Claudia Aradau – Δεν προσφέρεται για γέλιο: η πολιτική των καρτούνς κατά της παράνομης διακίνησης

Εάν οι αφίσες κατά της παράνομης διακίνησης, οι ταινίες και οι ειδήσεις για τους αυξανόμενους αριθμούς των θυμάτων της, έχουν εγγράψει νέες απεικονίσεις της βίας στην καθημερινότητά μας, οι ενδείξεις αυτής της ομαλοποιημένης εξαιρετικότητας στον δημόσιο χώρο και οι εκστρατείες κατά της παράνομης διακίνησης υπό μορφή καρτούνς ακολουθούν μια πιο περιορισμένη στρατηγική. Τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα, που όλο και περισσότερες διεθνείς και μη κυβερνητικές οργανώσεις έχουν στραφεί στο ιδεολογικό όπλο των καρτούνς. Στο πλαίσιο της εκστρατείας του Συμβουλίου της Ευρώπης για την προώθηση της επικύρωσης της Συμφωνίας του για τη Δράση κατά της παράνομης διακίνησης προσώπων, κυκλοφόρησε ένα βιβλιαράκι με καρτούνς που αναφέρεται λεπτομερώς στις ιστορίες παράνομης διακίνησης τεσσάρων γυναικών. Παρομοίως, η Παγκόσμια Πρωτοβουλία των Ηνωμένων Εθνών για την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης προσώπων παρουσιάζει στην ιστοσελίδα της καρτούνς με το μότο ‘Πρέπει να σταματήσει τώρα!’. Μη κυβερνητικές οργανώσεις, κυβερνητικές υπηρεσίες και διεθνείς οργανώσεις οργανώνουν με αυξανόμενους ρυθμούς διαγωνισμούς για τα καλύτερα καρτούνς σε σχέση με την παράνομη διακίνηση. Γιατί, λοιπόν, τα καρτούνς είναι τόσο ελκυστικά σε αυτούς που οργανώνουν τις εκστρατείες κατά της παράνομης διακίνησης; Πώς απεικονίζουν τα καρτούνς την παράνομη διακίνηση και τι σχέση έχουν με τις κυρίαρχες απεικονίσεις;

Τα καρτούνς μπορούν να λειτουργήσουν ως αποτελεσματικό ιδεολογικό εργαλείο, που προωθείται για παράδειγμα από την αμερικανική κυβέρνηση για την προσέγγιση νέων ανθρώπων στη Μέση Ανατολή και την προώθηση συγκεκριμένων γεωπολιτικών ιδεών. Τα καρτούνς κατά της παράνομης διακίνησης χρησιμοποιούνται επομένως ως άμεση και σαφής παρέμβαση στο κοινωνικο-πολιτικό πλέγμα ιδεών. Σύμφωνα με ένα ειδησεογραφικό δελτίο του ΙΟΜ του 2003, τα καρτούνς χρησιμοποιούνται για να ‘απεικονίσουν μια τυπική διαδικασία στρατολόγησης ενώ το κοινό στο οποίο απευθύνονται ενθαρρύνεται να καλέσει τη γραμμή υποστήριξης κατά της παράνομης διακίνησης για πληροφορίες σχετικά με τη μετανάστευση’. Τα καρτούνς εμφανίζονται ως ευπροσάρμοστο μέσο με εύκολη πρόσβαση, ιδιαίτερα κατάλληλο για την προσέγγιση των νέων. Στοχεύουν σε κατηγορίες πληθυσμού ‘σε κίνδυνο’, σε νέους που χαρακτηρίζονται ‘ευάλωτοι’. Ωστόσο, τα καρτούνς ανασχηματίζουν τις ομάδες ‘σε κίνδυνο’- από τον καθοριστικό υπολογισμό του πόσο ευάλωτες είναι στην οικουμενικότητα της συμμετοχής σε έναν παγκόσμιο πολιτισμό που χαρακτηρίζεται από την κυκλοφορία των κόμικς.

