ετικέτες

blogging claudia aradau creative commons facebook geert lovink michel bauwens olpc p2p trafficking Venanzio Arquilla web2.0 wikileaks wikipedia Γαλλία ΕΕ ΕΚΦ ΗΠΑ Λατινική Αμερική Μεγάλη Βρετανία ΟΗΕ ΠΚΦ Τουρκία ακτιβισμός ανθρωπισμός ανθρωπολογία ανθρώπινα δικαιώματα ανοικτές υποδομές ανοικτή πρόσβαση αραβικές εξεγέρσεις αριστερά αρχιτεκτονική ασφάλεια βασίλης κωστάκης βιοτεχνολογία δημιουργικότητα δημοκρατία δημόσια αγαθά δημόσιοι χώροι διανεμημένη-ενέργεια διαφάνεια εθνικισμός εκπαίδευση ελεύθερα δεδομένα ελεύθερο λογισμικό ελλάδα ενέργεια επισφάλεια εργασία ηθική θεωρία δικτύων θρησκεία θυματοποίηση ιταλία καθημερινή ζωή καινοτομία καπιταλισμός κλιματική αλλαγή κοινά αγαθά κοινωνία πολιτών κοινωνική δικαιοσύνη κοσμοπολιτισμός κρίση αντιπροσώπευσης λαϊκισμός λογισμικό λογοδοσία μετανάστες μετανθρωπισμός μη-γραμμικότητα μη πολίτες μουσική νέα μέσα νέλλη καμπούρη νεοφιλελευθερισμός ντιζάιν οικολογία οικονομικές στατιστικές οικονομική κρίση παγκοσμιότητα πειρατεία πνευματικά δικαιώματα πολιτισμικές διαφορές πρόνοια πόλεις σεξουαλική εργασία σοσιαλδημοκρατία σοσιαλισμός συλλογική νοημοσύνη συμμετοχική δημοκρατία συμμετοχική κουλτούρα συνεργατική γνώση σύνορα τέχνη ταχύτητα υπηκοότητα φιλελευθερισμός φύλο χαρτογράφηση χρέος χώρος ψηφιακά δικαιώματα

Re-public στο

Mine Ovacik Dortbas – Μαθαίνοντας από κατασκευαστές/χρήστες στα χωριά

Mine OvacikΈχετε κατασκευάσει ποτέ ένα αντικείμενο για τον εαυτό σας ή έχετε δημιουργήσει κάποια λεπτομέρεια προκειμένου να κάνετε πιο εύκολη την καθημερινότητά σας; Στις πόλεις, οι άνθρωποι πιο πολύ αγοράζουν παρά φτιάχνουν πράγματα. Σήμερα, τα ψώνια είναι μια συνήθης καθημερινή δραστηριότητα για να καλύπτει τις ανάγκες μας. Εξοικονομούμε χρόνο, προσπάθεια και χρήματα με το να ψωνίζουμε πράγματα, από το να τα φτιάχνουμε εμείς οι ίδιοι, για να καλύψουμε τις ανάγκες μας. Για παράδειγμα, η αγορά επίπλων μας έρχεται ενδεχομένως πιο οικονομικά από τα να κατασκευάσουμε εμείς τα έπιπλα. Η μαζική παραγωγή μειώνει το κόστος εν συγκρίσει με το να φτιάξει κάποιος μόνο τα δικά μας έπιπλα ή με το να τα φτιάξουμε μόνοι μας.


Στην ύπαιθρο, αυτή η κατάσταση είναι συνήθως διαφορετική από την πόλη. Πράγματι, είναι πιθανό να συναντήσουμε ανθρώπους που παράγουν για να καλύψουν τις ανάγκες τους. Πιθανώς να έχετε συναντήσει κάποιους χωρικούς που παράγουν την τροφή, τα ρούχα, τα εργαλεία, τις συσκευές τους ή κατασκευάζουν αντικείμενα για τη διαβίωσή τους και το εργασιακό τους περιβάλλον. Ακόμη και σήμερα, μπορούμε να παρατηρήσουμε σε χωριά ότι κάποια καθημερινά αντικείμενα φτιάχνονται από τους χωρικούς, όπως δηλαδή και κατά την προβιομηχανική περίοδο.


