δύναμη του κόσμου, φαίνονται πρόθυμες να υπακούσουν σε κοσμοπολίτικους κανόνες, εκτός από όπου τους συμφέρει.

Η παγκοσμιοποίηση, ενδεχομένως, πολιτικά (καθώς και οικονομικά) να μην ενδείκνυται για τις φτωχότερες χώρες, αφού προστατεύει τις πλουσιότερες χώρες από τον ανταγωνισμό των αναπτυσσόμενων. Ίσως είναι προς το συμφέρον των φτωχότερων χωρών η εν μέρη απεμπλοκή τους από την παγκόσμια πολιτική και οικονομία μέσω της δημιουργίας περιφερειακών ενώσεων και της πραγματοποίησης περιφερειακών εμπορικών συναλλαγών. Μπορεί να έχουν καλύτερη τύχη σε «υπο-παγκόσμια» (sub-global) επίπεδα κλείνοντας συμφωνίες μεταξύ τους και με κράτη παρομοίων επιδιώξεων από το να συμμετέχουν πλήρως, οικονομικά και πολιτικά, στην παγκοσμιοποίηση.

Αν η οικονομική παγκοσμιοποίηση δεν υποσκάπτει τη σοσιαλδημοκρατία σε επίπεδο κράτους, τότε η παγκόσμια σοσιαλδημοκρατία μπορεί να μην είναι τόσο απαραίτητη όσο φαίνεται αρχικά. Υπάρχουν διαφορές στον οικονομικό πολιτισμό και τα πολιτικά συστήματα μεταξύ των κρατών, οι οποίες τα κατευθύνουν σε διαφορετικές πολιτικές προς πείσμα της παγκοσμιοποίησης. Οι Σκανδιναβικές χώρες και η Γερμανία, για παράδειγμα, έχουν σχετικά υψηλούς φόρους και εκτεταμένο κράτος προνοίας, παρ’ ότι δρουν στο ίδιο παγκοσμιοποιημένο πλαίσιο με χώρες στις οποίες το κράτος πρόνοιας είναι ανύπαρκτο. Οι κυβερνήσεις της Λατινικής Αμερικής έχουν αθετήσει τις υποχρεώσεις τους σε δάνεια και έχουν προβεί στην εθνικοποίηση μεγάλων εταιριών στον τομέα της ενέργειας, αλλά παρ’ όλα αυτά οι επενδυτές διατηρούν την εμπιστοσύνη τους σε αυτές. Η σύγκλιση όσον αφορά τον πληθωρισμό και το έλλειμμα είναι μεγαλύτερη από ό,τι στις δαπάνες, τις κοινωνικές παροχές και τους φόρους. Τα εκλογικά σώματα, ίσως, να αναζητούν αντισταθμιστικές σοσιαλδημοκρατικές πολιτικές κοινωνικής πρόνοιας και εκπαίδευσης για την προστασία τους από τις επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης. Πράγματι, μία σοσιαλδημοκρατική υποδομή στην υγεία, την εκπαίδευση και το κοινωνικό κράτος, ενδεχομένως, να είναι ελκυστική στις επιχειρήσεις, αν τους παρέχει καλύτερο εργατικό δυναμικό και μειώνει το δικό τους κόστος στους παραπάνω τομείς. Το έθνος κράτος δύναται να επιδιώκει τη σοσιαλδημοκρατία στο πλαίσιο της οικονομικής παγκοσμιοποίησης καθιστώντας το σοσιαλδημοκρατικό κράτος σε παγκόσμιο επίπεδο να φαντάζει λιγότερο απαραίτητο.

Κράτος, σύγκρουση και πολιτική κάτω από το παγκόσμιο επίπεδο

Υπάρχει, λοιπόν, ρόλος για το κράτος, τις συγκρούσεις και την πολιτική κάτω από το παγκόσμιο επίπεδο με απώτερο σκοπό την επίτευξη των στόχων της σοσιαλδημοκρατίας, καθώς και την παγκόσμια κοσμοπολίτικη συζήτηση.

1) Τα έθνη- κράτη έχουν ακόμα σημασία. Υπάρχουν εθνικές διαφορές στις πολιτικές των κρατών και υπάρχει χώρος για τη σοσιαλδημοκρατία στο επίπεδο τους κράτους. Η πολιτική, λοιπόν, για ζητήματα, όπως η κοινωνική δικαιοσύνη και τα δικαιώματα περιλαμβάνουν τα έθνη κράτη και αυτά αποτελούν μία εναλλακτική στην κοσμοπολιτική δημοκρατία.

