ετικέτες

blogging claudia aradau creative commons facebook geert lovink michel bauwens olpc p2p trafficking Venanzio Arquilla web2.0 wikileaks wikipedia Γαλλία ΕΕ ΕΚΦ ΗΠΑ Λατινική Αμερική Μεγάλη Βρετανία ΟΗΕ ΠΚΦ Τουρκία ακτιβισμός ανθρωπισμός ανθρωπολογία ανθρώπινα δικαιώματα ανοικτές υποδομές ανοικτή πρόσβαση αραβικές εξεγέρσεις αριστερά αρχιτεκτονική ασφάλεια βασίλης κωστάκης βιοτεχνολογία δημιουργικότητα δημοκρατία δημόσια αγαθά δημόσιοι χώροι διανεμημένη-ενέργεια διαφάνεια εθνικισμός εκπαίδευση ελεύθερα δεδομένα ελεύθερο λογισμικό ελλάδα ενέργεια επισφάλεια εργασία ηθική θεωρία δικτύων θρησκεία θυματοποίηση ιταλία καθημερινή ζωή καινοτομία καπιταλισμός κλιματική αλλαγή κοινά αγαθά κοινωνία πολιτών κοινωνική δικαιοσύνη κοσμοπολιτισμός κρίση αντιπροσώπευσης λαϊκισμός λογισμικό λογοδοσία μετανάστες μετανθρωπισμός μη-γραμμικότητα μη πολίτες μουσική νέα μέσα νέλλη καμπούρη νεοφιλελευθερισμός ντιζάιν οικολογία οικονομικές στατιστικές οικονομική κρίση παγκοσμιότητα πειρατεία πνευματικά δικαιώματα πολιτισμικές διαφορές πρόνοια πόλεις σεξουαλική εργασία σοσιαλδημοκρατία σοσιαλισμός συλλογική νοημοσύνη συμμετοχική δημοκρατία συμμετοχική κουλτούρα συνεργατική γνώση σύνορα τέχνη ταχύτητα υπηκοότητα φιλελευθερισμός φύλο χαρτογράφηση χρέος χώρος ψηφιακά δικαιώματα

Re-public στο

Josef Bordat – Ευρώπη, Τουρκία και ο δημόσιος διάλογος πάνω στις αξίες: Ξεπερνώντας τις διαφορές με διάλογο

Josef BordatΓια το χώρο του ποδοσφαίρου, η Τουρκία αποτελεί ήδη ευρωπαϊκή χώρα, καθώς το μήνα Ιούνιο συμμετείχε με επιτυχία στο Ευρωπαϊκό Κύπελλο Πρωταθλητριών της UEFA. Ωστόσο, η συμμετοχή της Τουρκίας στο οικονομικό και πολιτικό σύστημα της Ευρώπης, δηλαδή στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αποτελεί αντικείμενο επικριτικών συζητήσεων, που πραγματοποιούνται τόσο από τα ευρωπαϊκά κράτη-μέλη, όσο και από την ίδια την Τουρκία. Για την κατανόηση αυτού του δημόσιου διαλόγου, κρίνεται απαραίτητη η επανεξέταση του πολιτιστικού χάσματος ανάμεσα σε Ευρώπη και Τουρκία, το οποίο οξύνεται λόγω των διαφοροποιήσεων στη θρησκεία και τις παραδόσεις. Θέλω να εξετάσω αυτό το θέμα, εστιάζοντας την προσοχή στο βασικό ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που απορρέει από μια ορισμένη αντίληψη για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, την οποία μπορούμε να αποκαλέσουμε «Ευρωπαϊκή», λόγω των «δεσμών» της με τη χριστιανική θρησκεία και το διαφωτισμό.


Η Ευρώπη και οι αξίες της


Κατά τη διάρκεια της συνταγματικής διαδικασίας ένα ζήτημα αποτέλεσε το κέντρο της συζήτησης: Εάν το προοίμιο θα συμπεριλαμβάνει μια αναφορά στο Θεό, κι αν ναι, εάν πρέπει να είναι σαφής αναφορά, δηλαδή σε ένα θρησκευτικό λεξιλόγιο, ή υποκρυπτόμενη αναφορά στην ιστορική σπουδαιότητα της χριστιανικής θρησκείας για την Ευρώπη. Ήταν δύσκολο να υπάρξει σύγκλιση ανάμεσα στις προσεγγίσεις της άποψης αυτής, σε όλη την ευρωπαϊκή επικράτεια. Την ίδια στιγμή, κάποιοι εμμένουν στη σαφή αναφορά στο Θεό στα πλαίσια του προτεινόμενου συντάγματος, ενώ άλλοι αρνούνται οποιοδήποτε θρησκευτικό αντίκτυπο αναφορικά με αυτό το πολιτικό σχέδιο.