Τι χάνουμε με το να ψωνίζουμε αντί να φτιάχνουμε μόνοι μας;


Η κατασκευή αντικειμένων αποτελεί μια φυσική ανθρώπινη δραστηριότητα, κρατά ζωντανές τις ικανότητες, τη δημιουργικότητα και την πρακτικότητα των ανθρώπων. Από τη σκοπιά του ενδιαφέροντός μου για το ντιζάιν και της μελέτης που πραγματοποιήθηκε σε ένα χωριό της Μικράς Ασίας, είχα την ευκαιρία να δω κάποια καθημερινά αντικείμενα κατασκευασμένα από χωρικούς να χρησιμοποιούνται από τους ίδιους. Ο καθένας τους ανακάλυψε ότι τα κατασκευασμένα από τους ίδιους -ως χρήστες- αντικείμενα εξυπηρετούσαν τις ανάγκες τους.


Τον Αύγουστο του 2007, οργάνωσα ένα εργαστήριο (workshop) με θέμα: «Καθημερινά αντικείμενα κατασκευασμένα από χωρικούς», στα χωριά Yahsibey και Bademli, στην επαρχία της Σμύρνης, στην Τουρκία. Δέκα επιλεγμένοι φοιτητές βιομηχανικού σχεδίου αποτελούσαν την εργαστηριακή ομάδα και προέρχονταν από πέντε διαφορετικά πανεπιστήμια της Τουρκίας.[1] Έμειναν και μελέτησαν συλλογικά για δεκαπέντε μέρες σε ένα κτίριο για καλοκαιρινά μαθήματα, το οποίο τους προσέφερε το “Ίδρυμα Emre Senan για το Ντιζάιν (Emre Senan Foundation for Design – ESFD)” (ESFD) στο χωριό Yahsibey.


Η κύρια ιδέα της μελέτης αυτής ήταν βασισμένη σε λέξεις-κλειδιά: απλότητα, δημιουργικότητα, πρακτική ικανότητα επίλυσης προβλημάτων. Το επίκεντρο του ενδιαφέροντος ήταν η αξιολόγηση των συνθηκών και η μετατροπή τους σε αποδοτικά, άρτια, κατασκευασμένα από χρήστες αντικείμενα. Θεωρήσαμε ότι οι άνθρωποι που κατασκευάζουν αντικείμενα εκτελώντας μια φυσική ανθρώπινη δραστηριότητα είναι ανοιχτοί στη χρήση της ευφυΐας και των δεξιοτήτων τους. Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι που κατασκευάζουν αντικείμενα για τον ίδιο τους τον εαυτό δεν αποξενώνονται από τις ικανότητές τους. Ο σκοπός ήταν η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι άνθρωποι κατασκευάζουν αντικείμενα για τον εαυτό τους ως φυσική συμπεριφορά. Αναφερόμαστε σε απλούς ανθρώπους, οι οποίοι δεν ασχολούνται με το ντιζάιν ως επαγγελματίες. Εν συντομία, το κύριο θέμα ήταν η εκτίμηση της σχέσης μεταξύ αντικειμένου και κατασκευαστή του ή/και χρήστη του.


Η χρονική περίοδος των δεκαπέντε ημερών ήταν χωρισμένη σε δύο μέρη. Κατά τη διάρκεια των επτά πρώτων ημερών, οι φοιτητές πραγματοποίησαν έρευνα σχετικά με τοπικά αντικείμενα κατασκευασμένα από κατοίκους των χωριών Yahsibey και Bademli. Επισκέφτηκαν σπίτια και μίλησαν με τους κατοίκους των χωριών. Η ερώτηση-κλειδί ήταν: «Υπάρχει κανένα αντικείμενο το οποίο έχετε κατασκευάσει εσείς οι ίδιοι αλλά και χρησιμοποιείτε εσείς οι ίδιοι;» Συγκεκριμένα, αναζητούσαν αντικείμενα, όπως εργαλεία, συσκευές, κουζινικά, έπιπλα, κλπ. Η ομάδα κατέγραψε οπτικά τα αντικείμενα που βρέθηκαν. Επιπλέον, είχαν την εντύπωση ότι θα έβρισκαν περισσότερα αντικείμενα κατασκευασμένα από ιδιοκτήτες εργαστηρίων στην τοπική Οργανωμένη Βιομηχανική Ζώνη του Dikili (Organized Industrial Zone of Dikili), την οποία επίσης επισκέφτηκαν. Στη συνέχεια, η ομάδα πραγματοποίησε συναντήσεις καταιγισμού ιδεών (brainstorming sessions), ανάλυση πάνω στα αντικείμενα που ανακαλύφθηκαν και τις διάφορες λεπτομέρειές τους, και σημείωσε τα χαρακτηριστικά τους.


