→ Αφιερώματα

όλα τα αφιερώματα

Διάλογοι ←

όλοι οι διάλογοι

→ Δράσεις

όλες οι δράσεις

Re-public στο

Jan Zielonka – Η ένταξη της Τουρκίας, τα πορώδη σύνορα, και η Ευρωπαϊκή ασφάλεια

Είναι η ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. πάντοτε 20 χρόνια μακρυά; Οι προϋποθέσεις και το χρονοδιάγραμμα που θέτει η Ε.Ε στην Τουρκίας μετακινούνται συνέχεια. Δεν αρκεί να θέλει η Τουρκία να μπει στην Ε. Ε, σημειώνει ο Jan Zielonka, πρέπει και η Ε.Ε. να θέλει την Τουρκία. Αν και δεν μπορεί να υπάρξει επιτυχής πολιτική διεύρυνσης χωρίς τη στήριξη της Ευρωπαϊκής κοινής γνώμης, η πολιτική ηγεσία θα πρέπει να διαπραγματεύεται με την κοινή γνώμη την ίδια την έννοια των συμφερόντων της Ευρώπης σχετικά με την προοπτική ένταξης της Τουρκίας.

---


Φιλίππα Χατζησταύρου: Αναμφίβολα, οι λίγο πολύ ακαδημαϊκές συζητήσεις για το μέλλον των σχέσεων Ε.Ε.- Τουρκίας έχουν κυρίως να κάνουν με το θέμα της ένταξης. Πιστεύετε ότι πρέπει να συνεχίσουμε να εστιάζουμε την προσοχή στο θέμα-παγίδα της ‘ενταξιμότητας υπό την ιδιότητα του μέλους’- δηλαδή να ορίζουμε και να προωθούμε τις σχέσεις Ε.Ε. –Τουρκίας αποκλειστικά μέσα από το ζήτημα της ένταξης- όταν μιλάμε για τις σχέσεις Ε.Ε. –Τουρκίας;


Jan Zielonka: Θεωρητικά, κανείς μπορεί να σκεφτεί πολλούς άλλους τρόπους με τους οποίους η Ε.Ε. μπορεί να επηρεάσει τις γειτονικές χώρες, οι οποίοι, όμως, δοκιμάστηκαν και απέτυχαν. Για παράδειγμα, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η ένταξη των μετα-κομμουνιστικών χωρών στην Ε.Ε. δεν ήταν στην ημερήσια διάταξη και τα κράτη μέλη προσπάθησαν πολύ να βρουν άλλους τρόπους για να χειριστούν το δημοκρατικό επίτευγμα στην Ανατολική Ευρώπη. Υπήρξε η περίφημη πρόταση του προέδρου Μιτεράν να γίνει ένα είδος ευρωπαϊκής συνομοσπονδίας, που δεν θα πρόσφερε στις νέες δημοκρατίες ένταξη στην Ε.Ε. αλλά μια χαλαρή σύνδεση. Ο Επίτροπος Frans Andrisen και ακαδημαϊκοί όπως ο Richard Baldwin έκαναν, επίσης, παρόμοιες προτάσεις. Όμως, όλες αυτές οι συμβιβαστικές διευθετήσεις απέτυχαν για έναν απλό λόγο: οι νέες δημοκρατίες δεν ήταν πρόθυμες να αποδεχτούν τις απαιτήσεις της Ε.Ε. χωρίς να έχουν πρόσβαση στη λήψη αποφάσεων στην Ε.Ε. και σε πόρους ενός συγκεκριμένου επιπέδου. Η διαδικασία της Βαρκελώνης έφερε ελάχιστα αποτελέσματα και πρόσφατα υποκαταστάθηκε από ένα άλλο πλαίσιο συνεργασίας που πρότεινε ο πρόεδρος Σαρκοζί. Η λεγόμενη Ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας είναι εντελώς αναποτελεσματική. Επομένως, δεν έχω λόγο να πιστεύω ότι οποιαδήποτε εναλλακτική επιλογή στην πολιτική για τη διεύρυνση μπορεί να κάνει την Ε.Ε. να ασκεί σοβαρή επιρροή στην Τουρκία.