2) Τα έθνη κράτη χτίζουν εμπόδια κατά της παγκοσμιοποίησης και τα αντιτιθέμενα συμφέροντά τους υποσκάπτουν την κοσμοπολίτικη δημοκρατία. Κα αυτό μας οδηγεί μάλλον σε σύγκρουση παρά σε κοσμοπολίτικη επιλογή σε παγκόσμιο επίπεδο. Είναι σωστό να προσανατολιζόμαστε σε διεθνείς θεσμούς, αλλά αυτό, ενδεχομένως, να πρέπει να γίνει στη βάση αντιτιθέμενων συμφερόντων, παρά εσκεμμένου κοσμοπολιτισμού.

3) Μια τρίτη εναλλακτική είναι η διεθνής πολιτική κάτω από το παγκόσμιο επίπεδο. Τα κράτη μπορεί να είναι καλύτερα εκτός του πλαισίου της παγκοσμιοποίησης, εξαιτίας της επιρροής περισσότερο ισχυρών από αυτά κρατών εντός του παγκοσμιοποιημένου πλαισίου. Οι δρώντες μπορούν να συνάπτουν διεθνείς, περιφερειακές, διακρατικές ή πολυεθνικές συμμαχίες και εμπορικές συμφωνίες με άλλα κράτη με τα οποία έχουν παρόμοια ιδεολογία ή κοινά συμφέροντα. Ο πρόεδρος της Βενεζουέλας Chavez αναγνωρίζει ότι η πολιτική πρέπει να είναι διεθνής και πέραν του κράτους. Γνωρίζει όμως επίσης ότι βασίζεται και στα αντιτιθέμενα συμφέροντα μεταξύ ορισμένων δυνάμεων σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς και σε κοινά συμφέροντα με άλλα κράτη σε υπο- παγκόσμιο διεθνές επίπεδο.

Είναι ορθό να προσανατολιστούμε εκ νέου από την εθνική στην παγκόσμια πολιτική, γιατί πολλά σοβαρά προβλήματα του κόσμου είναι παγκόσμια και απαιτούν παγκόσμιο συντονισμό. Επίσης, μία απόπειρα να επιτευχθούν οι στόχοι της σοσιαλδημοκρατίας μέσω φιλελεύθερων πολιτικών θεσμών σε παγκόσμιο επίπεδο πρέπει να επικροτείται και αυτό το άρθρο δεν αποτελεί επιχείρημα εναντίον της.

Πάρα ταύτα, είναι σημαντικό για τη σοσιαλδημοκρατία να διατηρεί και την κριτική της για το φιλελευθερισμό. Ο κοσμοπολιτισμός μπορεί να είναι πολύ φιλελεύθερος στην αισιοδοξία του για πλουραλισμό και διάλογο και την αναισθησία του έναντι των αντιτιθέμενων υλικών οικονομικών συμφερόντων τα οποία υποσκάπτουν την ίδια την πολιτική και την πολιτισμική του βάση. Όταν δεις από μία σοσιαλιστική κριτική οπτική τις πιθανότητες για μια κοσμοπολίτικη δημοκρατία, άλλες μορφές πολιτικής φαίνονται εξίσου δυνατές.

Η σοσιαλδημοκρατία πρέπει να διαφοροποιηθεί από τις καθαρά φιλελεύθερες προσεγγίσεις, όπως πρέπει και να μάθει από αυτές. Επίσης οφείλει να θυμάται τη σημασία του κράτους και των διεθνών μορφών πολιτικής, από τις οποίες λείπει η έντονη προώθηση της παγκοσμιοποίησης. Πρέπει να διατηρήσει λίγο από το σκεπτικισμό για τις δυνατότητες του διαλόγου στα κοσμοπολιτικά φόρα και να συνειδητοποιήσει τη σημασία του κράτους και της πολιτικής της σύγκρουσης.

Αφιέρωμα: σοσιαλδημοκρατία
Ετικέτες: david held , luke martell , ulrich beck , ανθρώπινα δικαιώματα , κοσμοπολιτισμός , σοσιαλισμός

0 σχόλια »

→ Αφιερώματα

Διάλογοι ←

→ Δράσεις

ετικέτες

Re-public στο

Luke Martell – Παγκοσμιοποίηση, σοσιαλδημοκρατία και κοσμοπολιτισμός

σχολίασε