Κατά τη διάρκεια των επτά επόμενων ημερών, οι φοιτητές σχεδίασαν διάφορα αντικείμενα χρησιμοποιώντας πράγματα που μάζεψαν από μάντρες με παλιοσίδερα. Αυτά τα αντικείμενα κατασκευάστηκαν στο χωριό Yahsibey, με εξοπλισμό που αποτελούνταν από ένα τρυπάνι, ένα κατσαβίδι, ένα πριόνι, κλπ., τα οποία δανείστηκαν οι φοιτητές από τους ντόπιους. Δεν κατασκεύασαν αντικείμενα στο χαρτί, σχεδιάζοντας. Με άλλα λόγια, τα κατασκεύασαν βάσει του τρόπου που θα τα κατασκεύαζαν οι απλοί άνθρωποι. Προσδιόρισαν μια συγκεκριμένη ανάγκη και απευθείας, κατασκεύασαν αντικείμενα. Ο τόπος ήταν η μάντρα παλιοσίδερων και χρησιμοποιημένα αντικείμενα ήταν η πηγή έμπνευσης των φοιτητών. Οι χωρικοί ήταν το κοινό της τελικής παρουσίασης, την τελευταία μέρα του εργαστηρίου. Η ομάδα έφτιαξε επίσης ένα βιβλιαράκι, ως αποτέλεσμα της μελέτης αυτής.


«Ποιες είναι οι ανάγκες ενός χωρικού; Πώς αυτός/ή βρίσκει λύσεις;» Αυτά τα ερωτήματα ήταν διαφωτιστικά για τους φοιτητές. Οι φοιτητές σημείωσαν πολλές διαφορετικές ιστορίες και ξαφνιαστήκαμε με πολλές έξυπνες λύσεις. Να μερικές ιστορίες και αντικείμενα κατασκευασμένα από τους χρήστες, ως λύσεις για την κάλυψη βασικών αναγκών:


Συναντήσαμε στο Bademli, τον μάστορα Fuat, ένα μαραγκό. Όταν μπήκαμε μέσα στο εργαστήρι του, τεμάχιζε καλαμπόκι σε μια μηχανή. Αυτή η μηχανή ήταν το πιο πρόσφατο προϊόν της παραγωγής του. Μας είπε ότι ετοίμαζε φαγητό για τα πρόβατά του. Η μηχανή τεμάχιζε το καλαμπόκι σε δύο μεγέθη: τα μεγαλύτερα κομμάτια που έβγαιναν από την μπροστινή τρύπα προορίζονταν για τα πρόβατα και τα μικρότερα που έβγαιναν από μια πλαϊνή τρύπα προορίζονταν για τα αρνιά (Φωτογραφίες 1, 2, 3). Μας έδειξε επίσης το καροτσάκι που κατασκεύασε ο ίδιος για να μεταφέρει την τροφή (Φωτογραφίες 4). Ο μάστορας Fuat θυμήθηκε ένα ακόμη καροτσάκι που είχε κατασκευάσει ο ίδιος την περίοδο που κέρδιζε το ψωμί του τρέφοντας κοτόπουλα. Μας πήγε στην αποθήκη του και μας το έδειξε. Πριν χρόνια, έπρεπε να κουβαλήσει αυγά περνώντας από ανώμαλους δρόμους, χωρίς να κινδυνέψει να τα σπάσει. Μετά από λίγα πειράματα, κατάφερε να τελειοποιήσει ένα καροτσάκι με μια ρόδα ποδηλάτου κι αναρτήσεις. Λέει ότι ήταν σε θέση να κουβαλήσει πάνω-κάτω δέκα κιλά αυγά τη φορά, χωρίς να σπάσει ούτε ένα (Φωτογραφία 5). Δοκιμάσαμε το καροτσάκι: είχε ήπιες αναρτήσεις και ήταν εύκολο στη χρήση. Ο μάστορας Fuat είχε ένα μετρημένο ενθουσιασμό όταν μίλαγε για τις αρκετά έξυπνες κι ευρηματικές λύσεις του. Εφόσον δεν ήθελε πλέον το καροτσάκι του, μας το χάρισε, ένα πολύτιμο «ντόπιο και κατασκευασμένο από τον ίδιο του το χρήστη αντικείμενο».