Καθώς τα κόμικς κυκλοφορούν σήμερα διαμέσου των πολιτισμών, η υποτιθέμενη ‘οικουμενικότητα’ των καρτούνς τα κάνει ελκυστικά ως μέσο έκφρασης της παράνομης διακίνησης προσώπων. Τα καρτούνς αγνοούν τις λεπτομέρειες και επιχειρούν να πιάσουν την ουσία ενός θέματος και να συμπυκνώσουν γραφικά το νόημά του. Είναι, επομένως, ιδιαίτερα κατάλληλα για να αποτυπώσουν την αναγωγή της παράνομης διακίνησης σε εκφράσεις όπως ‘σκλαβιά’ και ‘έγκλημα’, ενισχύοντας έτσι αναγνώσεις του κόσμου που θεωρούνται δεδομένες. Η οπτική εικόνα και το κείμενο που συνοδεύει τα καρτούνς παρέχουν επιλεκτικές αναγνώσεις του κόσμου προκειμένου να εντυπωθούν μέσα απ’ τη χρήση μιας ‘δυνατής’ λεζάντας όπως ‘Δεν είσαι για πούλημα’ ‘ή ‘Οι άνθρωποι δεν είναι για πούλημα’. Η διοπτρικότητα που τα καρτούνς δημιουργούν μέσω οπτικό-λεκτικών συζεύξεων διοχετεύει επιλεκτικά νοήματα και υποστηρίζει κυρίαρχες αφηγήσεις για την παράνομη διακίνηση προσώπων. Αντί να δημιουργούν διάσπαση ανάμεσα στην εικόνα και τη ‘δυνατή’ λεζάντα ή ανάμεσα στο πλέγμα ιδεών για την παράνομη διακίνηση που έχει να κάνει με το χρόνο και το χώρο, τα καρτούνς αναδημιουργούν το φαντασιακό στοιχείο της ως όριο ή ακραία ανθρώπινη κατάσταση, που είναι συναφής μόνο με τη σκλαβιά.

Καθώς ‘υφίστανται συστηματικά βασανιστήρια, συμπεριλαμβανομένου του βιασμού και άλλων μορφών σκληρής, απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης’, τα θύματα της παράνομης διακίνησης προσώπων θεωρείται ότι ενσαρκώνουν αυτή την οριακή ανθρώπινη κατάσταση, την αναγωγή μιας σημαίνουσας από πολιτική άποψη ζωής σε ‘γυμνή ζωή’ (bare life). Ενώ οι εκστρατείες κατά της παράνομης διακίνησης έχουν εγκαθιδρύσει έναν ‘εξομολογητικό’ μηχανισμό με λεπτομερείς ιστορίες παράνομης διακίνησης, που προσπαθεί να μεταφέρει με ωμό τρόπο τα βάσανα των θυμάτων για να προκαλέσει τον οίκτο των θεατών, τα καρτούνς επαναθέτουν την ωμή εμπειρία των θυμάτων της παράνομης διακίνησης με εικονικά και στυλιζαρισμένα σκίτσα. Οι αναπαραστάσεις αυτές, που επιχειρούν να προκαλέσουν στους αναγνώστες/ θεατές αναγνώριση, απεικονίζουν τα θύματα της παράνομης διακίνησης ως χαρακτήρες μιας ιστορίας από την οποία οι αναγνώστες/θεατές είναι διαχωρισμένοι σε ό, τι αφορά το χώρο και το χρόνο. Ο εξομολογητικός μηχανισμός των εκστρατειών κατά της παράνομης διακίνησης επιχειρεί να μεταφέρει την αναγωγή των θυμάτων της παράνομης διακίνησης στη ‘σκέτη ζωή’ μέσα απ’ την έμφαση στα ωμά βάσανα και τη εξάλειψη της κοινωνικο-πολιτικής ταυτότητας. Τα καρτούνς, απ’ την άλλη πλευρά, μεταμορφώνουν το φαντασιακό πλέγμα του homo sacer απεικονίζοντας διαφορετικά τη βία και εξαλείφοντας κάθε αναφορά στο κράτος, το νόμο και την κυριαρχία.

