Andrew Moravcsik – Η τουρκική ένταξη σε μία Ευρώπη πολλών ταχυτήτων;

Σε αυτή τη σύντομη συνέντευξη, ο Andrew Moravcsik υποστηρίζει ότι η διεύρυνση της ΕΕ είναι η πιο μεγάλη επιτυχία της Ευρώπης, στη μετα-ψυχροπολεμική περίοδο. Προειδοποιεί ότι η πολεμική γύρω από την ένταξη της Τουρκίας θα πρέπει από ερωτήματα για τον προσδιορισμό της Ευρωπαϊκής ταυτότητας ή της πορείας του Ευρωπαϊκού εγχειρήματος προς πιο πραγματιστικές εκτιμήσεις για τα αμοιβαία οφέλη που θα μπορούσαν να έχουν και οι δύο πλευρές.

Φιλίππα Χατζησταύρου: Σύμφωνα με τη φιλελεύθερη προσέγγιση, ‘η ολοκλήρωση της Ε.Ε. έχει ως πρωταρχικό κίνητρο τα υλικά εθνικά συμφέροντα, όπως τα βλέπουν οι αρχηγοί των κυβερνήσεων’ και όχι ιδεολογικούς ή γεωπολιτικούς λόγους. Η πορεία της Τουρκίας προς την ένταξη έχει επιβραδυνθεί. Ο ευρωσκεπτικισμός στην Τουρκία θέτει σε αμφιβολία τη ‘δύναμη έλξης της Ε.Ε.’, ο τουρκοσκεπτικισμός στο εσωτερικό της Ε.Ε. θέτει ζητήματα τουρκικής εσωτερικής πολιτικής, ανθρωπίνων δικαιωμάτων, γεωπολιτικής ασφάλειας κλπ. Από τη μια πλευρά, η δημόσια συζήτηση για τις σχέσεις Ε.Ε.- Τουρκίας κυριαρχείται από πολιτισμικά ή θεσμικά επιχειρήματα κατά της τουρκικής ένταξης. Από την άλλη, υπογραμμίζεται η μοναδικότητα της Τουρκίας. Είναι η Τουρκία ένα αντι-παράδειγμα του φιλελεύθερου επιχειρήματος ή όχι; Σε αυτό το συγκεκριμένο ιδεολογικό πλαίσιο, πόσο εύκολη είναι η διάδοση της φιλοσοφίας ενός εξευρωπαϊσμού που απαιτεί προσαρμογή και εναρμόνιση απ’ την πλευρά του υποψηφίου μέλους;

