→ Αφιερώματα

όλα τα αφιερώματα

Διάλογοι ←

όλοι οι διάλογοι

→ Δράσεις

όλες οι δράσεις

Re-public στο

Luis Alberto Romero – Η δημιουργία των Αργεντίνων

Στο τέλος του 19ου αιώνα, το κράτος της Αργεντινής είχε να αντιμετωπίσει ένα εξαιρετικά περίπλοκο έργο: να δημιουργήσει τους πολίτες της Αργεντινής. Βασικό εργαλείο του ήταν το σχολείο και η επιτυχία του αποτέλεσε ένα από τα πιο συγκλονιστικά επιτεύγματα που είχε να επιδείξει η Αργεντινή τον πρώτο αιώνα της. Εκατό χρόνια αργότερα, το σχολείο έχει να αντιμετωπίσει μια παρόμοια πρόκληση: να δημιουργήσει τους πολίτες της Αργεντινής. Σήμερα, όμως, σε αντίθεση με την κατάσταση που επικρατούσε εκατό χρόνια πριν, θα πρέπει να εκτελέσει αυτό το έργο στο πλαίσιο μιας εξαθλιωμένης και κατακερματισμένης κοινωνίας, με την αδύναμη υποστήριξη του σύγχρονου κράτους που είναι φτωχό σε ιδέες και εσωτερικά σκουληκοφαγωμένο.


Από τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα, η εκπαίδευση ήταν μια από τις προτεραιότητες του κράτους. Επρόκειτο για ένα κράτος υπό κατασκευή, που ηγείτο μιας κοινωνίας η οποία είχε διαμορφωθεί από την αναβίωση μαζικών μεταναστευτικών ροών. Οι πολιτικοί ηγέτες του έπρεπε να προχωρήσουν σε μια διαδικασία “κοινωνικής μηχανικής”, να προωθήσουν χωρίς μεγάλες αντιθέσεις ένα σχέδιο δημιουργίας εθνικής συνείδησης, στο οποίο η εκπαίδευση έπαιζε βασικό ρόλο.




(…)


Ποια όμως ήταν τα καθήκοντα που το κράτος ανέθεσε στην παιδεία; Τα βασικά είναι γνωστά: η εκπαίδευση ήταν υποχρεωτική, δωρεάν, κοινή και κοσμική. Το κράτος προσπαθούσε να προσφέρει σε όλα τα παιδιά τις ίδιες ευκαιρίες. (…) Το εκπαιδευτικό σύστημα, όμως, είχε ακόμη μια λειτουργία: τη δημιουργία των Αργεντίνων. Οι Αργεντίνοι δεν θα είχαν γεννηθεί το 1810 ούτε θα είχαν γίνει Αργεντινοί αυθόρμητα εάν δεν υπήρχε το έργο του κρατικού παιδαγωγού. Μέχρι το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, η διαδικασία της δημιουργίας εθνικής συνείδησης είχε περιοριστεί στην ενσωμάτωση στη νοερή εικόνα της τοπικιστικής κοινότητας των portenos (ανθρώπων από το Μπουένος Άϊρες), saltenos (ανθρώπων από τη Salta) ή cuyanos (ανθρώπων από το Cuyo). Από τότε, όμως, η διαδικασία έγινε πιο περίπλοκη και διευρυμένη, με την άφιξη μεταναστευτικών μαζών από όλο τον κόσμο. (…)


Το σχέδιο του εθνικού σχολείου αποτελούσε μέρος μιας ευρύτερης, πιο περίπλοκης και αυθόρμητης διαδικασίας για την οικοδόμηση μιας νέας κοινωνίας, που στη διαμόρφωσή της συνετέλεσε το εκπαιδευτικό σύστημα. Το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας ήταν μια κοινωνία που χαρακτηριζόταν από την ικανότητά της να ενσωματώνει και να εντάσσει ξένους μετανάστες. Σε μια πρώτη φάση, η Αργεντινή το πέτυχε, εξασφαλίζοντάς τους δουλειά και ευκαιρίες, επιτρέποντας την οικοδόμηση μιας δυναμικής, ευμετάβλητης και ανοιχτής κοινωνίας. Έχει συχνά επισημανθεί ότι η Αργεντινή ήταν μια χώρα των μεσαίων τάξεων, μια ιδιαιτερότητα στο ισπανο-αμερικανικό πλαίσιο. Η έννοια αυτή είναι ακριβής, όχι με στατικούς όρους αλλά ως αντίληψη μιας συμμετοχικής κοινωνίας όπου τα παιδιά ζούσαν συνήθως καλύτερα από τους γονείς τους. Η εκπαίδευση ήταν ένα από τα κύρια οχήματα κοινωνικής προόδου και το κράτος πρόσφερε σε όλους ένα εξαιρετικό εκπαιδευτικό σύστημα. Συγκρίνοντας τις συνθήκες του παρελθόντος με τη σύγχρονη Αργεντινή, διακρίνουμε αμέσως δυο αξιοσημείωτες διαφορές. Από την κοινωνική ένταξη και την ανοιχτή κοινωνία περάσαμε στην πόλωση και τη διαίρεση. Το κράτος απώλεσε την έννοια της καθοδήγησης και την εξουσία του, και δεν μπορεί ούτε ξέρει πώς να αλλάξει την παρούσα κατάσταση. Ακόμη κι αν αυτή η αλλαγή κυοφορήθηκε στον 20 αιώνα, η μεγάλη ρήξη συντελέστηκε στο μέσο της δεκαετίας του 1970.


