ετικέτες

blogging claudia aradau creative commons facebook geert lovink michel bauwens olpc p2p trafficking Venanzio Arquilla web2.0 wikileaks wikipedia Γαλλία ΕΕ ΕΚΦ ΗΠΑ Λατινική Αμερική Μεγάλη Βρετανία ΟΗΕ ΠΚΦ Τουρκία ακτιβισμός ανθρωπισμός ανθρωπολογία ανθρώπινα δικαιώματα ανοικτές υποδομές ανοικτή πρόσβαση αραβικές εξεγέρσεις αριστερά αρχιτεκτονική ασφάλεια βασίλης κωστάκης βιοτεχνολογία δημιουργικότητα δημοκρατία δημόσια αγαθά δημόσιοι χώροι διανεμημένη-ενέργεια διαφάνεια εθνικισμός εκπαίδευση ελεύθερα δεδομένα ελεύθερο λογισμικό ελλάδα ενέργεια επισφάλεια εργασία ηθική θεωρία δικτύων θρησκεία θυματοποίηση ιταλία καθημερινή ζωή καινοτομία καπιταλισμός κλιματική αλλαγή κοινά αγαθά κοινωνία πολιτών κοινωνική δικαιοσύνη κοσμοπολιτισμός κρίση αντιπροσώπευσης λαϊκισμός λογισμικό λογοδοσία μετανάστες μετανθρωπισμός μη-γραμμικότητα μη πολίτες μουσική νέα μέσα νέλλη καμπούρη νεοφιλελευθερισμός ντιζάιν οικολογία οικονομικές στατιστικές οικονομική κρίση παγκοσμιότητα πειρατεία πνευματικά δικαιώματα πολιτισμικές διαφορές πρόνοια πόλεις σεξουαλική εργασία σοσιαλδημοκρατία σοσιαλισμός συλλογική νοημοσύνη συμμετοχική δημοκρατία συμμετοχική κουλτούρα συνεργατική γνώση σύνορα τέχνη ταχύτητα υπηκοότητα φιλελευθερισμός φύλο χαρτογράφηση χρέος χώρος ψηφιακά δικαιώματα

Re-public στο

Thomas Forster – Υπάρχει μια κοσμοπολίτικη λύση στην κλιματική αλλαγή;

cartoon_environmentalismΩς ερευνητής που μελετάει θέματα σχετικά με τον κοσμοπολιτισμό και την δημοκρατία στον πλανήτη, είδα με ενδιαφέρον τον τίτλο του αφιερώματος ‘ Από την Κλιματική Αλλαγή στην Περιβαλλοντική Δικαιοσύνη’. H έκδοση, σκέφτηκα, αναφέρεται και στις δυο κατηγορίες θεμάτων ή οι δυο αυτές κατηγορίες είναι, ή θα μπορούσε να είναι, συνδεδεμένες;


