→ Αφιερώματα

όλα τα αφιερώματα

Διάλογοι ←

όλοι οι διάλογοι

→ Δράσεις

όλες οι δράσεις

Re-public στο

Mary Alice Haddad – Τα οφέλη της εθελοντικής παροχής υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας και μια προειδοποιητική σημείωση

Σε μια εποχή “σφιξίματος της ζώνης” στους κρατικούς προϋπολογισμούς, πολλές κυβερνήσεις στον κόσμο βρίσκουν νέους καινοτόμους τρόπους για να πείσουν τους πολίτες να παρέχουν δωρεάν υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας. Η κρατική προπαγάνδα εξυμνεί τα οφέλη των ενεργών πολιτών που αναλαμβάνουν την ευθύνη για τις κοινότητές τους, φροντίζουν τους γείτονές τους και κάνουν τις χώρες τους ασφαλέστερους, καθαρότερους και πιο υγιεινούς τόπους διαβίωσης. Αυτές οι κυβερνητικές προσπάθειες ενισχύονται συχνά από μη κερδοσκοπικές οργανώσεις που εκθειάζουν τις ίδιες αξίες ενάρετης υπηκοότητας, καθώς επιστρατεύουν εθελοντές που θα υποστηρίξουν τους δικούς τους συγκεκριμένους αγώνες.[1]


Η εθελοντική παροχή υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας παρουσιάζει ορισμένα αδιαμφισβήτητα οφέλη τόσο για τους πολίτες όσο και για τις κυβερνήσεις τους. Το κύριο όφελος για τους πολίτες είναι ότι τα υψηλότερα επίπεδα εθελοντικής παροχής υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας συνεπάγονται συνήθως υψηλότερα επίπεδα υπηρεσιών, καθώς ενώ η κρατική παροχή μπορεί μερικές φορές να ʺαφήσει απέξωʺ την εθελοντική παροχή, οι εθελοντές σπανίως “αφήνουν απέξω” τις κυβερνήσεις. Οι πολίτες που εκπροσωπούν κάποιες μειονοτικές ομάδες, όπως οι ανάπηροι, υποεξυπηρετούνται συνήθως από τις κρατικές υπηρεσίες, και οι εθελοντές μπορούν να πάρουν τη σκυτάλη. Οι εθελοντές μπορούν ακόμη να προσφέρουν υπηρεσίες που έχουν όφελος για το κοινό: οι εκστρατείες για τον καθαρισμό των δημοσίων πάρκων είναι ένα συνηθισμένο παράδειγμα. Επομένως, υψηλότερα επίπεδα εθελοντικής παροχής υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας οδηγούν σε υψηλότερα επίπεδα υπηρεσιών στην κοινωνία, που βελτιώνουν την ποιότητα ζωής όλων.


Ένα πρόσθετο όφελο των υψηλών επιπέδων εθελοντικής παροχής κοινωνικής πρόνοιας, που βρίσκεται τελευταία στο επίκεντρο μεγάλης ακαδημαϊκής έρευνας, είναι ότι ο εθελοντισμός κτίζει ʺ κοινωνικό κεφάλαιο ʺ και ενδυναμώνει την ʺ κοινωνία των πολιτώνʺ. Το γεγονός ότι είναι μαζί, υπηρεστούν μαζί με άλλους και συμμετέχουν στην παροχή υπηρεσιών στην κοινότητα, κτίζει διασυνδέσεις ανάμεσα στους εθελοντές. Οι βαθύτερες και ευρύτερες διασυνδέσεις βελτιώνουν την ποιότητα ζωής για τα άτομα και τις κοινότητες.