Στην πραγματικότητα, η κυριολεκτική αναφορά στο Θεό δεν ήταν ποτέ ούτε είναι ζήτημα υψίστης σημασίας, διότι παρόλο που θα ήταν σημαντικό να δοθεί όνομα σε ένα φαινόμενο που ανεπιφύλακτα είναι μέρος της ευρωπαϊκής συνείδησης και ασκεί εμφανή επιρροή στο ευρωπαϊκό Σύνταγμα, είναι πιο σημαντικό να γίνει πραγματική αναφορά στις συγκεκριμένες αξίες του και στην κοινή πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης.


Ο Χριστιανισμός και η χριστιανική ανθρωπολογία πράγματι είχαν ευρύ αντίκτυπο στις αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως αναφέρθηκε στο άρθρο Ι-2 των θεμελιωδών διατάξεων του Συντάγματος – «Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ιδρυθεί με βάση τις αξίες του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας, του κράτους δικαίου και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των ανθρώπων που ανήκουν σε μειονότητες. Αυτές οι αξίες είναι κοινές για τα κράτη-μέλη στα πλαίσια μιας κοινωνίας στην οποία ο πλουραλισμός, η έλλειψη διακρίσεων, η ανεκτικότητα, η δικαιοσύνη, η αλληλεγγύη και η ισότητα ανάμεσα στον άντρα και τη γυναίκα δεσπόζουν»-, και συνεπώς μπορούν να αναγνωριστούν ως οι ρίζες της Ευρώπης. Η Τουρκία πρέπει να προσαρμοστεί σε αυτές τις αξίες, όχι αναφορικά με τις ρίζες της ως χώρα, αλλά σχετικά με τις συνέπειες των αξιών αυτών. Υπάρχουν πράγματι μεγάλες διαφορές μεταξύ των αξιών της ΕΕ και της Τουρκίας, όπως για παράδειγμα το ζήτημα των βασανιστηρίων. Η χρήση των βασανιστηρίων για την αποφυγή τρομοκρατικών επιθέσεων απορρίπτεται στη Δυτική Ευρώπη, διότι θεωρείται ότι δε σέβεται την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, σε ποσοστό πάνω από 80%, ενώ στην Τουρκία μόλις σε ποσοστό της τάξεως του 36%, σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη που πραγματοποίησε το διεθνές ίδρυμα ερευνών World Public Opinion.


Ανθρώπινη αξιοπρέπεια και ανθρώπινα δικαιώματα


Στην αρχή του κειμένου ανέφερα ότι η ανθρώπινη αξιοπρέπεια είναι η προϋπόθεση για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Πρέπει να εξετάσουμε την ιστορική εξέλιξη της έννοιας τόσο μέσα στα πλαίσια του Χριστιανισμού όσο και του Διαφωτισμού, προκειμένου να υπογραμμίσουμε τις διαφορές, αλλά και να επιδείξουμε μια δυνατότητα για συμφιλίωση αυτών των τοποθετήσεων. Η χριστιανική ανθρωπολογία βασίζεται σε δύο απόψεις: 1. Η αξιοπρέπεια δεν είναι κανενός, πρόκειται για δώρο του Θεού και 2. Επομένως, ο εσωτερικός σεβασμός και ο σεβασμός για τον πλησίον ισοδυναμούν με το ίδιο πράγμα: το σεβασμό απέναντι στο Θεό. Ο Διαφωτισμός, βασισμένος σε μια επιστημολογική και ηθική αντίληψη της ελευθερίας, την ίδια στιγμή προσέδιδε έμφαση στην έννοια της αυτονομίας, που εφοδιάζει τον άνθρωπο με την ικανότητα να είναι ο κυρίαρχος των πράξεών του μέσω της αυτοεκτίμησής του, αυτό που ο Καντ ονόμαζε αυτονομοθεσία (“Selbstgesetzgebung“). Σίγουρα πρόκειται για προβληματική αντίληψη, διότι το να κάνουμε τον άνθρωπο να απαρνείται τις ευθύνες του απέναντι στο Θεό, καθιστά αναγκαίο τον προσδιορισμό άλλου είδους διορθωτικών μέσων. Ο Καντ κάνει λόγο για εσωτερικό δικαστήριο (« innerer Gerichtshof »), το οποίο διευθύνεται από τη λογική («Vernunft»).