Σε ό, τι με αφορά, τα δυο θέματα έχουν σίγουρα ένα κοινό σημείο. Στην έρευνα μου για τον κοσμοπολιτισμό, μια από τις πιο πρόσφατες σκέψεις που ήρθαν στο προσκήνιο αφορά την περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Το 2005, ο David Held είπε, σε ένα από τα οκτώ σημεία του για τον κοσμοπολιτισμό, ότι ‘η οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη πρέπει να είναι σύμφωνη με τη διαχείριση των βασικών πόρων του κόσμου- των πόρων, δηλαδή, που είναι αναντικατάστατοι και μη βιώσιμοι’.[1] Νομίζω ότι πρόκειται για μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα στάση στην κοσμοπολίτικη ατζέντα αφού, στο ίδιο απόσπασμα με την παραπάνω αναφορά, ο Ηeld εκφράζει, επίσης, την πεποίθηση ότι ‘εκείνοι στους οποίους επιδρούν σημαντικά οι δημόσιες αποφάσεις, θέματα ή διαδικασίες, πρέπει, ceteris paribus, να έχουν μια ίση ευκαιρία, άμεσα ή έμμεσα μέσω εκλεγμένων αντιπροσώπων, να τις επηρεάζουν και να τις διαμορφώνουν…εάν οι συγκεκριμένες αποφάσεις είναι δια-τοπικές, διεθνικές ή διαπεριφερειακές, τότε οι πολιτικές οργανώσεις δεν πρέπει να έχουν μόνο τοπική βάση αλλά και μια ευρύτερη σκοπιά και πλαίσιο δράσης’.[2] Ακαδημαϊκοί όπως ο Andrew Linklater έχουν, επίσης, την ίδια άποψη. Το 1999 ο Linklater είπε ότι η κοσμοπολίτικη ατζέντα πρέπει να δημιουργεί ‘ευρύτερες κοινότητες λόγου και να περιορίζει τις μορφές άδικου αποκλεισμού μέσα σε αυτές’- διευθετώντας την διεθνή ατζέντα με ‘διάλογο και συναίνεση παρά με εξουσία και δύναμη’.[3] Για μια γενική κοσμοπολίτικη ατζέντα αυτοί οι στόχοι μοιάζουν καλοί, νομίζω όμως ότι στο πλαίσιο των περιβαλλοντικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος κόσμος, και υπό το φως της δήλωσης του Held ότι η βιωσιμότητα είναι κυρίαρχη στην κοσμοπολίτικη πρακτική, βρίσκονται μακριά από τη λύση (και τον πλανήτη) που πρέπει να προσπαθήσουν να φέρουν. Νομίζω ότι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η ετερογένεια στο σύγχρονο διεθνές πολιτικό σύστημα εμποδίζει τον αποτελεσματικό και δημοκρατικό διάλογο, εφόσον οι αποφάσεις λαμβάνονται σε διεθνικό επίπεδο, και αποτελεί, συνεπώς, το μόνο μεγάλο εμπόδιο για στην αποτελεσματική αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής σήμερα. Θα προσπαθήσω να το αναδείξω παρακάτω.


Σύμφωνα με τον κοσμοπολίτικο τρόπο σκέψης στον οποίον αναφέρθηκα πιο πάνω, σε σχέση με τις όποιες παγκόσμιες αποφάσεις για περιβαλλοντικά θέματα ή θέματα βιωσιμότητας, θα έπρεπε να γίνει ένα παγκόσμιο δημοψήφισμα προκειμένου οι άνθρωποι να έχουν την ευκαιρία να διαμορφώσουν το αποτέλεσμα ή να ξεκινήσουν μια ανταλλαγή διαλόγου για τη διαμόρφωση μιας απόφασης που να ταιριάζει περισσότερο σε όλους. Και οι δυο προτάσεις δεν μοιάζουν όμως λειτουργικές αν θέλουμε να φτάσουμε σε μια χειροπιαστή λύση αυτού του εξαιρετικά πιεστικού ζητήματος. Η αιτία μπορεί να είναι ότι εν τη απουσία ενός μη πρακτικού παγκόσμιου δημοψηφίσματος, κάθε τόπος θα έστελνε αντιπροσώπους που θα ψήφιζαν ή θα άρχιζαν διάλογο για λογαριασμό του. Εάν πράγματι αυτό γινόταν, θα ήταν εξαιρετικά αφελές να πιστέψουμε ότι οι αντιπρόσωποι θα ψήφιζαν απλώς ‘για το καλό της ανθρωπότητας ως σύνολο’, από τη στιγμή που οι εσωτερικές πολιτικές αφοσιώσεις και οι οικονομικές σκοπιμότητες θα έπαιζαν το ρόλο τους στη διαδικασία λήψης απόφασης. Αυτό θα ίσχυε ιδιαίτερα για τα αναπτυσσόμενα έθνη που εξαρτώνται ακόμη πολύ από τη χρήση του άνθρακα για την οικονομική τους ανάπτυξη. Τα κοσμοπολίτικα ιδεώδη που προσδιορίσαμε πιο πάνω θα ήταν, στην πράξη, ακατάλληλα εάν είχαν να κάνουν με θέματα όπως η κλιματική αλλαγή που οφείλεται στις εγγενείς πολιτιστικές, πολιτικές και, κυρίως, οικονομικές διαφορές μεταξύ των δυνάμεων που λαμβάνουν αποφάσεις και στις οποίες επαφίεται το αποτέλεσμα οποιασδήποτε συζήτησης.