Τα καρτούνς κατά της παράνομης διακίνησης διηγούνται ιστορίες απροκάλυπτης βίας, όπου τα θύματα της παράνομης διακίνησης υφίστανται την κακομεταχείριση των διακινητών, των εργοδοτών και των πελατών. Απεικονίζοντας την παράνομη διακίνηση προσώπων ως ακραία βία, τα καρτούνς εστιάζουν σε αυτό που ο Ετιέν Μπαλιμπάρ αποκάλεσε πλεόνασμα ‘υπερ-υποκειμενικής βίας’, εσκεμμένης βίας με συγκεκριμένο σκοπό που ασκείται από υποκείμενα σε άλλα υποκείμενα. Τα καρτούνς κατά της παράνομης διακίνησης δείχνουν εικόνες γυναικών που κακοποιούνται από άντρες. Η απεικόνιση της υπερ-υποκειμενικής βίας σε καρτούνς λειτουργεί με τρόπο που καθιστά αόρατες άλλες μορφές βίας. Η βία που συνδέεται με την παράνομη διακίνηση ανάγεται σε σκληρότητα και συγκαλύπτει τις μορφές της κρατικής βίας. Κάνει τις μορφές βίας που ενέχονται στην παράνομη διακίνηση προσώπων μη αναγνωρίσιμες ως δομικές μορφές όπου δεν υπάρχουν θέσεις εξουσίας και σχέσεις κυριαρχίας. Όταν η βία ‘συνθήκες φτώχειας και ανασφάλειας λόγω οικονομικών και πολιτικών κακουχιών’ αναγνωρίζεται ότι καθορίζει τις συνθήκες που τα θύματα της παράνομης διακίνησης είναι ευάλωτα, αυτό είναι, σύμφωνα με τον Μπαλιμπάρ, το άλλο πλεόνασμα βίας- η ‘υπερ-αντικειμενική βία’. Υπερ-αντικειμενικό είναι το πλεόνασμα δομικής βίας που δεν αναγνωρίζεται πλέον ως τέτοιο, αλλά εμφανίζεται να έχει τον χαρακτήρα των φυσικών καταστροφών. Η φτώχεια εμφανίζεται ως η ‘φυσιολογική’ καταστροφική κατάσταση συγκεκριμένων πληθυσμών.

Αυτό που εξαλείφεται σε αυτές τις απεικονίσεις ‘ακραίας’ βίας, είτε αυτή είναι υπερ-υποκειμενική είτε υπερ-αντικειμενική, είναι οι πολλαπλοί τρόποι με τους οποίους η δομική βία λειτουργεί: βία των συνόρων, συνεχιζόμενη απόδοση ευτέλειας σε αυτούς που περνούν τα σύνορα, κρατική βία, βία της αστυνόμευσης και βία της καπιταλιστικής συσσώρευσης. Στον κόσμο των καρτούνς κατά της παράνομης διακίνησης, μια άλλη ενσάρκωση του μαζικού πολιτισμού, δεν υπάρχουν πλέον πραγματικές διενέξεις, καθώς αντικαθίστανται από το ‘υποκατάστατο των σοκ και συγκινήσεων που μοιάζουν να ξεπηδούν απέξω’ (σ. 60). Προβάλλοντας τη βία, είτε ως υπερ-υποκειμενική είτε ως υπερ-αντικειμενική, τα καρτούνς αρνούνται τις υπάρχουσες διαμάχες για τα εργασιακά δικαιώματα ή τα δικαιώματα των μεταναστών και συγκαλύπτουν τη δυνατότητα ελευθερίας που εμπεριέχεται στις καταστάσεις.