Andrew Moravcsik:Το επιχείρημά μου είναι ότι η ολοκλήρωση της Ε.Ε. έχει ως πρωταρχικό κίνητρο τα εθνικά συμφέροντα ‘σε συγκεκριμένα ζητήματα’, που έχουν να κάνουν με τη διαχείριση της παγκοσμιοποίησης. Γεγονός είναι ότι η Ε.Ε. είχε κυρίως να κάνει, όλα αυτά τα χρόνια, με οικονομικά ζητήματα, κι έτσι τα περισσότερα (όχι όμως όλα) από αυτά τα συμφέροντα είναι υλικά. Η Ε.Ε. έχει να κάνει με τη διαχείριση της παγκοσμιοποίησης. Το γεγονός ότι σχεδόν κάθε χώρα στην Ευρώπη, από τη Σουηδία μέχρι την Τουρκία- παρά τις πολύ διαφορετικές ταυτότητες και πολιτικούς πολιτισμούς- επεδίωξε την ένταξη στην Ε.Ε., σχετίζεται με την κοινή φύση της πρόκλησης της παγκοσμιοποίησης. Ας πάρουμε τις χώρες που επιδιώκουν σήμερα την ένταξη στην Ε.Ε., όπως αυτές των Δυτικών Βαλκανίων. Πολλοί θεσμοί θα μπορούσαν να τους προσφέρουν μια ‘ευρωπαϊκή ταυτότητα’ – το Συμβούλιο της Ευρώπης, ο ΟΑΣΕ, το ΝΑΤΟ- αλλά η Ε.Ε. εξακολουθεί να έχει εξέχουσα σημασία που οφείλεται σε υλικά οφέλη, τα οποία μπορούν να προκαλούν μεταβολές-από οικονομική, κοινωνική και πολιτική άποψη. Για την Τουρκία, οι υλικοί δεσμοί με την Ευρώπη- η ζώνη ελεύθερου εμπορίου, η μετανάστευση και η προοπτική της ένταξης- έχουν ήδη μεταβάλει ουσιαστικά την εσωτερική πολιτική της. Βέβαια, όπως επισημαίνουν φιλελεύθεροι θεωρητικοί, η αλληλεξάρτηση μεταξύ Τουρκίας και Ευρώπης είναι ασύμμετρη: Η διμερής αλληλεξάρτηση είναι πιο σημαντική για την Τουρκία παρά για την Ε.Ε. Το αποτέλεσμα: λιγότερα κίνητρα έχει η Ευρώπη να ευνοήσει την τουρκική ένταξη, παρά η Τουρκία να γίνει μέλος της. Το ευρωπαϊκό ενδιαφέρον έχει μειωθεί-πολύ βραχυπρόθεσμη πολιτική, κατά τη γνώμη μου- και ως αποτέλεσμα, η τουρκική εσωτερική υποστήριξη έχει υποχωρήσει. Πιστεύω όμως ότι η τουρκική θέση αποτελεί, σε μεγάλο βαθμό, αντίδραση. Εάν οι Ευρωπαίοι καλωσόριζαν την Τουρκία, είμαι πεπεισμένος ότι η αντίδραση θα ήταν διαφορετική.

Φιλίππα Χατζησταύρου:Ο εκσυγχρονισμός της Τουρκίας συνδέεται με την προοπτική της Ε.Ε., υπό την έννοια ότι το δυτικό πρότυπο είναι το μόνο προοδευτικό πρότυπο για την Τουρκία. Πιστεύετε ότι ο εκσυγχρονισμός της Τουρκίας ταυτίζεται με τη δυτικοποίησή της;

Andrew Moravcsik:Ορισμένες πτυχές του εκσυγχρονισμού είναι οικουμενικές: βασικά δικαιώματα και δημοκρατία, επιστημονική γνώση και οικονομική ανάπτυξη, δέσμευση για κοινωνική πρόνοια, παιδεία. Η συγκεκριμένη μορφή, όμως, που λαμβάνουν δεν είναι αναγκαστικά ευρωπαϊκή ή αμερικανική. Μπορεί να είναι κινέζικη, ινδική, τουρκική ή οτιδήποτε άλλο. Ο εκσυγχρονισμός είναι οικουμενικός- και συμβατός με όλους αυτούς τους πολιτισμούς. Υπάρχει ένα βασικό σημείο για να κατανοήσει κανείς τη φύση της Ευρωπαϊκής Ένωσης- και των ‘δυτικών’ πολυμερών οργανώσεων γενικά. Η Ευρώπη παραμένει μια ένωση κρατών-μελών και το καθένα από αυτά αποτελεί πρωταρχική αναφορά πολιτικής ταυτότητας για τους πολίτες του. Η Ε.Ε. εγκαθιδρύει χαλαρή συνεργασία σε ορισμένα, οικονομικά κυρίως, ζητήματα (διεθνές εμπόριο, χρήμα, οικονομία, ρυθμίσεις), αφήνοντας περίπου 80-90% περιθώριο στις εθνικές νομοθεσίες και κανονισμούς. Τα εθνικά θέματα περιλαμβάνουν αυτά που είναι πιο σημαντικά για τις πολιτικές ταυτότητες: φορολογία, κοινωνική πρόνοια, συντάξεις, υγειονομική περίθαλψη, άμυνα, πολιτική για τον πολιτισμό και τη γλώσσα, παιδεία, τοπικές υποδομές, ποινικό δίκαιο, ανθρώπινα δικαιώματα, θρησκεία και άλλα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το Σύνταγμα της Ε.Ε., εάν είχε γίνει αποδεκτό, θα είχε αντικαταστήσει το σύνθημα ‘ όλο και πιο στενή ένωση’ με το σύνθημα ‘ενότητα στη διαφορά’. Αυτό το σύνθημα αντανακλά καλύτερα αυτό που πραγματικά είναι η Ε.Ε. Δεν υπάρχει, ούτε πρόκειται να υπάρξει ποτέ, ένα ‘ευρωπαϊκό υπερκράτος’ που θα αντικαταστήσει το έθνος-κράτος ή τον πολιτισμό του.

