→ Αφιερώματα

όλα τα αφιερώματα

Διάλογοι ←

όλοι οι διάλογοι

→ Δράσεις

όλες οι δράσεις

Re-public στο

H Ευρώπη σε αναζήτηση νέου οράματος: Η συμμετοχική προσέγγιση

Η παρούσα οικονομική κρίση έχει αναδείξει πολλά από τα πολιτικά χαρακτηριστικά της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε πρώτη φάση ανέδειξε τις αδυναμίες και αποκάλυψε τους θεσμικούς και πολιτικούς περιορισμούς της. Η Ευρώπη εμφανίστηκε, όπως συχνά άλλωστε, ως άθροισμα εθνικών συμφερόντων και πολιτικών. Σε δεύτερη φάση ωστόσο άρχισε να επιδεικνύει τα δυνατά της σημεία και συγκριτικά της πλεονεκτήματα. Με συνεργασία και συντονισμένη δράση είναι μοναδικά ικανή να επηρεάσει τις παγκόσμιες εξελίξεις.


Οι συνέπειες της κρίσης έχουν αρχίσει σταδιακά να γίνονται αισθητές σε παγκόσμιο επίπεδο. Απαιτούν νέες προσεγγίσεις και νέους τρόπους σκέψεις. Οι παραδοσιακοί τρόποι διακυβέρνησης δεν αρκούν πλέον για να αντιμετωπιστεί η κατάσταση που επικρατεί. Τα υφιστάμενα θεσμικά πλαίσια δεν έχουν τη δυνατότητα διαχείρισης της παγκόσμιας οικονομίας και αδυνατούν να προτείνουν λύσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Απαιτούνται νέα θεσμικά πλαίσια και νέοι τρόποι θεσμικής συνεργασίας ώστε να βγούμε από την παρούσα κατάσταση με βελτιωμένες και αποτελεσματικότερες δομές που είναι πιο κοντά στους πολίτες και ικανότερες να προστατεύσουν τα πλέον αδύναμε στοιχεία της παγκόσμιας κοινωνίας.


Η ευρωπαϊκή Ένωση ήταν, και είναι, ένα καινοτόμος θεσμός. Η ίδρυση της πριν από περισσότερα από πενήντα χρόνια στόχευε στην εξασφάλιση της ειρήνης και την προώθηση της συνεργασίας. Έχει επιτύχει και τους δύο σημαντικούς αυτούς στόχους. Δεν έχει όμως λάβει και την αντίστοιχη αναγνώριση. Αντίθετα συχνά αποτελεί το εξιλαστήριο θύμα για αποτυχημένες εθνικές πολιτικές. Κατηγορείται για πληθώρα λαθών, παραλείψεων, ή επιλεγμένων προσεγγίσεων συχνά μάλιστα αντιφατικών μεταξύ τους όπως: ελιτίστική προσέγγιση, απόμακρη στάση, φιλελευθερισμό και παρεμβατισμό, γραφειοκρατικές αγκυλώσεις και υπερδραστηριότητα, έλλειψη πολιτικού νου και ιδεολογική προσέγγιση, αδυναμία και παντοδυναμία, και είτε υπερβολική είτε ανεπαρκή κοινωνική προστασία.


Οι Ευρωπαίοι πολίτες είναι από τους πλέον πολιτικά δραστήριους πολίτες στον κόσμο. Σε εθνικά πλαίσια συμμετέχουν στις τοπικές και εθνικές συζητήσεις, επηρεάζουν την ατζέντα και αξιοποιούν τις μεγάλες δυνατότητες επικοινωνίας που διαθέτουν. Η συμμετοχή όμως σε ευρωπαϊκό επίπεδο υστερεί σαφώς σε σχέση με το εθνικό και τοπικό επίπεδο.


Δύο παράγοντες επηρεάζουν αρνητικά τη συμμετοχή των πολιτών.


Οι πρώτοι μπορούν να χαρακτηριστούν σαν τεχνοκρατικοί παράγοντες. Η ΕΕ ξεκίνησε ως διαδικασία των πολιτικών ελίτ με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να χαράζει πολιτική συνειδητά αποκομμένη από τις εθνικές πολιτικές του Συμβουλίου και τις κομματικές πολιτικές επιλογές στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο εθνικό επίπεδο. Είναι ένα ομολογουμένως πολύπλοκο θεσμικό οικοδόμημα και παράγει πολιτικές σε τέτοιες ποσότητες και σε τέτοιο βάθος που συχνά δυσχεραίνει την κατανόηση και αξιολόγηση τους από την πλευρά των πολιτών. Έτσι, έχουμε μια ΕΕ με ευρύτατη διασύνδεση θεσμών και αγορών, είτε οικονομικών είτε πολιτικών αλλά ταυτόχρονα απουσία κοινών πολιτικών και πολιτικών προσεγγίσεων, ιδιαίτερα στα μάτια των πολιτών της Ευρώπης.