Η οργάνωση εθελοντικής παροχής υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας απαιτεί την ανάπτυξη ικανών οργανώσεων πολιτών και η παροχή υπηρεσίας είναι πιο αποτελεσματική όταν συντονίζεται με κυβερνητικές προσπάθειες. Ο συντονισμός απαιτεί επικοινωνία, κι έτσι μια κοινωνία με σημαντική εθελοντική παροχή υπηρεσιών θα είναι επίσης μια γερή κοινωνία πολιτών με οργανώσεις που βρίσκονται σε στενή επικοινωνία με τις κυβερνήσεις τους. Οι διασυνδέσεις αυτές βοηθούν τους πολίτες να αποκτήσουν οργανωτικές, ηγετικές και επικοινωνιακές ικανότητες που μπορούν να βελτιώσουν τις σχέσεις κράτους-κοινωνίας και, εάν η κυβέρνηση ακούει τις ομάδες, να βελτιώσουν επίσης την παροχή κοινωνικών υπηρεσιών και δημόσιας πολιτικής.


Πολλά είναι τα σημαντικά οφέλη της εθελοντικής παροχής υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας για το κράτος. Πρώτον, είναι εμφανές ότι το κράτος δεν υποχρεούται να παρέχει τόσο πολλές υπηρεσίες ή, για να είμαστε πιο ακριβείς, ένα μέρος της πίεσης που ασκείται στο κράτος για να παρέχει περισσότερες υπηρεσίες μετριάζεται όταν τις παρέχουν εθελοντές.


Δεύτερον, εάν το κράτος έχει μια στενή διασύνδεση- π.χ. τακτικές μηνιαίες συναντήσεις- με εθελοντικές ομάδες που παρέχουν κοινωνικές υπηρεσίες, μπορεί να χρησιμοποιήσει αυτή τη διασύνδεση με πολλούς τρόπους. Εάν ακούει προσεκτικά τους προβληματισμούς που εγείρονται από τις ομάδες, μπορεί να εντοπίσει ανερχόμενα κοινωνικά προβλήματα πριν αυτά μετατραπούν σε πολιτικά προβλήματα για το κράτος. Μπορεί επίσης να έχει πολύτιμες πληροφορίες για την αποτελεσματικότητα της δημόσιας πολιτικής που σχετίζεται με την κοινωνική πρόνοια και να προβεί σε γρήγορες προσαρμογές όταν είναι αναγκαίο. Τέλος, εάν ανταποκρίνεται στις ανάγκες που επισημαίνονται από τις ομάδες και χρησιμοποιεί τις εισηγήσεις τους στη δημιουργία πολιτικής, εκείνες θα είναι συχνά πρόθυμες να βοηθήσουν το κράτος στην εφαρμογή της. Σε ένα πρώτο επίπεδο, οι εθελοντές είναι συνήθως πρόθυμοι να δημοσιοποιούν κρατικές πολιτικές που έχουν να κάνουν με ζητήματα που τους προβληματίζουν. Σε ένα πιο προχωρημένο επίπεδο, οι ομάδες μπορούν να έχουν την ευθύνη για την εφαρμογή κάποιων κρατικών πολιτικών.


Ένα παράδειγμα που προέκυψε πρόσφατα στην Ιαπωνία μπορεί να φωτίσει ορισμένους από αυτούς τους αμοιβαία υποστηρικτικούς ρόλους. Όπως είναι ευρέως γνωστό, η Ιαπωνία έχει έναν όλο και πιο γηρασμένο πληθυσμό και για δεκαετίες η ιαπωνική κυβέρνηση έδωσε μάχη για να αναπτύξει πολιτικές που θα μπορούσαν να βοηθήσουν την κοινωνία και το κράτος να χειριστούν τους αυξανόμενους αιρθμούς των πιο ηλικιωμένων ατόμων. Το 1998 δημιούργησαν ένα νέο εθνικό ασφαλιστικό πρόγραμμα για τη φροντίδα των ηλικιωμένων. Από την έναρξή του, που συνέπεσε με έναν νέο νόμο που διευκόλυνε σημαντικά τις προϋποθέσεις ενσωμάτωσης των μη κερδοσκοπικών οργανώσεων, οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις στην Ιαπωνία βοηθούν το κράτος σε αυτό το πρόγραμμα με πολλούς τρόπους. Μια ευρεία γκάμα ομάδων που έχουν επαφή με ηλικιωμένους έχουν εγκαινιάσει ενημερωτικές συνεδρίες, πληροφοριακά έντυπα και ατομικές συναντήσεις για να βοηθήσουν όλους, και ιδιαίτερα τους ηλικιωμένους δικαιούχουςν, α μάθουν ποια είναι τα δικαιώματά τους και οι ευθύνες τους υπό το νέο σύστημα. Επιπλέον, ιδρύονται χιλιάδες νέες μη κερδοσκοπικές οργανώσεις για να παρέχουν υπηρεσίες σε ηλικιωμένους που τώρα αγοράζουν αυτές τις υπηρεσίες με κονδύλια διαθέσιμα από το νέο πρόγραμμα. Ο ρόλος των μη κερδοσκοπικών και εθελοντικών οργανώσεων στην εφαρμογή αυτού του επιχορηγούμενου από το κράτος προγράμματος είναι εκτεταμένος και το πρόγραμμα δεν θα μπορούσε να υπάρχει, στη σημερινή μορφή του, χωρίς αυτούς.