Αντίθετα με τη παράδοση της χριστιανικής θεολογίας, ο Καντ πίστευε ότι η ανθρώπινη φύση ήταν κατά βάση καλή κι επομένως η λογική θα μπορούσε να διορθώσει τις ηθικές επιλογές. Η χριστιανική θεολογία έχει διδάξει παραδοσιακά ότι οι άνθρωποι είναι εγγενώς διεφθαρμένοι και δεν μπορούν να κάνουν ορθές ηθικές επιλογές, οι οποίες να μην έχουν σπιλωθεί από την εγωιστική επιθυμία. Ο Καντ δίδαξε ότι οι άνθρωποι μπορούν να διαφθαρούν εάν αρνηθούν να ακολουθήσουν την Κατηγορική Προσταγή (Categorical Imperative).


Προκειμένου να δημιουργηθεί μια γέφυρα ανάμεσα στο Χριστιανισμό και την εκκοσμικευμένη ανθρωπολογία, πρέπει να φέρουμε στο μυαλό μας την έννοια του σεβασμού που εντάσσεται στο τύπο περί ανθρωπότητας της Κατηγορικής Προσταγής του Καντ: «Να πράττεις κατά τέτοιον τρόπο ώστε να μεταχειρίζεσαι την ανθρωπότητα, είτε στο πρόσωπό σου, είτε στο πρόσωπο κάθε άλλου, πάντοτε ως σκοπό και ποτέ απλώς ως μέσο».


Διαφοροποιήσεις και διάλογος


Σύμφωνα με την έννοια του σεβασμού, η ανθρώπινη οντότητα είναι ο σκοπός κάθε ανθρώπινης ενέργειας. Έτσι αποκλείονται οι περιπτώσεις μεταχείρισης του ανθρώπου ως μέσο για την επίτευξη ενός «υψηλότερου» ιδεολογικού σκοπού, όπως συνέβη με τα ολοκληρωτικά καθεστώτα του 20ου αιώνα και με όποιον προτείνει τη χρήση βασανιστηρίων στον αγώνα κατά των τρομοκρατικών επιθέσεων που πραγματοποιούνται σήμερα-όπως ισχύει για την πλειοψηφία του τουρκικού πληθυσμού. Πώς να ανοίξει κανείς παρτίδες με την Τουρκία, σκεπτόμενος αυτό το βαθύ χάσμα που αφορά βασικές αξίες;


Κατά τη γνώμη μου, το ζήτημα με το μεγαλύτερο ενδιαφέρον δεν είναι αυτό που αφορά τις θεωρητικές διαφοροποιήσεις ανάμεσα στην φιλοσοφία του Διαφωτισμού και τη χριστιανική ανθρωπολογία, αναφορικά με τον όρο αξιοπρέπεια, αλλά -μόλις αναγνωρίστηκε η αναλογία των δύο αντιλήψεων, αναφορικά με τον όρο σεβασμός, συμπεριλαμβανομένου του σεβασμού προς την αξιοπρέπεια- το ζήτημα είναι, εάν και με ποιον τρόπο μπορεί να υποστηριχθεί η άποψη ότι η απαίτηση για την καθολικότητα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων βασίζεται στην υπόθεση ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα έχουν θεμελιωθεί βάσει των αρχών τόσο του χριστιανισμού όσο και της ορθολογικής ευρωπαϊκής φιλοσοφίας του 18ου αιώνα, δηλαδή την εποχή του Διαφωτισμού. Λαμβάνοντας υπόψη τη θρησκευτική και πολιτιστική παράδοση της Τουρκίας το θέμα είναι εάν υπάρχει αντίφαση ανάμεσα στην απαίτηση για καθολικότητα και το γεγονός ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα δυτικής προέλευσης βασίζονται στο σεβασμό ως προς την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, που γίνεται κατανοητός ως μια πεφωτισμένη αντίληψη της χριστιανικής ανθρωπολογίας, δηλαδή: Υπάρχει ένα κύριο χάσμα ανάμεσα στην προέλευση και την εγκυρότητα μιας ηθικής επιχειρηματολογίας;