Οι δεύτεροι μπορούν να χαρακτηριστούν ως πολιτικοί παράγοντες. Τα ευρωπαϊκά θέματα σπανίως αγγίζουν τη φαντασία των πολιτών. Σπανίως κεντρίζουν το ενδιαφέρον. Ο διάλογος ακόμα σπανιότερα, αφορά ευρωπαϊκά θέματα και η πολιτικοποίηση των διαδικασιών διενεργείται σε εθνικό επίπεδο. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προσπαθεί μεν, και με κάποια επιτυχία, αλλά παραμένουν πολλές ελλείψεις. Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο, (EB 69, Άνοιξη 2008) το ΕΚ είναι ο ευρωπαϊκός θεσμός που τυγχάνει τις υψηλότερης εμπιστοσύνης από τους πολίτες αλλά ταυτόχρονα θεωρείται και «αναποτελεσματικό».


Η βελτίωση της αποτελεσματικότητας της Ευρώπης προϋποθέτει θεσμούς που λειτουργούν, ισχυρή ηγεσία, πολιτική νομιμοποίηση και τη συμμετοχή των πολιτών σε κοινές βάσεις. Οι πολίτες δεν είναι πάντα ενήμεροι, και όταν είναι, δεν αντιλαμβάνονται πάντα τη σημασία της νομιμοποίησης δια της παραγωγής πολιτικών (output legitimacy).


Αν και έχουν αποφασιστεί πάρα πολλές, και πολύ σημαντικές πολιτικές σε ευρωπαϊκό επίπεδο, έχουν πολλάκις είτε καλυφθεί από ένα πέπλο πολυπλοκότητας είτε έχουν πέσει θύματα στις διλημματικές, και ενίοτε υποθετικές προσεγγίσεις σε εθνικό επίπεδο. Σε αυτό φέρουν ευθύνη και οι πολιτικοί. Η ΕΕ δεν πιστώνεται στο δέοντα βαθμό τις θετικές αποφάσεις, ενώ χρεώνεται υπέρμετρα τις αρνητικές. Επίσης, έχουμε συχνά την από κοινού, εσκεμμένη συσκότιση των διαχωριστικών γραμμών μεταξύ των ευθυνών σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο που επηρεάζει αρνητικά την αξιοπιστία και εν τέλει τη λογοδοσία. Οι πολίτες νιώθουν αποκομμένοι από μια απόμακρη διαδικασία.


Οι συγγραφείς του παρόντος τεύχους αναγνωρίζουν τις δυσκολίες που δυσχεραίνουν τη συμμετοχή των πολιτών στην ευρωπαϊκή πολιτική.


Αναλύουν ευρέως τους λόγους που έχουν οδηγήσει σε αυτή την κατάσταση και προτείνουν λύσεις που επίσης καλύπτουν ευρύ φάσμα πολιτικών προτάσεων όπως διασυνοριακές υποψηφιότητες και ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα, νέα θεσμικά πλαίσια κοντά τους πολίτες, που θα απευθύνονται στις ευαισθησίες τους, και που θα προβάλουν την Ευρώπη διαφορετικά. Οι περισσότεροι αναγνωρίζουν ότι υπάρχει ανάγκη πολιτικής ηγεσίας ως αποτέλεσμα, αλλά και ως παράγοντας, μιας αυξημένης πολιτικής συμμετοχής.


Η συζήτηση στην Ευρώπη που καλείται να προσαρμοστεί, επικεντρώνεται σταδιακά στη συμμετοχή των πολιτών στις ευρωπαϊκές διεργασίες, στη λήψη αποφάσεων και στην πολιτική ατζέντα. Η Ευρώπη έχει ευθύνη να προτείνει εναλλακτικές προτάσεις για τα παγκόσμια προβλήματα. Είναι αποτελεσματικότερη όταν οδηγεί δια του παραδείγματος με τρόπους που προστατεύουν τους πολίτες και που δημιουργούν θετικά προηγούμενα για το μέλλον. Καλείται να ξεπεράσει τα εμπόδια, να υπερβεί τον κυνισμό προς την πολιτική και τους πολιτικούς μέσα από πραγματικά ευρωπαϊκές πολιτικές προτάσεις που συνδυάζουν τις αξίες, τα συμφέροντα και τα πιστεύω των ευρωπαίων πολιτών. Καλείται δηλαδή ουσιαστικά να επιστρέψει στο αρχικό της σχέδιο.




Γιάννος Μητσός, επιμελητής αφιερώματος

Αφιέρωμα: εισαγωγή, Ευρώπη
Ετικέτες: ΕΕ

0 σχόλια »