→ Αφιερώματα

όλα τα αφιερώματα

Διάλογοι ←

όλοι οι διάλογοι

→ Δράσεις

όλες οι δράσεις

Re-public στο

Archon Fung – Η διαφάνεια είναι μια αναγκαία αλλά ανεπαρκής προϋπόθεση για τον δημοκρατικό έλεγχο

Ο Archon Fung μιλάει για τις πολιτικές για την διαφάνεια, υποστηρίζοντας ότι πρωταρχικός στόχος τους θα πρέπει να είναι να “επιτρέψουν στους πολίτες, ατομικά και συλλογικά, να κατανοήσουν και να προστατευθούν από τους κινδύνους και τις απειλές που αντιμετωπίζουν”.

---


Α.Μ. – Π.Χ.: Λαμβάνοντας υπόψη πως μια ευρύτερη συναίνεση στις σύγχρονες φιλελεύθερες δημοκρατίες για ένα πιο ανοιχτό σύστημα είναι όλο και πιο διαδομένη, μπορούμε να πούμε πως η διαφάνεια είναι από πολιτική άποψη μια εγγενώς ουδέτερη έννοια, που δεν θα αντανακλά σαφείς ιδεολογικές διαιρέσεις στο μέλλον;


Archon Fung: Πιστεύω πως η διαφάνεια θα εξακολουθήσει να ελκύει πολλά μέρη του πολιτικού φάσματος, δεν είναι όμως με κανένα τρόπο ένα πολιτικά ουδέτερο ζήτημα. Η διαφάνεια που έχει αξία- που προωθεί δημοκρατικές αξίες όπως η πολιτική λογοδοσία ή κοινωνικές αξίες όπως η προστασία από κινδύνους- επιβάλλει συνήθως κόστος σε κάποιον. Η διαφάνεια μπορεί να δείξει ότι ένας πολιτικός είναι διεφθαρμένος, ότι μια πολιτική υπηρεσία δεν παρέχει αυτά τα οποία έχει υποσχεθεί ή ότι εταιρίες κατασκευάζουν μη ασφαλή προϊόντα, μεταχειρίζονται άσχημα τους εργαζόμενους ή ρυπαίνουν το περιβάλλον. Όταν άτομα και οργανώσεις τραυματίζονται από τη διαφάνεια, προσπαθούν συχνά να οργανωθούν για να την υπονομεύσουν.


Οι συνάδελφοί μου κι εγώ γράψαμε πρόσφατα ότι υπάρχει πολιτική συναίνεση σε μεγάλο μέρος της αριστεράς και της δεξιάς για το ότι οι κυβερνητικές δραστηριότητες πρέπει να είναι πιο διαφανείς. Υπάρχει πολύ λιγότερη συναίνεση για την έκταση της διαφάνειας σε ό, τι αφορά τις δραστηριότητες των παικτών του ιδιωτικού τομέα. Αυτό είναι ένα βαθιά πολιτικό ζήτημα.


Α.Μ. – Π.Χ.: Από πολλές πλευρές η διαφάνεια αντιμετωπίζεται ως αυτόνομος παίκτης που θα θεραπεύσει διάφορες παθήσεις της δημοκρατικής διακυβέρνησης και θα φέρει αλλαγές για τους πολίτες. Κάνουμε λάθος όταν αντιλαμβανόμαστε τη διαφάνεια σαν το αντίστοιχο του αόρατου χεριού στην ελεύθερη αγορά;


Archon Fung: Η πρόσφατη οικονομική κρίση δείχνει πως το αόρατο χέρι της αγοράς δεν είναι πάντοτε τόσο ευμενές. Ομοίως, για να παράσχει η διαφάνεια οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά οφέλη, πρέπει να έχει προσεκτικά σχεδιαστεί ώστε να δίνει πληροφόρηση που έχει αξία για τους ανθρώπους, που θα μπορούν να την κατανοήσουν και να δράσουν με βάση αυτή με τρόπους ωφέλιμους για το κοινό.


Η διαφάνεια δημιουργείται πάντα με κάποιο σχεδιασμό. Η ελάχιστη μορφή της είναι να υπάρχει δημόσια πρόσβαση στα έγγραφα, σε έντυπη ή διαδικτυακή μορφή. Πιο εξεζητημένες μορφές διαφάνειας- όπως η γνωστοποίηση για τα κίνητρα δαπανών στις Ηνωμένες Πολιτείες στο recovery.gov, η πληροφόρηση για την ασφάλεια του καναταλωτή στη βάση δεδομένων των Ηνωμένων Πολιτειών για την ασφάλεια των καταναλωτικών προϊόντων ή οι πολιτικές συμμετοχές στο OpenSecrets.gov- εμπεριέχουν πολλές αποφάσεις για το ποιες πληροφορίες είναι πιο σημαντικές, πώς να οργανωθεί και να παρουσιαστεί η πληροφόρηση και λοιπά. Η διαφάνεια δεν μπορεί με κανένα τρόπο να είναι αυτόματη.