(…)


Από το 1975 μέχρι σήμερα- με εξαίρεση την κυβέρνηση Αλφονσίν, που ήταν ουδέτερη σε σχέση με αυτό το θέμα- διαφορετικές πολιτικές, με διαφορετικές προθέσεις, κατέληξαν σε ένα κοινό αποτέλεσμα: να αφοπλίσουν το κράτος από τις υπηρεσίες του, τις πολιτικές του, την ηθική του, την νεωτεριστική του ικανοτητα. (…)


Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση της δεκαετίας του 1990 επιδείνωσε την κρίση του δημόσιου σχολείου. Εμπεριείχε μια ριζική προσπάθεια για την αναδόμηση όλης της διδακτέας ύλης και των υπαρχουσών παιδαγωγικών μεθόδων που η αναγκαιότητά τους δεν ήταν προφανής και τα κόστη τους εξαιρετικά υψηλά. Αυτά τα μέτρα υποστηρίχθηκαν από μια θεσμική ανακατάταξη που κρίθηκε απαραίτητη για να αλλάξουν οι καθηγητές τις συνήθειές τους. Ίσως αυτή η πολιτική, σε άλλα πλαίσια, να είχε λειτουργήσει. Στην Αργεντινή της δεκαετίας του 1990, ωστόσο, οτιδήποτε λειτουργικό υπήρχε στο εκπαιδευτικό σύστημα καταστράφηκε, χωρίς να υπάρχουν τα μέσα να οικοδομηθεί κάτι καινούργιο. Αυτή ήταν η πιο ʺσημαντικήʺ συνεισφορά του κράτους στην κρίση του δημόσιου σχολείου τα τελευταία χρόνια… και από τότε το δημόσιο σχολείο θεωρήθηκε σχολείο των φτωχών. (…) Η αργεντίνικη κοινωνία χαρακτηρίζεται, την ίδια στιγμή, από τη διαμόρφωση ενός κόσμου φτώχειας, όπου η ιδέα της τακτικής απασχόλησης εξαφανίζεται, με ό, τι αυτό σημαίνει για την κοινωνική οργάνωση. Από την άλλη πλευρά, είναι ένας κόσμος όπου το ηθικό κράτος έχει αμυδρή παρουσία, μολονότι οι παράνομες δραστηριότητες ορισμένων εκ των παραγόντων του πολλαπλασιάζονται. Όπως λέει ο Javier Auyero, στη γκρίζα ζώνη που αναδύεται, η διαφοροποίηση ανάμεσα στους όρους νόμιμο και παράνομο έχει μικρή σημασία.


Παραδόξως σε ό, τι αφορά το σχολείο το κράτος αντιστάθηκε περισσότερο σε αυτή τη λαίλαπα. Μέχρι ενός βαθμού, διατήρησε τα ιδρύματά του, τους κανόνες του, το προσωπικό του, με ένα σχετικά υψηλό επίπεδο προσόντων και γραφειοκρατικής ηθικής. Στην πραγματικότητα, είναι ένα κράτος που βρίσκεται σε υποχώρηση και βασίζεται σήμερα στα σχολεία του για την ενσωμάτωση των φτωχών και στους δασκάλους του για να εφαρμόσουν πολιτικές ένταξης. Το κράτος έχει αναθέσει στο σχολείο άπειρα καθήκοντα: να φροντίζει για τη διατροφή και την υγεία των σπουδαστών και του προσωπικού, να επιλαμβάνεται των δύσκολων οικογενειακών καταστάσεων και, τέλος, να εκπαιδεύει.


[Αυτή είναι μία συντομευμένη έκδοση του άρθρου που δημοσιεύτηκε αρχικά στα Ισπανικά στον ιστοχώρο: Escenarios alternativos]


Αναφορές

– Auyero, Javier. 2007. Routine Politics and Violence in Argentina. The Gray Zone of State Power. (Συνήθης Πολιτική και Βία στην Αργεντινή. Η Γκρίζα Ζώνη της Κρατικής Εξουσίας.) Cambridge: Cambridge University Press.

Αφιέρωμα: Λατινική Αμερική
Ετικέτες: Luis Alberto Romero , Αργεντινή , εκπαίδευση

0 σχόλια »

σχολίασε

όνομα *

email * (not published)

Website