Ένα τελευταίο και πιο δυσδιάκριτο όφελος που έχει το κράτος από την εθελοντική παροχή υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας, είναι ότι συχνά αναδεικνύουν την κρατική νομιμότητα. Μια θετική σχέση ανάμεσα στις ομάδες των εθελοντών και το κράτος είναι προς όφελος και των δυο πλευρών: οι εθελοντικές ομάδες ωφελούνται επειδή κερδίζουν την κρατική υποστήριξη για τα προγράμματά τους, το κράτος ωφελείται επειδή κερδίζει την εθελοντική βοήθεια για τα προγράμματά του, και οι δυο πλευρές καθίστανται πιο αποτελεσματικοί και νόμιμοι πάροχοι υπηρεχιών για τους πολίτες. Οι εθελοντές που συνεργάζονται με το κράτος πιστεύουν ότι κάνουν κάτι αξιόλογο και αναφέρονται θετικά για τις κρατικές προσπάθειες στους φίλους, τις οικογένειες και τους γείτονές τους, επιστρατεύοντάς τους συχνά για να βοηθήσουν κι εκείνοι. Το κράτος κερδίζει έτσι μια θετική φήμη καλής πολιτικής. Με άλλα λόγια, το κράτος πιστώνεται υπηρεσίες που παρέχονται από εθελοντές.


Όλα αυτά τα οφέλη – για τους πολίτες και το κράτος- μπορούν να πραγματοποιηθούν από δημοκρατικές και μη δημοκρατικές κυβερνήσεις εξίσου. Μπορεί να δημουργηθεί ένας υποστηρικτικός κύκλος όπου τα υψηλότερα επίπεδα συμμετοχής των πολιτών βελτιώνουν την παροχή υπηρεσιών και αναδεικνύουν τη νομιμότητα του κράτους, δίνοντας στους πολίτες κίνητρα για υψηλότερα επίπεδα συμμετοχής, η οποία βελτιώνει τις υπηρεσίες και αναδεικνύει την κρατική νομιμότητα κλπ. Αυτός ο ενάρετος κύκλος βελτιώνει την κρατική αποτελεσματικότητα και ενισχύει την ποιότητα ζωής όλων. Στα δημοκρατικά πολιτικά συστήματα υπάρχουν έλεγχοι για να διασφαλιστεί ότι ο θετικός κύκλος εθελοντικής συμμετοχής- κρατικής ανταπόκρισης δεν θα μετατραπεί σε έναν αρνητικό κύκλο όπου τα υψηλότερα επίπεδα εθελοντικής συμμετοχής θα νομιμοποιούν τον φανατικό εθνικισμό και οι κρατικές αξιώσεις για εθελοντική συμμετοχή δεν θα γίνουν αναγκαστικά προαπαιτούμενα για συμμόρφωση.