Ας πάρουμε για παράδειγμα το Πρωτόκολλο του Κιότο. Ενώ αποτελεί εμφανώς μια ‘κοινή διεθνή προσπάθεια για την καταπολέμηση των επιδράσεων των αερίων του θερμοκηπίου και της κλιματικής αλλαγής, ολόκληρη η διαδικασία σύρθηκε υπό το βάρος των εσωτερικών ‘αναγκών’ και ευθυνών κάθε έθνους, με αποκορύφωμα την άρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών ακόμη και να επικυρώσουν τη συνθήκη. Δεν είναι σαφές εάν η θέση αυτή θα αλλάξει στο εγγύς μέλλον. Πράγματι, εάν ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε τον Μάιο του 2008 σημαίνει κάτι, μπορεί να μην αποτελούν καν οι Ηνωμένες Πολιτείες το μεγαλύτερο αντικείμενο της διεθνούς ανησυχίας. Οι Aufhammer και Carson αναφέρουν στο άρθρο τους για τη μελλοντική έκβαση του διοξειδίου του άνθρακα στην Κίνα ότι ‘σύμφωνα με τις καλύτερες προβλέψεις μας οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στην Κίνα ξεπερνούν εκείνες των Ηνωμένων Πολιτειών το 2006 αντί για το 2020 όπως προβλεπόταν προηγουμένως’. Καθώς έχει γίνει σαφές εδώ και αρκετό διάστημα ότι ‘οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν θέσει ως προϋπόθεση για την προσχώρησή τους σε οποιαδήποτε διεθνή συμφωνία, όπως το πρωτόκολλο του Κιότο, να προχωρήσει και η Κίνα σε ουσιαστικές μειώσεις του διοξειδίου του άνθρακα’, το μέλλον σε ό, τι αφορά τις διεθνείς δημοκρατικές κοσμοπολίτικες λύσεις στο πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής και της περιβαλλοντικής υποβάθμισης μοιάζει δυσοίωνο.[4] Σύμφωνα με ένα πρόσφατο σχόλιο, ‘ οι επιστήμονες που επιδιώκουν να σταθεροποιήσουν την αύξηση των παγκόσμιων εκπομπών πριν από το 2020 για να αποτρέψουν μια μη αναστρέψιμη, όπως πιστεύουν, ζημιά για το κλίμα θα αναρωτιούνται πώς αυτό μπορεί να επιτευχθεί’.


Πώς μπορεί, λοιπόν, να επιτευχθεί; Μακριά από μένα να προτείνω εδώ την οριστική λύση, αν και θα ήθελα να συνεισφέρω με ορισμένες ιδέες. Χρησιμοποιώντας τη νέο-κοσμοπολίτικη ορολογία προτείνω ότι, σε ό, τι αφορά το ζήτημα του περιβάλλοντος, πρέπει να δούμε ότι δεν αφορά μόνο τις σημερινές, αλλά και τις μέλλουσες γενιές των ανθρώπων. Αυτοί, όσο κι εμείς ή ακόμη περισσότερο, θα δεχτούν τις μεγαλύτερες επιδράσεις των περιβαλλοντικών αλλαγών που είναι βέβαιο πως θα συμβούν εάν ο κόσμος συνεχίσει στην ίδια πορεία. Ενώ λοιπόν είμαι, ασφαλώς, υπέρμαχος των κοσμοπολίτικων ιδανικών, διαφωνώ με τον τρόπο με τον οποίον, ενδεχομένως, θα θελήσουν να δουν τη συλλογική περιβαλλοντική αλλαγή.