Φιλίππα Χατζησταύρου: Ποιο θα έπρεπε να είναι το μετασχηματιστικό αποτέλεσμα της διαδικασίας διεύρυνσης στην Τουρκία;


Jan Zielonka: Οι υποψήφιες χώρες καλούνται να υιοθετήσουν ολόκληρο το σώμα της ευρωπαϊκής νομοθεσίας (κοινοτικό κεκτημένο). Μιλάμε για πάνω από 20.000 νόμους, πολλοί από τους οποίους είναι εξαιρετικά λεπτομερείς. Η Ε.Ε. δεν λέει μόνο στις κυρίαρχες χώρες να υιοθετήσουν αυτούς τους νόμους, αλλά επιβλέπει την υιοθέτηση και εφαρμογή τους. Οι παρατηρητές της Ε.Ε. πηγαίνουν στα υπουργεία των υποψηφίων χωρών να διαπιστώσουν την υιοθέτηση και εφαρμογή των νόμων και των κανονισμών της Ε.Ε. Και οι υποψήφιες χώρες δεν έχουν δικαίωμα εξαίρεσης από οποιοδήποτε μέρος του κεκτημένου. Στην πραγματικότητα, η Ε.Ε. προχωράει ακόμη περισσότερο και ζητά από τα υποψήφια κράτη να κάνουν διάφορα πράγματα που δεν απαιτούνται από τα σημερινά κράτη μέλη. Για παράδειγμα, η Ε.Ε. ποτέ δεν υιοθέτησε ένα κοινό νομικό πλαίσιο για την προστασία των εθνικών μειονοτήτων, αλλά απαιτεί από τα υποψήφια κράτη να το κάνουν.


Φιλίππα Χατζησταύρου: Πιστεύετε, λοιπόν, ότι μια υποψήφια χώρα όπως η Τουρκία από τη στιγμή που εισέρχεται σε αυτού του είδους τη διαδικασία θα μπορέσει να σεβαστεί τη νομοθεσία για τις μειονότητες;


Jan Zielonka: Το τελικό αποτέλεσμα δεν είναι ποτέ απολύτως επιτυχές, εν μέρει επειδή ορισμένες από τις υποψήφιες χώρες είναι ικανές να εξαπατήσουν και εν μέρει επειδή ορισμένοι νόμοι και κανονισμοί της Ε.Ε. δεν είναι εύκολα εφαρμόσιμοι στις διάφορες χώρες που υπόκεινται στην αιρεσιμότητα της Ε.Ε.


Φιλίππα Χατζησταύρου: Κατά συνέπεια, το πρόβλημα της συμμόρφωσης είναι υπαρκτό;


Jan Zielonka: Πάντα υπάρχει θέμα συμμόρφωσης, ακόμη και στα παλιά κράτη μέλη. Η Ελλάδα είναι μέλος της Ε.Ε. εδώ και πολλά χρόνια, αλλά, όπως ξέρετε, το ιστορικό συμμόρφωσής της με τους νόμους και τους κανονισμούς της Ε.Ε. απέχει πολύ απ’ την τελειότητα. Η εναρμόνιση των νόμων και των πρακτικών απαιτεί χρόνο και μάθηση. Οπωσδήποτε, η εποπτεία ισχύει και σε ορισμένες περιπτώσεις συνοδεύεται από κυρώσεις. Ωστόσο, ο τελικός στόχος δεν είναι η απόλυτη σύγκλιση. Δεν θέλουμε να καταργήσουμε τη διαφορετικότητα σε όλους τους τομείς, γιατί αυτή η διαφορετικότητα αποτελεί συχνά πηγή δύναμης για την Ευρώπη. Μολονότι ορισμένοι νόμοι και κριτήρια πρέπει να τηρούνται με αυστηρότητα, ορισμένοι άλλοι μπορούν να διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Για παράδειγμα, οφείλουμε να σεβόμαστε μερικά βασικά ανθρώπινα δικαιώματα σε όλα τα κράτη μέλη της Ε.Ε., αλλά δεν θέλουμε να επεμβαίνει η Ένωση στις θρησκευτικές υποθέσεις των διαφόρων χωρών. Τα μονοπώλια δεν επιτρέπονται στην Ε.Ε., αλλά η φορολογική νομοθεσία μπορεί να διαφέρει, σε κάποιο βαθμό, στα κράτη μέλη. Μπορούμε να πολλαπλασιάσουμε παρόμοια παραδείγματα.