Ο μάστορας Yilmaz, ένας πασίγνωστος στο χωριό ντόπιος κατασκευαστής, ο οποίος έχει εργαστεί για καιρό στο πλευρό του αρχιτέκτονα Nevzat Sayin, μας οδήγησε να συναντήσουμε διάφορους ανθρώπους. Ο ίδιος, είχε κατασκευάσει διάφορα αντικείμενα μόνος του, αλλά δεν τα είχε κρατήσει, καθώς του ήταν πλέον άχρηστα. Ωστόσο, είχαμε μια ευκαιρία να δούμε τον «ανελκυστήρα καταστήματος» που έφτιαξε για το γείτονά του. Ένας ανελκυστήρας με υδραυλικό σύστημα χρησιμοποιούνταν ακόμα σε ένα μικρό μαγαζάκι στο Bademli (Φωτογραφίες 6, 7). Ο ιδιοκτήτης του μαγαζιού έπρεπε να μεταφέρει αγαθά μέσω ενός σύντομου δρόμου, από το δεύτερο όροφο του μαγαζιού στον πρώτο. Ο μάστορας Yilmaz έκανε επίδειξη του ανελκυστήρα ως παραδείγματος της δικής του παραγωγής. Ήταν ολοφάνερο στους διαλόγους μας ότι αντιμετώπιζε το πρόβλημα του γείτονά του σαν δικό του.


Εντοιχισμένες εστίες μαγειρέματος κατασκευασμένες από χωρικούς σε πολλά σπίτια αποτελούσαν επίσης συνήθη λύση, τόσο σε κήπους όσο και στο εσωτερικό των σπιτιών. Ένας αυτόνομος χώρος για μαγείρεμα, σε κήπους, αποτελούσε ένα καλό παράδειγμα αντικειμένου που έχει κατασκευαστεί από τον ίδιο το χρήστη. Ονομάζεται “maltiz” και πρόκειται για έναν τύπο μπάρμπεκιου φτιαγμένο από γαλβανισμένο μέταλλο. Συναντήσαμε διάφορα σχήματα maltiz, σε κάποια σπίτια (Φωτογραφίες 8, 9). Ωστόσο, ήταν όλα κατασκευασμένα βάσει της ίδιας τεχνικής παραγωγής. Οποιοδήποτε γαλβανισμένο δοχείο σφυρηλατούνταν αποκάτω και από μέσα και καλυπτόταν με πέτρα ή τούβλο και λάσπη. Αυτά τα υλικά λειτουργούσαν ως μια βολική εστία φωτιάς, που διατηρούσε τη ζέστη. Όπως μας είπαν, αυτό ήταν ένα ανώνυμο αντικείμενο, ένα αντικείμενο που προέκυπτε από συλλογική γνώση. Τα τελικά αντικείμενα πάντως διέφεραν μεταξύ τους, καθώς εξαρτιόνταν από τη δημιουργικότητα και τις ικανότητες του κατασκευαστή, αλλά και από την κατάσταση του εξοπλισμού που χρησιμοποιήθηκε. Οι χρήστες δήλωσαν ότι το συγκεκριμένο αντικείμενο μαγειρεύει αργά, κάτι που βοηθά το φαγητό να γίνει πιο νόστιμο, όμως η κοινή χρήση των εστιών μαγειρέματος maltiz δυστυχώς αρχίζει να υποχωρεί.