Βέβαια, δεν είναι αυτό ακριβώς το θέμα. Η χριστιανική αντίληψη περί σεβασμού δεν αποτελεί εμπόδιο για την καθολικότητα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όταν διασφαλίζεται ότι ο χριστιανισμός, εντός αυτών των πλαισίων, δε χρησιμοποιείται για θεολογικούς ή ιεραποστολικούς σκοπούς. Κάτι τέτοιο, στην πραγματικότητα, συνεπάγεται πρώτα απ’ όλα ένα αξιοσέβαστο καθεστώς επικοινωνίας, που επιλαμβάνεται των ειδικών εκφράσεων, των οποίων η χρήση έχει αρνητικά αποτελέσματα αναφορικά με την εμπιστοσύνη και την αξιέπαινη στάση της Δυτικής Ευρώπης απέναντι στην Τουρκία. Αρνητικά μιλώντας: Σε περιπτώσεις πλήρους απουσίας κάθε ίχνους ευαισθησίας, χρησιμοποιείται μονίμως η λέξη «σταυροφορία» για να περιγράψει το τι πρέπει να γίνει στην Τουρκία, σε εκφράσεις όπως «σταυροφορίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα» και δε μας κάνει έκπληξη που κατά την αναπόληση ιστορικών γεγονότων κάτι τέτοιο δε γίνεται αποδεκτό ως στόχος που μοιράζονται δυο πλευρές για το κοινό μέλλον. Κατά συνέπεια, και οι ίδιες οι αξίες απορρίπτονται.


Η δυτική άγνοια ή ακόμα η δυτική αλαζονεία πρέπει να απομακρυνθούν, και οι εν λόγω αξίες πρέπει να συζητηθούν σ’έναν ανοιχτό διάλογο με σκοπό να ενισχυθεί η βάση τους στη χριστιανική ανθρωπολογία μέσα από την επεξήγηση των καλών εμπειριών σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας σύμφωνα με τη χριστιανική άποψη. Μόνο με αυτόν τον τρόπο διασφαλίζονται μια συναινετική λύση, αλλά και η αποδοχή και η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλη την Ευρώπη, αλλά κι εκτός των ορίων της. Συνεπώς, ο σεβασμός δεν πρέπει απλά να αναγνωριστεί ως ένα αναπόσπαστο τμήμα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και των παγκόσμιων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά και ως μια βασική πλευρά της μεθόδου για την εξάπλωση αυτών των ιδεών. Ως εκ τούτου, ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας επιμένει στο σεβασμό στο πρόσωπο του εταίρου στα πλαίσια ενός διαθρησκευτικού και διαπολιτισμικού διαλόγου.


Η γεφύρωση του χάσματος ανάμεσα σε Ευρώπη και Τουρκία συνεπάγεται επομένως την ενίσχυση του διαλόγου γύρω από κεντρικές αξίες, όπως η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, αλλά και τα ανθρώπινα δικαιώματα, διότι ένα σημείο πρέπει να είναι απόλυτα ξεκαθαρισμένο: Πρέπει να μοιραστούμε τις κύριες ιδέες και να έχουμε κοινές τις βασικές αξίες, πριν σκεφτούμε για τη θέση της Τουρκίας ως κράτος-μέλος της ΕΕ. Όσο πιο γρήγορα αναλυθούν οι διαφορές, τόσο πιο γρήγορα μπορούν αυτές να ξεπεραστούν. Επομένως, η καθεμιά και όλες μαζί οι ευκαιρίες πρέπει να αξιοποιηθούν προκειμένου να καταστεί σαφής η σπουδαιότητα των ευρωπαϊκών αξιών στην Τουρκία, τόσο για την Ευρώπη όσο και για την ίδια την Τουρκία.



Αφιέρωμα: Τουρκία
Ετικέτες: , , , ,

|
0 σχόλια »

σχολίασε