Φιλίππα Χατζησταύρου: Τι σημαίνει για σας εκσυγχρονισμός;


Jan Zielonka: Οικονομία της αγοράς, δημοκρατία, ανθρώπινα δικαιώματα, διοικητική ικανότητα, όλα αυτά συνδέονται, εν μέρει μόνο, με τη διαδικασία εκσυγχρονισμού. Στη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης μάθαμε να λειτουργούμε με χώρες που έχουν διαφορετικά επίπεδα οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης. Για παράδειγμα, το κατά κεφαλήν ακαθάριστο εθνικό προϊόν διαφέρει σημαντικά στα κράτη μέλη. Θα ήταν άδικο να αποτρέψουμε την είσοδο της Τουρκίας στην Ε.Ε. επειδή το κατά κεφαλήν ακαθάριστο εθνικό προϊόν της είναι σχετικά χαμηλό. Πέραν τούτου, είδαμε ότι η ένταξη της Ελλάδας, της Ιρλανδίας ή της Πολωνίας στην Ε.Ε. επιτάχυνε δραματικά την οικονομική ανάπτυξη.


Φιλίππα Χατζησταύρου: Λέτε δηλαδή ότι μπορούμε να έχουμε κάποια ευέλικτα κριτήρια;


Jan Zielonka: Όπως είπα, κάποια κριτήρια δεν είναι τόσο ευέλικτα. Όλες οι χώρες που μπαίνουν στην Ένωση καλούνται να υιοθετήσουν ολόκληρο το σώμα του κοινοτικού κεκτημένου. Ωστόσο, η ακριβής σημασία αυτών των νόμων, το κατά πόσο υιοθετούνται στην πραγματικότητα, είναι ζήτημα κρίσης. Οι αποφάσεις λαμβάνονται κατά περίπτωση. Υπάρχουν επίσης θέματα όπου η Ένωση δεν παρεμβαίνει. Για παράδειγμα, υπάρχει πολύ περιορισμένο κοινωνικό κεκτημένο και καθόλου πολιτισμικό ή θρησκευτικό κεκτημένο στην Ένωση.


Φιλίππα Χατζησταύρου: Σχετικά με την Τουρκία, έχουμε κριτήρια που δεν υπήρχαν στις προηγούμενες διευρύνσεις.


Jan Zielonka: Πάντα έτσι είναι. Κάθε φορά που γίνεται διεύρυνση, εμφανίζονται νέα κριτήρια. Για παράδειγμα, όταν η Πολωνία ή η Σλοβακία επρόκειτο να μπουν στην Ε.Ε., το πρόβλημα της διαφθοράς δεν ήταν από τα πρώτα στην ημερήσια διάταξη της Ε.Ε. (Μολονότι υπήρχαν σοβαρά προβλήματα διαφθοράς σε ορισμένες από αυτές τις χώρες). Στη συνέχεια έγινε αντιληπτό ότι η διαφθορά αποτελεί πρόβλημα για τη δημοκρατία αλλά και για την οικονομική λειτουργία της αγοράς. Κατά συνέπεια, όταν η Βουλγαρία και η Ρουμανία βρίσκονταν στη διαδικασία ένταξης στην Ε.Ε. υποβλήθηκαν σε πολύ λεπτομερή έλεγχο στα θέματα διαφθοράς. Παρόλα αυτά, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει κεκτημένο για τη διαφθορά. Η διαφθορά δεν είναι μόνο φαινόμενο της Ανατολικής Ευρώπης, είναι, επίσης, δυτικό φαινόμενο. Τα υπάρχοντα κράτη μέλη δεν μπόρεσαν ποτέ να συμφωνήσουν στις λεπτομέρειες του ορισμού και της καταπολέμησης της διαφθοράς, δέχτηκαν όμως ότι η διαφθορά πρέπει να αποτελεί προϋπόθεση για την ένταξη στην Ε.Ε.