Το βασικό πρόβλημα είναι ότι η κλιματική αλλαγή και η περιβαλλοντική υποβάθμιση δεν είναι ζητήματα που μπορούν να περιμένουν να λυθούν μέχρι να βρεθεί μια αποτελεσματική πολυμερής λύση. Οι επιστήμονες μιλούν, εδώ και πολύ καιρό, για ‘σημείο χωρίς επιστροφή’ (και πιο πρόσφατα για ‘σημείο ανατροπής’) που, αν πιστέψουμε τις εκτιμήσεις, πλησιάζει όλο και περισσότερο κάθε χρόνο. Ενώπιον τούτου, φαίνεται ότι η μοναδική πραγματική αλλαγή μπορεί να διευκολυνθεί από μια μονομερή λύση και θα έλεγα ότι τη λύση αυτή μπορεί να δώσει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο λόγος είναι ότι η Ε.Ε. βρίσκεται, αυτή τη στιγμή, σε εξαιρετικά ισχυρή οικονομική θέση έτσι ώστε να διευκολύνει την αλλαγή. Ως ένας, αν όχι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Κίνας, με την ευρύτερη συνολικά παγκόσμια οικονομία και μια θαυμάσια περιβαλλοντική ατζέντα, η Ε.Ε. είναι ασφαλώς σε θέση να κάνει την αλλαγή με τους δικούς της όρους. Στη σύγχρονη παγκόσμια οικονομία, οι οικονομικές κυρώσεις μπορούν να έχουν τόσο σκληρή ισχύ όσο η ατομική βόμβα το 1945. Σε τελική ανάλυση, η Κίνα, οι Ηνωμένες Πολιτείες και όποιες άλλες χώρες έχουν σαφείς εθνικιστικές στάσεις έναντι της περιβαλλοντικής πολιτικής θα συντάσσονταν εάν υπήρχαν επιπτώσεις στις οικονομίες τους- αφού γι’ αυτό λένε ότι δεν θέλουν να συμμετάσχουν πλήρως στη σημερινή περιβαλλοντική ατζέντα!


Το ηθικό δίδαγμα είναι σαφές για μένα και νομίζω ότι έχει καθαρά κοσμοπολίτικη φύση. Σε ζητήματα που επιδρούν στους ανθρώπους όλου του κόσμου είναι εύκολο να συγκεκριμενοποιήσουμε μερικά θεμελιώδη δικαιώματα που μπορεί να διεκδικήσει το σύνολο της ανθρωπότητας. Όπως η τροφή, η στέγη, η παιδεία και η ιατρική περίθαλψη, νομίζω ότι το δικαίωμα να ζούμε σε ένα καθαρό και περιβαλλοντικά σταθερό κόσμο αποτελεί ένα αίτημα της σημερινής, όπως και της μελλοντικής γενιάς (ων). Αυτό διασφαλίζει ότι εάν μια οικονομική αξία πρόκειται να τεθεί στο περιβάλλον ως σύνολο, δεν θα γίνει με τρόπο που θα είναι επιζήμιος για τη μελλοντική ανθρώπινη αντιπροσωπεία. Στην καλύτερη περίπτωση, το αίτημα θα προωθείται φυσικά από τη δημοκρατική διαδικασία- όμως, με το ρολόι να χτυπά και με ορισμένα κράτη να εξακολουθούν να έχουν ιδιοτελείς εθνικιστικές ατζέντες, φαίνεται ότι η βία, και σ’ αυτή την περίπτωση η οικονομική βία, μπορεί να είναι ο μόνος πραγματικός και αποτελεσματικός τρόπος για τη διευκόλυνση της αλλαγής. Για να χρησιμοποιήσω μια αναφορά του Isaiah Berlin, ‘αναγνωρίζουμε ότι είναι πιθανό, μερικές φορές δικαιολογημένο, να εξαναγκάζουμε τους ανθρώπους στο όνομα κάποιου σκοπού (ας πούμε της δικαιοσύνης ή της δημόσιας υγείας) που θα μπορούσαν οι ίδιοι, αν ήταν πιο φωτισμένοι, να επιδιώξουν, αλλά δεν το κάνουν, επειδή είναι τυφλοί ή αδαείς ή διεφθαρμένοι’.[5] Στην περίπτωση της σημερινής παγκόσμιας περιβαλλοντικής κρίσης, θα έλεγα ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να αναλάβει αυτή τη δυσάρεστη, αλλά σαφώς κοσμοπολίτικη, ευθύνη, προτού είναι πολύ αργά. Ταυτόχρονα, όμως, με την οικονομική βία, θα πρέπει να δοθούν αυξημένες χρηματοδοτήσεις για την ανάπτυξη και εφαρμογή περιβαλλοντικά βιώσιμων ενεργειακών λύσεων για τις αναπτυσσόμενες χώρες.