Φιλίππα Χατζησταύρου: Υποστηρίζετε ότι ‘η Ε.Ε. εστιάζεται μάλλον στη διαχείριση της κοινωνικο-οικονομικής παγκοσμιοποίησης, παρά ρυθμίζει την γεωπολιτική ασφάλεια’. Πιστεύετε ότι η Ε.Ε., που δεν διακρίνεται για την ικανότητά της στην επίλυση των συγκρούσεων, θα μπορέσει να διαχειριστεί τις αναπόφευκτες γεωστρατηγικές συνέπειες της τουρκικής ένταξης;

Andrew Moravcsik:Ας έχουμε κατά νου δυο γεγονότα. Πρώτον, ότι η κοινή εξωτερική πολιτική της Ε.Ε. υιοθετείται συλλογικά στα μικρότερα ζητήματα, αλλά μέσω των ‘συνασπισμών των προθύμων’ στα θέματα άμυνας. Δεύτερον, ότι η τουρκική ένταξη είναι απίθανο να προκύψει μέσα στην επόμενη δεκαετία και στο διάστημα αυτό ζητήματα όπως το Κυπριακό είναι πιθανό να έχουν λυθεί. Δεν είναι λοιπόν τόσο σαφές για ποιες απ’ αυτές τις δυσοίωνες και ‘αναπόφευκτες γεωστρατηγικές συνέπειες’ θα πρέπει να ανησυχούμε. Η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ εδώ και πενήντα χρόνια, χωρίς να έχουν προκύψει καίρια προβλήματα: δύσκολα βλέπει κανείς γιατί η ένταξή της στην Ε.Ε. θα αποτελούσε πρόβλημα.

Φιλίππα Χατζησταύρου: Η Ε.Ε. αντιμετωπίζει δυσκολίες στην ανάπτυξη μιας ισχυρής αντίληψης για την ευρωπαϊκή ταυτότητα. Πιστεύετε ότι αυτό παίζει σημαντικό ρόλο και στη διαμόρφωση της πολιτισμικής ταυτότητας της Τουρκίας έναντι της Ευρώπης; Με άλλα λόγια, συμφωνείτε ότι οι σχέσεις Τουρκίας- Ε.Ε. δεν οδηγούν τόσο σε μια σύγκρουση πολιτισμών όσο σε μια σύγκρουση των αντικρουόμενων ορισμών για την ίδια την Ευρώπη;

Andrew Moravcsik: Δεν πιστεύω ότι οι σχέσεις Τουρκίας- Ε.Ε. είναι είτε σύγκρουση πολιτισμών ή σύγκρουση αντικρουόμενων ορισμών της Ευρώπης. Σχετικά με το τελευταίο: Μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό Ευρωπαίων δέχονται την Ε.Ε. – ή δέχτηκαν ποτέ το ευρωπαϊκό σχέδιο- επειδή πιστεύουν σε μια βαθιά ‘ευρωπαϊκή ταυτότητα’, με την έννοια ενός ομοσπονδιακού σχεδίου, κάποιων Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης που θα αντικαταστήσουν το έθνος-κράτος. Οι περισσότεροι τη δέχονται επειδή επιζητούν τα πραγματιστικά οφέλη της Ευρώπης- ή πιστεύουν σε μια ‘ευρωπαϊκή ταυτότητα’, όπου, όπως σημείωσα στην απάντησή μου στην ερώτηση 2, η Ε.Ε. χειρίζεται μια σειρά οικονομικών ζητημάτων. Αντίθετα, η διαμόρφωση πολιτικής για θέματα που έχουν να κάνουν με την ‘ταυτότητα’ παραμένει εθνική. Όσο πιο γρήγορα μπορέσει η ευρωπαϊκή ρητορική να αλλάξει έτσι ώστε να συμβαδίσει με αυτή την πραγματικότητα, τόσο το καλύτερο.