Φιλίππα Χατζησταύρου: Τα κριτήρια εξελίσσονται, δηλαδή…


Jan Zielonka: Αυτό προσπαθώ να πω. Είμαι πεπεισμένος ότι όσο πλησιάζει η ένταξη της Τουρκίας τόσο θα τίθενται περισσότερες προϋποθέσεις. Το θέμα είναι οι υποψήφιες χώρες να μοιάζουν περισσότερο με τα σημερινά κράτη μέλη. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να είναι ταυτόσημες, πρέπει όμως να προσεγγίζουν αρκετά ορισμένα κριτήρια ή πρότυπα. Η διεύρυνση αποτελεί άσκηση ισχύος ή επιρροής της Ε.Ε. Η Ε.Ε. εξάγει στις γειτονικές της χώρες τις δικές της μεθόδους κοινωνικής και οικονομικής διακυβέρνησης, μέσα από την επιδέξια χρήση της πολιτικής της αιρεσιμότητας. Οι χώρες δεν γίνονται δεκτές για συναισθηματικούς, αλλά για πολιτικούς και οικονομικούς λόγους.


Φιλίππα Χατζησταύρου: Πιστεύετε ότι η διαδικασία διεύρυνσης ήταν πάντοτε ανοιχτή ή η ανοικτότητα (openness) του λόγου για την ένταξη προέκυψε σε σχέση με την Τουρκία;


Jan Zielonka: Μα πάντα έτσι ήταν. Στην Ουγγαρία οι άνθρωποι έλεγαν ότι ‘η διεύρυνση πρόκειται πάντα να γίνει σε έξι χρόνια’, επειδή οι προϋποθέσεις και το χρονοδιάγραμμα ένταξης μετακινούνταν συνέχεια. Δεν αρκεί να θέλει η Τουρκία να μπει στην Ε. Ε, πρέπει και η Ε.Ε. να θέλει την Τουρκία. Μιλάμε για την αντίληψη και τον ορισμό συλλογικών συμφερόντων. Σήμερα, πολλοί άνθρωποι στα υπάρχοντα κράτη μέλη πιστεύουν ότι δεν είναι προς το συμφέρον της Ε.Ε. να μπει η Τουρκία, ενώ άλλοι τη θέλουν μέσα.


Φιλίππα Χατζησταύρου: Πιο συγκεκριμένα, πιστεύετε ότι η Ε.Ε. θα μπορέσει να χειριστεί τις γεωστρατηγικές συνέπειες της τουρκικής ένταξης;


Jan Zielonka: Πιστεύω ότι η Τουρκία είναι το κλειδί για να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα των χωρών που την περιβάλλουν: εννοώ το Ιράν, το Ιράκ και τη Συρία. Η Τουρκία μπορεί επίσης να γίνει ένα μέσο για να επηρεάσουμε άλλες ισλαμικές χώρες. Εάν η Τουρκία μπορεί, ως μέρος της Ε.Ε., να είναι μια σταθερή δημοκρατία με ευημερούσα οικονομία της αγοράς, αυτό θα αποτελούσε ένα ισχυρό μήνυμα για άλλες χώρες. Φυσικά, πρέπει να βεβαιωθούμε ότι η ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. μπορεί να εξαγάγει ασφάλεια αντί να εισαγάγει ανασφάλεια.


Φιλίππα Χατζησταύρου: Είναι απίθανο να συμβούν και τα δυο;


Jan Zielonka: Στο τέλος, αυτό συμβαίνει. Εξαρτάται απ’ τους χειρισμούς. Δεν υπάρχουν πολιτικές που να φέρνουν μόνο καλά και να αποτρέπουν όλα τα κακά. Όλες οι πολιτικές έχουν κόστη. Νομίζω ότι εάν η διαδικασία της Τουρκίας αντιμετωπιστεί με επιδεξιότητα, όπως συνέβη στην προηγούμενη διεύρυνση, η ασφάλειά μας μάλλον θα ενισχυθεί παρά θα τεθεί σε κίνδυνο. Αλλά, φυσικά, η Τουρκία δεν είναι μια μικρή σταθερή χώρα όπως το Λουξεμβούργο ή η Αυστρία, γι’ αυτό τα πιθανά κέρδη και κόστη είναι σε εντελώς διαφορετική κλίμακα. Επιπλέον, θα πρέπει να σκεφτούμε τα κόστη σε περίπτωση που δεν δεχτούμε την Τουρκία. Είναι εύκολο να κρατάς την Τουρκία έξω όταν ο καιρός είναι καλός, αλλά στην πολιτική η καλοκαιρία δεν πρέπει ποτέ να θεωρείται δεδομένη.


