→ Αφιερώματα

όλα τα αφιερώματα

Διάλογοι ←

όλοι οι διάλογοι

→ Δράσεις

όλες οι δράσεις

Re-public στο

Brielle Maxwell – Κάνοντας το ντιζάιν αντιληπτό: Εξερευνώντας καινούρια περιβάλλοντα για το σχεδιασμό

Η τεχνολογία της πληροφορίας έχει συνεισφέρει αρκετά στον εκδημοκρατισμό του ντιζάιν, υποστηρίζει η Brielle Maxwell. Έχει προσφέρει στο ευρύτερο κοινό τη δυνατότητα για συμμετοχή, έχει υποστηρίξει την ανάπτυξη θεωριών εκδημοκρατισμού του ντιζάιν, όπως συμμετοχικός σχεδιασμός, μετα-ντιζάιν, σχεδιασμός ανοιχτού κώδικα, ντιζάιν επικεντρωμένο στο χρήστη και σχεδιασμός κοινωνικών συστημάτων, και έχει φέρει το ντιζάιν έξω από το καθαρά επαγγελματικό περιβάλλον, κάνοντας το σχεδιασμό ρεαλιστικό στα πλαίσια της προσωπικής και κοινωνικής ζωής του καθενός.

---


Τα μέλη της κοινότητας του ντιζάιν βλέπουν έναν κόσμο στον οποίο κάθε αντικείμενο και κάθε σύστημα έχουν έρθει, ως ένα βαθμό, σε επαφή με το ντιζάιν. Οι ντιζάινερ σαγηνεύονται από τη δυνατότητα του ντιζάιν να επιλύει πολύπλοκα προβλήματα, κάνοντάς τους να πιστέψουν ότι το ντιζάιν μπορεί να αξιοποιηθεί για τη δημιουργία ενός βιώσιμου μέλλοντος ή ότι είναι «η συντομότερη οδός προς την άμεση δημοκρατία».”[1] Αυτές οι πεποιθήσεις, μαζί με την εκδημοκρατική επίδραση των τεχνολογιών της πληροφορίας έχουν δημιουργήσει ένα νέο περιβάλλον. Τώρα οι ντιζάινερ οραματίζονται έναν νέο κόσμο, στον οποίο όλοι θα έχουν ένα ρόλο στη διαδικασία του ντιζάιν και θα μπορούν αν αξιοποιούν το στοχασμό πάνω στο ντιζάιν, ως εργαλείο. Αλλά πώς είναι ο κόσμος έξω από την κοινότητα των ντιζάινερ; Το ντιζάιν είναι συνήθως αόρατο στο ευρύ κοινό. Η σημασία του ντιζάιν για το κάθε άτομο ξεχωριστά και για το κοινό χαρακτηρίζεται από περιορισμένη σαφήνεια, συχνά συνδεόμενη με ένα τελικό προϊόν. Προκειμένου το ευρύ κοινό να μπει στη διαδικασία να αποδεχτεί τους νέους του ρόλους, στην κοινότητα των ντιζάινερ, οι επαγγελματίες του ντιζάιν πρέπει να διανείμουν την ικανότητα του ντιζάιν. Πώς κάνουμε το ντιζάιν ορατό, προκειμένου να ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού να ασχοληθεί με αυτό; Κι ακόμα, πώς οι επαγγελματίες ντιζάινερ τοποθετούν τους εαυτούς τους στο επίκεντρο αυτού του υπό αλλαγή προτύπου; Πιστεύω ότι μπορούμε να ξεκινήσουμε αυτήν τη μετατροπή, εξερευνώντας τα περιβάλλοντα στα οποία εφαρμόζεται το ντιζάιν.