Άλλα αντικείμενα κατασκευασμένα από τον ίδιο το χρήστη, που βρέθηκαν σε όλα σχεδόν τα σπίτια που επισκεφτήκαμε, ήταν ο «πολτοποιητής σκόρδου» και οι «ξύλινοι διχαλωτοί γάντζοι». Και τα δύο ήταν απλά, διευκόλυναν την καθημερινή ζωή ως ανώνυμα αντικείμενα, σκαλισμένα σε ξύλο σε διαφορετικά σχήματα (Φωτογραφίες 10, 11, 12). Οι ξύλινοι διχαλωτοί γάντζοι κρέμονταν από το ταβάνι, ένας βολικός κι εύχρηστος αποθηκευτικός χώρος στα σπίτια των χωρικών. (Φωτογραφία 13)


Η ομάδα βρήκε επίσης έξυπνα αντικείμενα κατασκευασμένα από τον ίδιο το χρήστη στην Οργανωμένη Βιομηχανική Ζώνη του Dikili. Οι συσκευές και τα μηχανήματα που βρέθηκαν καθιστούσαν τη διαδικασία της βιομηχανικής παραγωγής σε μικρά εργαστήρια ευκολότερη, αποδοτική, οικονομική και βολική. Μια τρόμπα για λάστιχα φούσκωνε ένα λάστιχο σε 2-3 δευτερόλεπτα, μια συσκευή μεταφοράς κοντραπλακέ ήταν βολική στο να κουβαλάει μια σανίδα MDF, ένα καλάθι από μεταχειρισμένο λάστιχο ήταν αρκετά δυνατό ώστε να κουβαλάει βαριά αντικείμενα (Φωτογραφίες 14, 15, 16) Κάποια από τα αντικείμενα που βρέθηκαν, ανακυκλώθηκαν και ξαναχρησιμοποιήθηκαν. Κάποια ήταν αντικείμενα που εφευρέθηκαν.


Σύμφωνα με την ανάλυση της ομάδας των φοιτητών, η κατασκευή αποτελεί αναγκαιότητα προκειμένου να γίνει πιο εύκολη η ζωή των χωρικών. Ήταν προφανές ότι οι άνθρωποι που είναι συνηθισμένοι να «φτιάχνουν αντικείμενα» βελτιώνουν τις δεξιότητές τους ως προς τη δημιουργία, την πρωτοτυπία στην επίλυση προβλημάτων και την ικανότητά τους στην προσωπική παραγωγή, όπως οι μάστορες Fuat και Yilmaz και οι ιδιοκτήτες των εργαστηρίων. Οτιδήποτε παράγουν οι άνθρωποι που είναι «προσανατολισμένοι στην κατασκευή» είναι αρχικά γνωστό και σύνηθες στη χρήση από την κοινωνία. Με την πάροδο του χρόνου, οι μάστορες-κατασκευαστές αντικειμένων γίνονται «ανώνυμοι», όπως και στο παράδειγμα με τη μαγειρική εστία maltiz, τον πολτοποιητή σκόρδου, την τρόμπα για λάστιχα και το καλάθι από μεταχειρισμένο λάστιχο. Ενδεχομένως να βλέπαμε ίδια ή παρόμοια αντικείμενα αν επαναλαμβάναμε το εργαστήριο σε άλλα χωριά της Μικράς Ασίας, και μπορεί να βρίσκαμε παρόμοιες λύσεις και σε άλλες χώρες. Όλα αυτά τα αντικείμενα εκπορεύονται από τις βασικές ανάγκες της ζωής και τα ονομάσαμε «οικεία αντικείμενα».


Η οικειότητα ήταν πηγή έμπνευσης για τους νέους βιομηχανικούς σχεδιαστές ντιζάιν στο χωριό Yahsibey. Κατασκεύασαν διάφορα αντικείμενα (Φωτογραφίες 17-24). Ήταν μια εμπειρία ανακάλυψης της δημιουργικότητας των φοιτητών, κατασκευάζοντας και μαθαίνοντας από τις διαδεδομένες ικανότητες των ντόπιων και των βασικών αναγκών της διαβίωσης.

Ίσως εξοικονομούμε χρόνο, προσπάθεια και χρήματα με το να ψωνίζουμε στις πόλεις, αλλά τι συμβαίνει με τις ικανότητές μας;



Notes

[1] Ομάδα εργαστηρίου Yahsibey: Eda Kose, Erinc Erel, Fulya Guzel, Gizem Akuz, Kayahan Dede, Nese Kayaalti, Nuray Isik, Pelin Cemek, Pinar Bekis, Sinem Kok.



Αφιέρωμα: συμμετοχικό ντιζάιν
Ετικέτες: , , ,

|
0 σχόλια »

σχολίασε