Φιλίππα Χατζησταύρου: Πιστεύετε ότι η Ε.Ε. μπορεί να χειριστεί όλες τις συνέπειες, καλές και κακές;


Jan Zielonka: Η Ε.Ε. δεν είναι πολύ καλή στο χειρισμό βίαιων συγκρούσεων, όταν αυτές προκύπτουν. Είναι αρκετά καλή στην πρόληψη των συγκρούσεων, με την εξαγωγή μεθόδων διακυβέρνησης, την επέκταση θεσμικών ρυθμίσεων και τη δράση της ως μαγνήτης έλξης. Επειδή η Ε.Ε. δεν μπορεί να χειριστεί καλά βίαιες συγκρούσεις, γι’ αυτό πρέπει να βεβαιώνεται ότι δεν θα προκύψουν. Η διεύρυνση αποδείχτηκε ο πιο αποτελεσματικός τρόπος στην πολιτική πρόληψης των συγκρούσεων. Αρκεί να συγκρίνουμε την επιτυχία στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη και την αποτυχία στα Βαλκάνια. Η Ε.Ε. μπορεί να κάνει καλά ορισμένα πράγματα και είναι τελείως ανήμπορη για άλλα κι αυτό έχει κατά πολύ να κάνει με τη φύση της ως παίκτη. Η Ε.Ε. δεν είναι έθνος-κράτος αλλά ένα είδος πολιτικής αυτοκρατορίας χωρίς παραδοσιακά μέσα ασφάλειας.


Φιλίππα Χατζησταύρου: Μιλάτε για ένα ‘νεο-μεσαιωνικό πρότυπο διακυβέρνησης της Ε.Ε.’, που, σύμφωνα με το πρόσφατο βιβλίο σας Europe as Empire: The Nature of Enlarged European Union (Η Ευρώπη ως Αυτοκρατορία: Η Φύση της Διευρυμένης Ευρωπαϊκής Ένωσης), σημαίνει πολυμερείς διακυβερνητικές δομές, ένα σύστημα αρχών που αλληλεπικαλύπτονται, διαφοροποιημένες θεσμικές διευθετήσεις. Υπάρχει κάποια σχέση μεταξύ του συστήματος διακυβέρνησης της Ε.Ε. και τις μη ικανοποιητικές επιδόσεις της στη διαχείριση κρίσεων;


Jan Zielonka: Η διαχείριση και η διακυβέρνηση έχουν σημασία, αλλά πρώτα πρέπει να ξέρεις τι θέλεις να πετύχεις. Η Ε.Ε. έχει πρόβλημα με τον ορισμό των κοινών συμφερόντων της. Αυτό συμβαίνει επειδή η Ε.Ε. είναι μια πολύ ιδιόμορφη πολιτεία. Δεν υπάρχει συγκροτημένος ευρωπαϊκός δημόσιος χώρος, δεν υπάρχει ξεχωριστός Ευρωπαϊκός Δήμος και οι δημοκρατικοί θεσμοί είναι σχετικά αδύναμοι. Είναι, επομένως, δύσκολο να περιμένουμε ότι η Ένωση θα έχει ένα ευρωπαϊκό αντίστοιχο της raison d’etat (το αξίωμα ότι ο νόμος και η ηθική υποτάσσονται στο συμφέρον του κράτους) και χωρίς raison d’etat είναι δύσκολο να κάνεις παραδοσιακή εξωτερική πολιτική. Η Ένωση δεν μπορεί να δράσει μέχρι να καταφέρουν όλα τα κράτη μέλη να συμφωνήσουν σε συγκεκριμένες πολιτικές, κι αυτό είναι χρονοβόρο και συχνά καταλήγει στον χαμηλότερο κοινό παρονομαστή.