Οι ρίζες του ντιζάιν αποδεικνύουν, ότι η διάκριση ανάμεσα σε ντιζάινερ και “μη-ντιζάινερ”, αποτελεί σύγχρονο φαινόμενο. «Πριν εξελιχθεί σε ένα διακριτό επάγγελμα, με το ντιζάιν καταπιάνονταν τα περισσότερα μέλη της κοινότητας. Δεν υπήρχε συγκεκριμένη εκπαίδευση και πράγματι το ντιζάιν δεν κατείχε τη θέση μιας διακριτής δραστηριότητας. Επρόκειτο για την εποχή του μη-συνειδητού ντιζάιν.” [2] Αυτή η αντίληψη διερευνά τη μετατροπή του «μη-συνειδητού» ντιζάιν στο «συνειδητό» ντιζάιν που εφαρμόζεται σήμερα από την κουλτούρα μας. Το ντιζάιν αναδείχθηκε ως επάγγελμα, δηλαδή το επαγγελματικοποιημένο ντιζάιν που εφαρμόζεται από τη σημερινή μας κουλτούρα. Το ντιζάιν αναδείχθηκε ως επάγγελμα καθώς τα προβλήματα έγιναν πιο εξειδικευμένα και πολύπλοκα, εξαιτίας των απαιτήσεων ενός καπιταλιστικού συστήματος. Πλέον, τα προβλήματα έχουν αυξηθεί ως προς το μέγεθος και τη πολυπλοκότητα και οι «συνειδητοί» ντιζάινερ αρχίζουν να αναγνωρίζουν ότι η μαζική μετάβαση σε ένα βιώσιμο μέλλον απαιτεί τη συμμετοχή των «μη συνειδητών» ντιζάινερ της κοινότητας.


Από ιστορική άποψη, η κοινότητα έχει εφαρμόσει ασυναίσθητα τις αρχές του ντιζάιν, σε πολλά περιβάλλοντα. Η κοινότητα όντως είχε ενεργό ρόλο σε δραστηριότητες του ντιζάιν, μέσω της σφαίρας επιρροής του δημαρχείου. Παρόλα αυτά, οι δραστηριότητες αυτές δε θεωρούνταν ντιζάιν, όμως εμπεριείχαν αναμφίβολα χαρακτηριστικά της διαδικασίας του ντιζάιν όπως η κριτική ανάλυση και η λήψη αποφάσεων. Περιγράφοντας τα βασικά φυσικά χαρακτηριστικά του δημαρχείου: ένα κοινοτικό έδαφος για την ομάδα που εξυπηρετεί. Είναι κατασκευασμένο με τέτοιο τρόπο, ώστε να καλεί τους ανθρώπους για εξυπηρέτηση, αυθόρμητα, να συζητήσουν δημόσια περί πολιτικής και η ανοιχτή έκταση γύρω από το κτίριο είναι διαμορφωμένη ώστε να αντέχει τη συγκέντρωση και την παραμονή των ανθρώπων.[3] Σε ένα μεγάλο βαθμό, η αποτελεσματικότητα του δημαρχείου βασιζόταν στις αλληλεπιδράσεις στα πλαίσια του φυσικού περιβάλλοντος. Παρόλο που το δημαρχείο δεν έχει εκλείψει από την κουλτούρα μας, έχει παραμεριστεί υπέρ των νέων τεχνολογιών.


Το περιβάλλον της κοινωνικής συμμετοχικότητας έχει αλλάξει δραματικά με τη μεγάλη διάδοση των διαδικτυακών κοινοτήτων. Σήμερα, οι διαδικτυακές κοινότητες εξυπηρετούν ως ο κεντρικός χώρος για συμμετοχή και συνδημιουργία. Η τεχνολογία της πληροφορίας έχει συνεισφέρει αρκετά στον εκδημοκρατισμό του ντιζάιν. Κατ’αρχήν, η ανάπτυξη της τεχνολογίας της πληροφορίας βοήθησε στη δημιουργία σχεδιαστικών νοοτροπιών, προσφέροντας στο κοινό αυτή τη δυνατότητα για συμμετοχή κι όχι απλά σερβίροντας «μασημένη» πληροφορία.[4] Κατά δεύτερο λόγο, έχει υποστηρίξει την ανάπτυξη θεωριών εκδημοκρατισμού του ντιζάιν, όπως συμμετοχικός σχεδιασμός, μετα-ντιζάιν, σχεδιασμός ανοιχτού κώδικα, ντιζάιν επικεντρωμένο στο χρήστη και σχεδιασμός κοινωνικών συστημάτων. Τέλος, και το πιο σχετικό εδώ, έχει φέρει το ντιζάιν έξω από το καθαρά επαγγελματικό περιβάλλον, κάνοντας το σχεδιασμό ρεαλιστικό στα πλαίσια της προσωπικής και κοινωνικής ζωής του καθενός, καθιστώντας προσιτή μια ποικιλία εργαλείων και πόρων, από τη χρήση συλλογικού λογισμικού έως τα νέα κοινοτικά δίκτυα για ντιζάιν, όπως το Design 21 SDN. Παρόλο που το διαδικτυακό περιβάλλον έχει συνεισφέρει με την αύξηση της προώθησης του ντιζάιν και τη δημιουργία νέων δυνατοτήτων, θέτει επίσης προκλήσεις. Οι διαπροσωπικές αλληλεπιδράσεις, κρίσιμες για την επιτυχία του δημαρχείου, συχνά παραβλέπονται, αφήνοντας έτσι την κυρίως αρένα των ένας-προς-έναν σχέδιαστικών αλληλεπιδράσεων στον επαγγελματικό χώρο.