Πιστεύω επίσης ότι οι μονομερείς, επικεντρωμένες στον κοσμοπολιτισμό, λύσεις μπορούν να είναι χρήσιμες όχι μόνο για την επιδίωξη περιβαλλοντικής δικαιοσύνης αλλά και για την επίτευξη δικαιοσύνης, γενικότερα, για κρίσιμα προβλήματα διακρίσεων, φτώχειας και συγκρούσεων που οφείλονται σε αρχικά παρόμοιες, ιδιοτελείς εθνικιστικές αιτίες. Στην Αφρική, για παράδειγμα, από το φόβο της αναβίωσης ιστορικά πρόσφατων και αρνητικών αποικιοκρατικών συνειρμών, η Δύση έμεινε έξω από πολλά ζητήματα, προκειμένου να μην χαρακτηριστεί αντιδημοκρατική. Σύμφωνα όμως με τη παγκόσμια ατζέντα για τη δικαιοσύνη, όπως είπα προηγουμένως, πρέπει να υπάρχουν κάποια θεμελιώδη δικαιώματα που να μπορεί να διεκδικήσει ολόκληρη η ανθρωπότητα, πέρα από τον ‘δημοκρατικό’ έλεγχο οποιασδήποτε χώρας. Όπως το έθεσε εύστοχα ο αρχιεπίσκοπος της Ζιμπάμπουε Pius Neube το 2007, υπάρχει μια σαφής επιλογή ανάμεσα στην υποστήριξη ‘μιας κυβέρνησης που είναι έτοιμη να θυσιάσει τις ζωές του λαού της ή την ανατροπή (της Δύσης) με κίνδυνο να αποκαλεστεί ιμπεριαλιστική’. Η δήλωση αυτή ισχύει και για πολλά διαφορετικά θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες που καταπατώνται σε παγκόσμιο επίπεδο και σε καθημερινή βάση- μολονότι η φύση και το περιεχόμενο αυτών των δικαιωμάτων αποτελούν αντικείμενο μιας άλλης συζήτησης.


Τέλος, εάν αναρωτιέται κανείς πώς η ατζέντα που πρότεινα μπορεί να εφαρμοστεί στην πράξη, υπάρχουν προφανώς πολλά ερωτήματα που χρειάζονται απάντηση. Για παράδειγμα- ποιες ακριβώς οικονομικές κυρώσεις μπορούν να ληφθούν; Πόσο διάστημα θα πάρει και μπορεί η Ε.Ε. να καταλήξει σε απόφαση για την εφαρμογή αυτής της πολιτικής; Ποιες συγκεκριμένες περιβαλλοντικές παραχωρήσεις πρέπει να κάνουν οι χώρες που δεν είναι σήμερα συνεργάσιμες και με ποια σειρά (οι μη συνεργάσιμες χώρες) θα ιεραρχηθούν; Καθώς αυτή είναι μόνο μια μικρή επιλογή των θεμάτων που μπορεί να τεθούν σε σχέση με τις προτάσεις μου (θα υπάρξουν αναπόφευκτα πολύ περισσότερα), δεν θα δώσω προς το παρόν απαντήσεις, προτιμώντας να αφήσω τους αναγνώστες να σκεφτούν αυτά που συζητήθηκαν. Ουσιαστικά, αν δεν βασιστούμε απλώς στις κυρίαρχες λύσεις για τα διεθνή προβλήματα, μπορεί να γεννήσουμε ιδέες που δεν είχαμε σκεφτεί προηγουμένως- και επιχείρησα να φτάσω σε μια από αυτές εδώ. Ελπίζω η απόπειρα αυτή, για μια μη παραδοσιακή κοσμοπολίτικη λύση στη σημερινή παγκόσμια περιβαλλοντική κρίση, να ωθήσει κι άλλους ανθρώπους να κάνουν το ίδιο.