Η διάκριση ανάμεσα σε ενάρετες και φαύλες ενισχυμένες σχέσεις μεταξύ εθελοντικής παροχής υπηρεσιών και κρατικής ευθύνης είναι πολύ ελαστική. Κάτι που ξεκινά ως εθελοντικό μπορεί να γίνει αναγκαστικό και κάτι που ξεκινά ως αναγκαστικό μπορεί να γίνει εθελοντικό. Η περίπτωση της Ιαπωνίας δίνει παραδείγματα όπου εθελοντικές οργανώσεις βασισμένες στην κοινότητα έγιναν δεκτές από το κράτος και ύστερα συνετέλεσαν στην ανάπτυξη του φανατικού εθνικισμού και τη στρατιωτικοποίηση της κοινωνίας στη δεκαετία του 1930. Μετά τον πόλεμο, οι ίδιες αυτές ομάδες εκδημοκρατίσθηκαν σταδιακά κι έτσι ομάδες όπως οργανώσεις της γειτονιάς και μονάδες εθελοντών πυροσβεστών που κάποτε έπαιξαν ζωτικό ρόλο για το αυτοκρατορικό στρατιωτικό καθεστώς, συνεισφέρουν σήμερα σημαντικά στη δημοκρατική κοινωνία πολιτών της Ιαπωνίας.


Κατά συνέπεια, πρέπει να είμαστε όλοι προσεκτικοί όταν βλέπουμε κράτη ανά τον κόσμο να κάνουν εκστρατείες δημοσίων σχέσεων για να ενθαρρύνουν υψηλότερα επίπεδα εθελοντικής συμμετοχής στην παροχή υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας και οργανώσεις πολιτών να ανταποκρίνονται θετικά σε κρατικές πρωτοβουλίες. Υψηλά επίπεδα εθελοντικής παροχής υπηρεσιών κρατικής πρόνοιας είναι πιθανόν να βελτιώνουν την ποιότητα της διακυβέρνησης, όπως και την ποιότητα ζωής στις κοινότητές τους. Είναι οφέλη που αξίζουν τον κόπο οπουδήποτε. Εάν τα υψηλότερα επίπεδα εθελοντικής παροχής κοινωνικών υπηρεσιών ενθαρρύνουν τους πολίτες να υποστηρίζουν δημοκρατικές κυβερνήσεις, θα συμβάλουν στην εμβάθυνση της δημοκρατίας σε αυτές τις χώρες. Εάν τα υψηλότερα επίπεδα εθελοντικής παροχής κοινωνικών υπηρεσιών ενθαρρύνουν τους πολίτες να υποστηρίζουν μη δημοκρατικές κυβερνήσεις, μπορεί να κάνουν ένα αυταρχικό καθεστώς πιο ανθεκτικό. Επιπλέον, η δημιουργία οργανώσεων πολιτών που παρέχουν υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας σε στενή επαφή με το κράτος μπορεί να δημιουργήσει μια θεσμική διευθέτηση που να διαφθείρεται εύκολα από αυταρχικούς ηγέτες, οι οποίοι επιδιώκουν την κινητοποίηση των πολιτών για εθνικιστικούς ή και μιλιταριστικούς σκοπούς.


Οι οργανισμοί διεθνούς βοήθειας αναγνωρίζουν (αργοπορημένα) ότι η ανθρωπιστική βοήθεια όταν διοχετεύεται μέσω αυταρχικών καθεστώτων μπορεί να συμβάλει στην ανθεκτικότητα του αυταρχισμού. Γι’ αυτό οι περισσότερες υπηρεσίες έχουν μεταβάλει τις χρηματοδοτικές στρατηγικές τους και κατευθύνουν όλο και περισσότερο τη βοήθεια σε διεθνείς και εθνικές ΜΗΚΥΟ. Με την τεχνική αυτή προσπαθούν να εξασφαλίσουν ότι διεφθαρμένα κράτη δεν θα παίρνουν κονδύλια που προορίζονται για την υποστήριξη υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας για να τα χρησιμοποιούνγια την αγορά όπλων. Ωστόσο, η παροχή υπηρεσιών, ακόμη κι όταν γίνεται από ΜΗΚΥΟ και εθελοντές μπορεί να αναδείξει την νομιμότητα του κράτους εάν υφίστανται τρόποι που να επιτρέπουν σε αυτό να διεκδικήσει την ευθύνη των υπηρεσιών. Παρομοίως, η οικοδόμηση ισχυρών οργανώσεων πολιτών ενδέχεται να δημιουργήσει ένα θεσμικό πλαίσιο που θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί αργότερα για την γρήγορη κινητοποίησή τους προς την κατεύθυνση μιλιταριστικών ή εθνικιστικών στόχων.