Φιλίππα Χατζησταύρου: Είναι παράδοξο να σκεφτούμε ότι η Ε.Ε., μια οντότητα με όλο και περισσότερες οικονομικές και πολιτισμικές διαφορές, αλλά και μια πολιτεία με αδύναμη συμμετοχική ικανότητα, μπορεί να ενισχύσει τον εκδημοκρατισμό στην Τουρκία;


Jan Zielonka: Ναι, οι υποψήφιες για ένταξη στην Ε.Ε. χώρες της Ανατολικής Ευρώπης συνήθιζαν να αστειεύονται λέγοντας ότι η Ε.Ε. δεν εφαρμόζει τα δημοκρατικά κριτήρια στα οποία τους ζητά να ανταποκριθούν. Δεν χρειάζεται, όμως, πολλή φιλοσοφία. Κάθε χώρα καλείται να ελευθερώσει τους πολιτικούς κρατούμενους, να κάνει ελεύθερες εκλογές και να τηρεί την αρχή του διαχωρισμού των εξουσιών και των συνηθισμένων ελέγχων και εξισορροπητικών λειτουργιών (checks and balances). Δεν χρειάζεται φιλοσοφία για να πούμε ότι αυτά μπορούν να ζητούν οι δημοκράτες στην Ευρώπη από άλλες χώρες, εάν αυτές θέλουν να ανήκουν σε μια δημοκρατική κοινότητα. Η Τουρκία δεν μπορεί να αποτελέσει εξαίρεση. Ασφαλώς, ο εκδημοκρατισμός είναι μια μακρά διαδικασία και δεν μπορεί να επιβληθεί απ’ έξω. Η Ε.Ε. μπορεί να ζητήσει την εισαγωγή ορισμένων αλλαγών αλλά οι άνθρωποι στις υποψήφιες χώρες πρέπει να δουν ότι η δημοκρατία είναι καλή γι’ αυτούς. Δεν μπορείς να χτίσεις δημοκρατία χωρίς δημοκράτες.


Φιλίππα Χατζησταύρου: Η διαδικασία εξευρωπαϊσμού, που βασίζεται κυρίως στους μύθους της εθνικής και κοινωνικής ομοιογένειας, στηρίζεται στον χάρτη ενότητας της Ε.Ε. Είναι δυνατόν να υπάρξει προσαρμογή και εναρμόνιση όταν ο χάρτης της διαφορετικότητας γίνεται κυρίαρχος; Για παράδειγμα, η Τουρκία προσπαθεί να αναπτύξει το μύθο της μοναδικότητας.


Jan Zielonka: Τι κακό έχει αυτό; Οι Πολωνοί, οι Έλληνες, το ίδιο λένε. Κάθε χώρα πιστεύει ότι είναι ξεχωριστή, κάθε χώρα λέει ‘πρέπει να είμαστε πατριώτες’, ‘δεν μπορούμε να επιτρέψουμε στους άλλους να μας λένε τι θέλουμε’ και ‘πρέπει να ακολουθήσουμε μια εθνική πορεία προς την Ευρώπη’. Σε τελική ανάλυση, έγκειται στην Ε.Ε. να αποφασίσει πόση διαφορετικότητα είναι διατεθειμένη να δεχτεί και στην Τουρκία να αποφασίσει σε ποιο βαθμό θέλει να προσαρμοστεί και να αλλάξει.


Φιλίππα Χατζησταύρου: Γι’ αυτό μιλάτε για μια «‘ανοιχτή’ Ευρώπη με πορώδη σύνορα »;


Jan Zielonka: Γι’ αυτό μιλάω για ‘Αυτοκρατορία’. Η διεύρυνση είναι πολιτική ισχύος. Είναι προς όφελος της Ε.Ε. να σταθεροποιήσει τις χώρες στα σύνορά της και ο μόνος τρόπος να ασκεί επιρροή σε αυτές είναι να μπουν σε μια διαπραγματευτική διαδικασία που ενδέχεται να οδηγήσει στο τέλος στην ένταξη στην Ε.Ε. Αυτή η διαπραγμάτευση όμως δεν γίνεται μεταξύ ίσων. Η Ένωση είναι πολύ ισχυρότερη από τις μεμονωμένες υποψήφιες χώρες.