Από τότε που το ντιζάιν έγινε επάγγελμα, οι δραστηριότητες του ντιζάιν κατά κύριο λόγο λαμβάνουν χώρα σε επαγγελματικά περιβάλλοντα. Αυτό το περιβάλλον μπορεί να αποτελεί ένα από τα εμπόδια για μεγαλύτερη συμμετοχή, εξαιτίας του ρόλου που παίζουν οι ντιζάινερ σήμερα στον επαγγελματικό χώρο. «Το πρόβλημα δεν οφείλεται στην αντίληψη της συμμετοχικότητας, αλλά στους ρόλους που έχουν αναλάβει οι ντιζάινερ και οι οργανωτές στις σχέσεις με τους πελάτες τους και τα έργα. Η παραδοσιακή κουλτούρα της επαγγελματικής πρακτικής μπορεί να χαρακτηριστεί ως προσφορά υπηρεσίας στον πελάτη κι όχι ως δημιουργία οραμάτων». [5] Τώρα γίνεται η αρχή, ώστε να γίνει αποδεκτή από την επαγγελματική κοινότητα η δύναμη του ντιζάιν. Αλλά είναι αυτό το ιδανικό περιβάλλον για την πραγματοποίηση δραστηριοτήτων ντιζάιν; Επιπλέον, η κοινότητα εμπιστεύεται το επαγγελματικό περιβάλλον ως χώρο κατάλληλο για δεσμεύσεις; Το ντιζάιν συχνά κάνει συμβιβασμούς όταν πρόκειται για το επαγγελματικό περιβάλλον, στο οποίο τα κέρδη μπαίνουν πάνω από τις κοινωνικές αξίες. Για να γίνει το ντιζάιν αντιληπτό, πρέπει να δημιουργήσουμε νέα περιβάλλοντα για την εφαρμογή του ντιζάιν, νέα περιβάλλοντα τα οποία δεν θα κυριαρχούνται από οικονομικούς παράγοντες αλλά πρόθυμα θα προτάξουν κοινωνικές αξίες.