Συμπερασματικά, ενώ το περιβαλλοντικό μέλλον του κόσμου δεν διαγράφεται ευοίωνο σήμερα, δεν πιστεύω ότι στερείται κάθε ελπίδας. Σ’ αυτό το άρθρο άγγιξα μόνο μια πιθανή λύση για τα περιβαλλοντικά (και ίσως κάποια άλλα) προβλήματα που αντιμετωπίζει η διεθνής κοινότητα- εκείνη της εμπνευσμένης από τον κοσμοπολιτισμό μονομερούς δράσης. Ωστόσο, ανεξάρτητα από ποια θετικά βήματα γίνονται, για το μόνο που είμαι σίγουρος είναι ότι πρέπει να γίνουν σύντομα. Όποιες μεθόδους κι αν χρησιμοποιήσουμε για την καταπολέμηση αυτής της απειλής για την ανθρωπότητα, κάποιος πρέπει να ηγηθεί για να προωθήσει τη διαδικασία και να ληφθούν υπεύθυνες αποφάσεις για το καλό όλων. Μολονότι μπορεί να μην ευθυγραμμίζεται ακριβώς με τις ‘παραδοσιακές’ κοσμοπολίτικες απόψεις, όπως των Held και Linklater, πιστεύω ότι συζητήσεις όπως αυτή που έγινε σ’ αυτό το άρθρο είναι δυνητικά πολύ πιο σημαντικές για τη γη από τις καθαρά ακαδημαϊκές κοσμοπολίτικες ανησυχίες. Για πολύ καιρό, οι εσωτερικές οικονομικές σκοπιμότητες εμπόδιζαν την εφαρμογή των αναγκαίων παγκόσμιων πρωτοβουλιών,. Όπως πρότεινα εδώ, το ‘μεγάλο δημοκρατικό πείραμα’ της Ε.Ε. θα μπορούσε να προωθήσει την αλλαγή στάσης που τόσο απεγνωσμένα χρειάζονται κάποιες περιοχές. Για το καλό μας, ελπίζω κάποιος εκεί πέρα να ακούει.


Αναφορές

[1] Held, D., “Principles of Cosmopolitan Order” στο Brock, G Brighouse, H. (επ.) The Political Philosophy of Cosmopolitanism, σ. 15 (Cambridge University Press, 2005, Cambridge)

 

[2] Ο.π, σ. 14

 

[3] Linklater, A., “Cosmopolitan Citizenship” στο Hutchins, K. και Dannreuther, R. (επ.), Cosmopolitan Citizenship, σ. 53 (Macmillan Press Ltd, 1999, London)

 

[4] Auffhammer, M. και Carson, R., “Forecasting the path of China’s CO2 emissions using province-level information” στο The Journal of Environmental Economics and Management, (Vol. 55, Issue 3, May 2008, σσ. 229-247)

 

[5] Berlin, I., “Two Concepts of Liberty” in Quinton, A., (επ.) Political Philosophy, σ. 150 (Oxford University Press, 1967, Oxford)



Αφιέρωμα: περιβαλλοντική δικαιοσύνη
Ετικέτες: , , ,

|
0 σχόλια »

σχολίασε