Φιλίππα Χατζησταύρου: Πώς μπορούν τα σοσιαλιστικά πολιτικά κόμματα της Ε.Ε. να διασαφηνίσουν τις αμφιθυμίες τους έναντι της Τουρκίας, προκειμένου να εκφράσουν μια σαφή υποστηρικτική θέση βασισμένη στις αρχές του πολιτικού φιλελευθερισμού;

Andrew Moravcsik: Ακούω συχνά αυτή την κάπως αφελή ερώτηση από τους Αμερικανούς. Στη χώρα μου, δεν έχουμε εσωτερικό πολιτικό κόστος όταν λέμε στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να κάνουν πράγματα που έχουν κόστος γι’ αυτές. Η κυβέρνησή μας στέλνει συχνά διπλωμάτες για ‘να ενισχύσει την αποφασιστικότητα’ των Ευρωπαίων ηγετών στο θέμα της τουρκικής ένταξης. Αυτό είναι σχεδόν πάντα αντιπαραγωγικό. Αυτοί που προτείνουν στους Ευρωπαίους να ‘διασαφηνίσουν’ τη θέση τους, πρέπει να λάβουν υπόψη κάποια δυσάρεστα στοιχεία: δυστυχώς, η διεύρυνση της Ε.Ε.- όχι μόνο για να περιλάβει την Τουρκία, αλλά οποιαδήποτε νέα χώρα- δεν είναι καθόλου δημοφιλής. Σε ορισμένες χώρες, η υποστήριξη της κοινής γνώμης εκφράζεται με μονοψήφιους αριθμούς. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες υπήρξαν ηρωϊκοί που συνέχισαν, παρόλα αυτά, την πολιτική της διεύρυνσης, καθώς είναι προς το συμφέρον της Ευρώπης και των χωρών που υποβάλουν υποψηφιότητα. Πράγματι, είναι η πιο μεγάλη επιτυχία της Ευρώπης, στη μετα-ψυχροπολεμική περίοδο.

Η τουρκική ένταξη μπορεί τελικά να συμβεί επειδή κάποιοι φωτισμένοι ηγέτες της Ε.Ε. που βλέπουν μακριά, θα την καταστήσουν δυνατή- πιθανά ως μέρος της Ευρώπης πολλών ταχυτήτων, που μοιάζει έτσι κι αλλιώς να αναδύεται. Ο καλύτερος τρόπος για τους ξένους να ενθαρρύνουν αυτή την εξέλιξη δεν είναι να ενθαρρύνουν τους Ευρωπαίους πολιτικούς να ‘διασαφηνίσουν αμφιθυμίες’ και να προσπαθούν να πιέσουν για ‘ ξεκάθαρες θέσεις’. Εξίσου αντιπαραγωγικό είναι όταν οι ξένοι επιχειρούν να επιβάλουν απλοϊκές λύσεις σε ευαίσθητα θέματα θρησκείας και πολιτικής στην Τουρκία. Αντίθετα, πρέπει να είμαστε ρεαλιστές και να αφήσουμε τους Ευρωπαίους πολιτικούς να επεξεργαστούν αυτά τα πράγματα με τον τρόπο και το χρονοδιάγραμμα που εκείνοι κρίνουν συνετό.

Αφιέρωμα: Τουρκία
Ετικέτες: Andrew Moravcsik , ΕΕ , Τουρκία , φιλελευθερισμός

0 σχόλια »

→ Αφιερώματα

Διάλογοι ←

→ Δράσεις

ετικέτες

Re-public στο

Andrew Moravcsik – Η τουρκική ένταξη σε μία Ευρώπη πολλών ταχυτήτων;

σχολίασε