Πολλά από αυτά τα περιβάλλοντα αναπτύσσονται μέσω του πεδίου κοινωνικής επιχειρηματικότητας. Αλλά αυτοί οι ιδιώτες και οι οργανώσεις που ασχολούνται αποκλειστικά με τη δημιουργία ενός βιώσιμου μέλλοντος έχουν τα εργαλεία για ντιζάιν; Στο βιβλίο Blessed Unrest, ο συγγραφέας Paul Hawken αναγνωρίζει ένα «αόρατο κίνημα» ανθρώπων, ενεργών για την αντιμετώπιση των προβλημάτων της εποχής μας.[6] Ο John Thackara, μια ηγετική φυσιογνωμία στην καινοτομία του ντιζάιν απαντάει σε αυτήν την περιγραφή του κινήματος, επισημαίνοντας: «Πρόκειται για ένα μεγάλο κίνημα, αλλά στερείται δεξιοτήτων ντιζάιν».[7] Ο Thackara υποστηρίζει ότι η αξιοποίηση εργαλείων ντιζάιν σε περιβάλλοντα που ήδη κάνουν τη διαφορά θα πολλαπλασιάσει τον αντίκτυπο. Ο Hawken επισημαίνει ότι η ομορφιά αυτού του «μη σχεδιασμένου» κινήματος έγκειται στο ότι δε διακατέχεται από μεγάλες ιδεολογίες. Ελεύθερο από κάθε μορφής δόγμα, δημιουργεί μια προσέγγιση από κάτω προς τα πάνω, δημιουργώντας χώρο για συμμετοχή της κοινότητας. Η κοινότητα του ντιζάιν αποσυναρμολογεί τώρα τις «μεγάλες» της ιδεολογίες, όπως αυτή του ντιζάινερ-σταρ, ώστε να δημιουργήσει νέους ρόλους στα πλαίσια της διαδικασίας του ντιζάιν. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει πια χώρος για έναν ντιζάινερ-σταρ; Όχι, αυτό σημαίνει ότι ο ρόλος όλων των επαγγελματιών ντιζάινερ θα αποκτήσει αυξημένη σημασία, καθώς θα πρέπει να πλοηγηθεί μέσα σε νέες προκλήσεις και καθήκοντα.


Οι νέοι ρόλοι για τον ντιζάινερ είναι να έχει διορατικότητα και να υποκινεί τη συμμετοχικότητα της κοινότητας στο σχεδιασμό. «Ο ρόλος του επαγγελματία του σχεδιασμού είναι να αναπτύξει πόρους, να οργανώσει συμφωνίες και να δημιουργήσει ευκαιρίες, μέσω των οποίων μια κοινότητα του ντιζάιν μπορεί να μάθει πώς να μετέχει στο ντιζάινσχεδιασμό του συστήματός τους».[8] Οι μέθοδοι και τα εργαλεία της διαδικασίας ντιζάιν μπορούν να χρησιμοποιηθούν σχεδόν σε όλα τα επαγγέλματα. Η AIGA, περιγράφοντας τη διαδικασία ντιζάιν, εφιστά την προσοχή στον αριθμό των επαγγελματιών που παίρνουν μέρος. «Ένας Διευθύνων Σύμβουλος είναι ο ντιζάινερ μιας νέας εταιρίας, ένας δήμαρχος ενός νέου κέντρου, ένα κυβερνητικό στέλεχος ενός καλύτερου ψηφίσματος, ένας περιβαλλοντολόγος ενός καλύτερου τρόπου μαζικής μεταφοράς των ανθρώπων».[9] Η κοινότητα του ντιζάιν πρέπει να συνηγορεί υπέρ της χρήσης σχεδιαστικών εργαλείων και μεθόδων σε ένα ευρύτερο πεδίο επαγγελμάτων και πρέπει να είναι ικανή να διευκολύνει αυτό το ρόλο.


Με μια τόσο λεπτή γραμμή διαφοροποίησης ανάμεσα στο ντιζάινερ και τον μη-ντιζάινερ, πώς μπορούν οι επαγγελματίες σχεδιαστές να υπερπηδήσουν το εμπόδιο του να σχεδιάζουν, δημιουργώντας νέους συνεταίρους και συνεργάτες, διατηρώντας την απαραίτητη διαφοροποίηση ώστε να μείνει ανέπαφο το επάγγελμα του ντιζάιν; Αυτό πάνω στο οποίο μπορούν να βασίζονται οι επαγγελματίες ντιζάινερ, είναι η έντονη ικανότητά τους να βάζουν σε τάξη το χάος της διαδικασίας σχεδιασμού. Η διαδικασία του ντιζάιν δεν είναι εύκολο να «τιθασευτεί» και πρέπει να έχει κανείς διαίσθηση, κότσια και διορατικότητα, που μπορεί να χρειαστούν χρόνια εμπειρίας μέχρι να αναπτυχθούν. Η διαδικασία του ντιζάιν μπορεί να αποτύχει και θα αποτυγχάνει κατά καιρούς. Ένας επαγγελματίας ντιζάινερ ξέρει πώς να εκτελεί τη διαδικασία σχεδιασμού ώστε αυτή να αποφέρει καρπούς.