Φιλίππα Χατζησταύρου: Πιστεύετε ότι η Τουρκία θα εξακολουθήσει να ενδιαφέρεται για την ένταξη εάν δεν αποτελέσει το σκληρό εξωτερικό σύνορο της Ε.Ε.;


Jan Zielonka: Ασφαλώς είναι δύσκολο να έχεις χαλαρά σύνορα με χώρες όπως το Ιράν, για παράδειγμα, αλλά έτσι σκεφτόμαστε σήμερα. Συνήθως, οι χώρες που βρίσκονται σε διαδικασία ένταξης αρχίζουν και γίνονται όπως οι δυτικοευρωπαϊκές χώρες: αλλάζουν ξανά και ξανά την αντίληψή τους για την ασφάλεια. Συνειδητοποιούν ότι δεν είναι καλό γι’ αυτές να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή και προσπαθούν να βελτιώσουν τις σχέσεις τους με τους γείτονές τους. Αυτό συνήθως σημαίνει χαλάρωση των συνόρων για να επιτρέπεται η διακίνηση αγαθών, ανθρώπων και ιδεών. Για παράδειγμα, η Πολωνία έχει περίπλοκες σχέσεις με την Ουκρανία, κι ακόμη περισσότερο με τη Λευκορωσία, αλλά καλλιεργεί διασυνοριακή συνεργασία με αυτές τις χώρες. Η Ελλάδα είναι τώρα πιο φιλική απέναντι στην Τουρκία, γιατί νιώθει πιο ασφαλής ως καθιερωμένο μέλος της Ε.Ε. και δεν θέλει να έχει εχθρούς στα σύνορά της. Δεν ήταν έτσι όταν βρισκόταν εκτός Ένωσης. Βέβαια, κάποιοι πολιτικοί μιλούν πάντα για σκληρά σύνορα, αλλά δεν είδα να εγκαθιστούν τέτοια την εποχή της παγκοσμιοποίησης.


Φιλίππα Χατζησταύρου: Μπορείτε να εξηγήσετε εν συντομία το φαινόμενο των αλληλεπικαλυπτόμενων πολιτισμικών συνόρων μεταξύ Ισλάμ, καθολικισμού και ορθοδοξίας στην Ευρώπη;


Jan Zielonka: Όλες οι μεγάλες πόλεις στην Ευρώπη είναι πολιτισμικά χωνευτήρια. Ασφαλώς, η αποδοχή ανθρώπων που προέρχονται από διαφορετικούς πολιτισμούς δεν είναι ποτέ εύκολη, αλλά οι πόλεις αυτές δεν θα μπορούσαν να λειτουργήσουν χωρίς μετανάστες από όλα τα μέρη του κόσμου. Τελικά, οι μετανάστες δέχονται δουλειές που οι ντόπιοι απορρίπτουν και για τις οποίες πληρώνονται λιγότερο. Αλλά η αφομοίωση των μεταναστών είναι δύσκολη ενόψει της αύξησης των ανισοτήτων. Βρισκόμαστε λοιπόν αντιμέτωποι με μια πολύ δύσκολη διαδικασία προσαρμογής. Σε μερικές χώρες λειτουργεί καλύτερα, σε άλλες χειρότερα. Πάνω απ’ όλα, πρέπει να βεβαιωθούμε ότι η διαδικασία πολιτισμικής και οικονομικής προσαρμογής δεν οδηγεί σε βία βασισμένη σε θρησκευτικούς λόγους.


Φιλίππα Χατζησταύρου: Το φαινόμενο των αλληλεπικαλυπτόμενων πολιτισμών μπορεί να έχει θετικές ή αρνητικές επιδράσεις στις σχέσεις Ε.Ε.-Τουρκίας; Στη Γερμανία, υπάρχει μια σημαντική τουρκική μειονότητα, αλλά οι πολιτικές ελίτ είναι διστακτικές και η κοινή γνώμη ξεκάθαρα αντίθετη στην ένταξη της Τουρκίας.