Σε αντίθεση με τα καρτούνς που θαύμαζε ο Γουόλτερ Μπέντζαμιν και τα οποία έδειχναν τις περιστάσεις της σύγχρονης ζωής ως βαρβαρότητα παρά ως πολιτισμό, τα καρτούνς κατά της παράνομης διακίνησης αναπαράγουν υπάρχουσες ιδεολογίες. Αντί να δείχνουν τη βία του αποκλεισμού και της κυριαρχίας στην καρδιά του πολιτισμού, τα καρτούνς κατά της παράνομης διακίνησης χαράζουν όρια που απομονώνουν την παράνομη διακίνηση ως εξωτερικό φαινόμενο στον ‘πολιτισμό’. Εάν για τον Μπέντζαμιν, ο Μίκυ Μάους εκπροσωπούσε την απόρριψη του ‘πολιτισμένου’ αστού(σ. 81), τα καρτούνς κατά της παράνομης διακίνησης εκπροσωπούν την επιθυμία των αστών- υποκειμένων για πλασματική ελευθερία. Αντί για μια (εν δυνάμει) αποσύνθεση της πραγματικότητας, τα καρτούνς κατά της παράνομης διακίνησης δείχνουν μια περαιτέρω ενδυνάμωσή της. Τα καρτούνς, υποστηρίζει ο Λέσλι, ‘διδάσκουν ένα μάθημα, όχι για την κατασκευή της επικαιρότητας, αλλά για τον κοινωνικό κομφορμισμό και το αναπόφευκτο της βίας εάν το υποκείμενο αργεί υπερβολικά να δεχτεί την υποταγή’ (σ. 171).

Τα καρτούνς δημιουργούν επίσης μια ιδιαίτερη σχέση με το χώρο και το χρόνο που διαμορφώνει τις πολιτικές δυνατότητες σχετικά με την παράνομη διακίνηση ανθρώπων. Ως μια μορφή ‘τέχνης σε συνέχειες’ τα καρτούνς λένε ιστορίες μέσα από ξεχωριστά πλαίσια που ξετυλίγονται σε αφηρημένο χρόνο του πριν και του μετά. Δίνουν μια κοφτή σειρά από πλαίσια που οι αναγνώστες καλούνται να συνδέσουν για να ‘χτίσουν νοερά μια συνεχή, ενοποιημένη πραγματικότητα’ (σ. 67). Μολονότι η αποσπασματικότητα και ατέλεια των καρτούνς θα μπορούσε δυνητικά να τα οδηγήσει σε μια πολιτική απροόπτων και διαταράξεων, τα καρτούνς κατά της παράνομης διακίνησης βασίζονται στην αφηγηματική και χρονική συνέχεια των σειρών. Τα καρτούνς κατά της παράνομης διακίνησης ενισχύουν τη συνέχεια της θυματοποίησης και της διάσωσης, νομιμοποιώντας έτσι την προληπτική βία που ασκεί το κράτος για να σταματήσει την ‘ακραία’ βία της παράνομης διακίνησης. Μέσα από τη χρονική συνέχεια των σειρών και τη διευθέτησή τους στο χώρο, τα καρτούνς πετυχαίνουν την εξάλειψη των διενέξεων και της συλλογικής δράσης των σεξουαλικών εργατών και μεταναστών ενάντια στη βία και την κυριαρχία του κράτους.

Editors - Re-public / ιστοσελίδα

Αφιέρωμα: read also, φύλο/σύνορα
Ετικέτες: claudia aradau , trafficking , καρτούν , σύνορα , φύλο

0 σχόλια »

→ Αφιερώματα

Διάλογοι ←

→ Δράσεις

ετικέτες

Re-public στο

Claudia Aradau – Δεν προσφέρεται για γέλιο: η πολιτική των καρτούνς κατά της παράνομης διακίνησης

σχολίασε