Λοιπόν, πώς θα κάνουμε αντιληπτό το ντιζάιν στην κοινότητά μας; Το να ξεκινήσουμε να δώσουμε μια απάντηση φαντάζει αντιφατικό: να βρούμε ευκαιρίες για ντιζάιν εκτός του επαγγελματικού πεδίου και ταυτόχρονα να χρησιμοποιούμε εργαλεία του ντιζάιν σε ένα ευρύτερο φάσμα πεδίων. Αυτή η απάντηση μπορεί να τροφοδοτήσει ποικίλες αντιδράσεις από την κοινότητα του ντιζάιν. Η μειονότητα των ντιζάινερ εναντιώνεται στον εκδημοκρατισμό του σχεδιασμού, πιθανότατα επειδή τον έχει ελαφρώς οικειοποιηθεί., ενώ άλλοι έχουν ήδη βαρεθεί αυτήν την αντίληψη. Η πλειοψηφία της κοινότητας ντιζάιν χαρακτηρίζεται από την εμμονή του να επιφέρει αυτήν την αλλαγή. Ωστόσο, αυτό που είναι εμφανές είναι ότι ολόκληρη η κοινότητα αισθάνεται μια αλλαγή να συμβαίνει. Σύμφωνα με το ίδρυμα NextDesign Leadership, ένα ίδρυμα που ασχολείται με τη αλληλογονιμοποίηση ντιζάιν και βιομηχανίας: «Αντιληφθήκαμε ότι κάτω από όλες αυτές τις αναταραχές στη βιομηχανία, κρύβεται στην πραγματικότητα μια μεγάλη προσπάθεια για τον επανασχεδιασμό του νοήματος που συνδέεται με τη λέξη ντιζάιν.” [10] Η γέφυρα για ένα βιώσιμο μέλλον έχει περισσότερα από ένα μονοπάτια για τους ντιζάινερ και πάνω από μία κατευθύνσεις. Ενήμερη σχετικά με μελλοντικά οράματα, η κοινότητα του ντιζάιν και όποιος άλλος θέλει να μας ακολουθήσει πρέπει να διασχίζουμε συνεχώς αυτή τη γέφυρα και να φέρνουμε νέες ιδέες, για να παρουσιάσουμε και να ενημερώσουμε πλήρως την κοινότητα σχετικά με τα βήματα που πρέπει να κάνουμε όλοι μαζί, για να περάσουμε απέναντι.


Notes

[1] See Jean Schneider. “Why a War?”, NextD Journal ReReThinking Design, Special Issue (2007): σ. 21, at http://www.nextd.org/02/10/BD/index.html

 

[2] Panagiotis Louridas, “Design as Bricolage: Anthropology Meets Design Thinking” Design Studies 20, Νο. 6 (October 1999) σ. 7.

 

[3] Christopher Alexander, Pattern Language (New York: Oxford University Press, 1977) σ. 237.

 

[4] Gerhard Fischer, “Meta-design- Design for Designers” Center for Lifelong Learning and Design σ. 8.

 

[5] Mark Francis, “Proactive Practice: Visionary Thought and Participatory Action in Environmental Design” Places (Cambridge, Mass.) 12 νο 2, 60-62, 1999.

 

[6] Paul Hawken. Blessed Unrest ( New York: Penguin Books, 2007) σ. 16.

 

[7] John Thackara. NextD Journal ReReThinking Design, Αφιέρωμα (2007): σ. 10, στο http://www.nextd.org/02/10/BD/index.html

 

[8] Gorden Dyer, “Repositing Thinking for Future Social System Design” Systemic Practice Research and Action Research, 17, no. 4, (2004)

 

[9] American Institute of Graphic Arts, “Why Design?”, στο http://www.aiga.org/content.cfm/professional-resources

 

[10] “NextD Overview” NextD Design Leadership Institute, στο http://www.nextd.org/01/index.html

Αφιέρωμα: συμμετοχικό ντιζάιν
Ετικέτες: Brielle-Maxwell , νέα μέσα , ντιζάιν , συμμετοχικό ντιζάιν

0 σχόλια »

σχολίασε

όνομα *

email * (not published)

Website