Υπάρχουν τρόποι με τους οποίους μπορεί να διασφαλιστεί ότι οι εθελοντικές οργανώσεις που παρέχουν υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας προωθούν δημοκρατικές αξίες και κοινοτικές ικανότητες. Τρία χαρακτηριστικά διαμόρφωσης πολιτικής που σχετίζεται με την εθελοντική παροχή υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας είναι ιδαίτερα σημαντικά για να διασφαλιστεί ότι η σχέση αυτή είναι θετική και ανθεκτική στη διαφθορά:


1. Η σχέση εξουσίας ανάμεσα στην εθελοντική οργάνωση και το κράτος είναι ισορροπημένη- και οι δυο πλευρές μπορούν να βασιστούν η μια στην άλλη, αλλά καμιά δεν πρέπει να έχει τη δυνατότητα να αναγκάσει την άλλη να συμμορφωθεί με τις αξιώσεις της. Αυτό επιτυγχάνεται ευκολότερα εάν διατηρηθεί μια πραγματική επιλογή εξόδου για τις δυο πλευρές.

2. Η διαδικασία λήψης αποφάσεων είναι διαφανής- πρέπει να υπάρχουν τρόποι ώστε οι πολίτες που δεν αποτελούν μέρος της εθελοντικής οργάνωσης να μπορούν να μάθουν και να είναι μέρος της λήψης αποφάσεων. Αυτό επιτυγχάνεται συχνά με τη συμπερίληψη μιας ευρείας ποικιλίας ομάδων και ανθρώπων στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, την τεκμηρίωση των αποφάσεων και τη χρηματοδότηση, όπως και με το να είναι η τεκμηρίωση αυτή στη διάθεση του κοινού.

3. Η διαδικασία πρέπει να είναι συμμετοχική και να επιτρέπει ποικίλη εκπροσώπηση από όλους όσοι δέχονται την επίδραση της συγκεκριμένης πολιτικής. Η συνήθης διάλεκτος γι’ αυτό είναι ʺ πολύ-θεματοφύλακεςʺ έτσι ώστε ο καθένας για τον οποίον υπάρχει διακύβευμα στη συγκεκριμένη πολιτική να συμπεριλαμβάνεται κατά κάποιο τρόπο στη λήψη αποφάσεων.


Συνοπτικά, εάν οι διαδικασίες διαμόρφωσης πολιτικής που εμπλέκουν ομάδες πολιτών στην παροχή υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας είναι (1) εθελοντικές, (2) διαφανείς και (3) συμμετοχικές, τότε η εθελοντική παροχή υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας θα αναδείξει την ποιότητα ζωής για τους πολίτες, τόσο εκείνους που παρέχουν υπηρεσίες όσο κι εκείνους που τις δέχονται, και θα αναδείξει την ποιότητα της διακυβέρνησης, ενθαρρύνοντας τις κυβερνήσεις να αναπτύξουν διαδικασίες διαμόρφωσης πολιτικής διαφανείς και υπόλογες. Τα οφέλη αυτά είναι χρήσιμα για τους πολίτες που ζουν υπό οποιοδήποτε πολιτικό σύστημα.


Σημείωση

[1] Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη σχέση ανάμεσα στην εθελοντική παροχή υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας και την κρατική νομιμότητα, βλέπε “A State-in-Society Approach to the Nonprofit Sector: Welfare Services in Japan” της Mary Alice Haddad Voluntas: International Journal of Voluntary and Nonprofit Organizations ηλεκτρονικά (υπό έκδοση, 2010). Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη μεταμόρφωση από μη δημοκρατική σε δημοκρατική κοινωνία πολιτών, βλέπε “From Undemocratic to Democratic Civil Society: Japan’s Volunteer Fire Departments”. Journal of Asian Studies 69. νο 1 (2010).

Αφιέρωμα: κοινωνική πρόνοια
Ετικέτες: Mary Alice Haddad , δημοκρατία , κοινωνία πολιτών , πρόνοια

0 σχόλια »

σχολίασε

όνομα *

email * (not published)

Website