Jan Zielonka: Το ίδιο συνέβη με την Πολωνία. Η Γερμανία είχε στρατηγικό συμφέρον να έχει την Πολωνία στην Ε.Ε., αλλά ο πληθυσμός αντιμετώπιζε την ιδέα με διστακτικότητα. Πολλοί Γερμανοί φοβόντουσαν ότι τα φτηνά πολωνικά εργατικά χέρια θα τους έπαιρναν τις δουλειές, θα υπονόμευαν τον τρόπο ζωής τους και θα επέβαλαν έναν διαφορετικό, αν όχι ξένο, πολιτισμό. Αλλά η γερμανική πολιτική ελίτ πέρασε το τεστ ηγεσίας. Δεν ακολούθησε τυφλά τις δημοσκοπήσεις και δεν θέλησε να ενδώσει στις ξενοφοβικές εκστρατείες. Η είσοδος εργατικού δυναμικού από την Ανατολική Ευρώπη πήρε αναβολή, αλλά η διαδικασία διεύρυνσης της Ε.Ε. προς τα ανατολικά επιτεύχθηκε. Ας ελπίσουμε ότι το ίδιο θα συμβεί και στην περίπτωση της Τουρκίας. Μακροπρόθεσμα, βέβαια, δεν μπορεί να υπάρξει επιτυχής πολιτική χωρίς τη στήριξη της κοινής γνώμης, αλλά η πολιτική ηγεσία πρέπει να διαπραγματεύεται με την κοινή γνώμη την έννοια των συμφερόντων. Επιπλέον, εάν η ένταξη στην Ε.Ε. φέρει ευημερία και σταθερότητα στην Τουρκία, θα έχουμε λιγότερους μετανάστες από αυτή τη χώρα.


Φιλίππα Χατζησταύρου: Δηλαδή, για σας, η αποδοχή μιας μουσουλμανικής χώρας μπορεί να επιλύσει κατά κάποιο τρόπο το θέμα του ευρωπαϊκού Ισλάμ;


Jan Zielonka: Όπως είπα προηγουμένως, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει θρησκευτικό κεκτημένο. Ορισμένοι θέλουν να χρησιμοποιούν θρησκευτικά επιχειρήματα για να ορίζουν την ιδιότητα μέλους, αυτό όμως είναι πολιτικά ανεύθυνο και εννοιολογικά επικίνδυνο. Έχουμε ήδη εκατομμύρια Μουσουλμάνων που ζουν εντός των συνόρων της Ε.Ε. Τα θρησκευτικά σύνορα είναι από τη φύση τους ασαφή. Και είναι πολύ δύσκολο να φτιάξεις νόμους που θα διαφοροποιούνται μεταξύ των διαφόρων θρησκειών.


Φιλίππα Χατζησταύρου: Θέμα πολιτισμικής προσέγγισης μεταξύ Ε.Ε. και Τουρκίας δεν υφίσταται για σας;


Jan Zielonka: Υφίσταται επειδή βρίσκεται στα μυαλά των ανθρώπων. Οι Μουσουλμάνοι σκέφτονται και φέρονται, συχνά, διαφορετικά από ανθρώπους με διαφορετικό υπόβαθρο. Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, όμως, έχει να κάνει με τη γεφύρωση των διαφορών. Έχει να κάνει με την αποδοχή των ‘άλλων’ και την ένωση των δυνάμεων μαζί τους.

Αφιέρωμα: Τουρκία
Ετικέτες: Jan Zielonka , ΕΕ , πολιτισμικές διαφορές , Τουρκία

1 σχόλιο »

1 σχόλιο

1. Ο/Η Πετράκης Γεώργιος :
   November 17th, 2008 at 02:54

   Δεν μπορείς να χτίσεις δημοκρατία χωρίς ελεύθερους Πολίτες, άρα στη συνέχεια Δημοκράτες
   Πολίτες. Η πολιτισμική προσέγγιση μεταξύ Πολιτών της Ε.Ε. και Τούρκων δεν υφίσταται σήμερα ακριβώς επειδή βρίσκεται στο νού των ανθρώπων η Πολιτική Ιστορία δηλ.το χθές και το σήμερα. Τότε λέγονται νοήμονες. Οι οραματιστές και όχι πραγματιστές & ρεαλιστές ενίοτε καλούντε μάντεις…
   Μάντεις δεινών,κακών ή καλών? Είδωμεν.

   
   

σχολίασε

όνομα *

email * (not published)

Website