Οι συνάδελφοί μου κι εγώ εξετάζουμε γιατί ορισμένα συστήματα διαφάνειας πετυχαίνουν και άλλα όχι, στο βιβλίο μας Full Disclosure: The Perils and Promise of Transparency (Πλήρης Γνωστοποίηση: Οι Κίνδυνοι και η Υπόσχεση της Διαφάνειας).


Α.Μ. – Π.Χ.: Όταν μιλάτε για την ανάγκη μετακίνησης από την κυβερνητική διαφάνεια, που εστιάζεται πρώτα απ’ όλα στη λογοδοσία, σε συστήματα που επιτρέπουν στους πολίτες να αποτιμούν τις κυβερνητικές δραστηριότητες, πόσο μακριά πιστεύετε ότι μπορεί να πάει αυτή η αποτίμηση; Θα έπρεπε οι αποτιμήσεις αυτές να είναι, σε ορισμένες περιπτώσεις, δεσμευτικές για τις κυβερνητικές πολιτικές; Θα έπρεπε οι αποτιμητές να μετέχουν, σε ορισμένες περιπτώσεις, στον σχεδιασμό των κυβερνητικών δραστηριοτήτων;


Archon Fung: Υπάρχουν πολλά είδη αποτιμήσεων που θα έπρεπε να έχουν άμεσες επιδράσεις στις κυβερνητικές δραστηριότητες. Βλέπω όμως πως η διαφάνεια- ανεξάρτητα αν πρόκειται για λογοδοσία ή για αποτίμηση- ασκεί τις επιδράσεις της μέσα από έμμεσους μηχανισμούς. Το μονοπάτι που συνδέει τη διαφάνεια με τις δημόσιες αποφάσεις έχει ως εξής: κάποια οργάνωση, ίσως μια κυβερνητική ή μη κυβερνητική οντότητα, παρέχει στο κοινό μια πληροφόρηση που διαφορετικά δεν θα είχε. Οι παίκτες στις δημόσιες σφαίρες- ο πολίτης ως ψηφοφόρος, οι επενδυτές, οι υποστηρικτικές οργανώσεις, οι δημοσιογράφοι, ίσως οι ρυθμιστές- χρησιμοποιούν την πληροφόρηση αυτή για διάφορους σκοπούς, ως ομάδες πίεσης για να υπάρξει αλλαγή ή για να αυξήσουν ή να μειώσουν την υποστήριξή τους σε κάποια πολιτική. Οι οντότητες που οι δραστηριότητές τους εκτέθηκαν από τη διαφάνεια αποφασίζουν εάν θα ανταποκριθούν ή όχι.


Α.Μ. – Π.Χ.: Τις περισσότερες φορές είναι δύσκολο και χρονοβόρο τόσο για τις δημόσιες όσο και για τις ιδιωτικές οργανώσεις να συμμορφωθούν με τις απαιτήσεις της διαφάνειας. Αποτελεί αυτό ένδειξη ελαττωματικού σχεδιασμού του προγράμματος για τη διαφάνεια; Και ποια θα ήταν τα καίρια στοιχεία μιας στρατηγικής που θα έκανε μια πολιτική διαφάνειας να λειτουργήσει ομαλά και αποτελεσματικά;


Archon Fung: Η διαφάνεια κοστίζει, όπως άλλωστε και η αδιαφάνεια. Οι προσπάθειες για διαφάνεια πρέπει επομένως να εστιάζονται στην παραγωγή αξιόλογης και χρήσιμης πληροφόρησης. Οι πολιτικές πρέπει να εστιάζονται στην παραγωγή στοιχείων που επιτρέπουν στον κόσμο να κατανοεί τους κινδύνους που αντιμετωπίζει και να προστατεύεται από αυτούς, σε τομείς όπως η υγεία, το περιβάλλον, η υγιεινή και η ασφάλεια στον τόπο εργασίας, οι οικονομικοί κίνδυνοι και η δημοκρατική διακυβέρνηση.


Α.Μ. – Π.Χ.: Πρόσφατα, η Ellen Miller από το Sunlight Foundation υποστήριξε πως η προώθηση της διαφάνειας μοιάζει να καθυστερεί. Πιστεύετε ότι το φαινόμενο των WikiLeaks θα ενισχύσει περισσότερο αυτή την τάση στασιμότητας ή αντίθετα θα αποτελέσει μια απροσδόκητη ευκαιρία για την προώθηση από το κράτος μιας ατζέντας ριζοσπαστικής διαφάνειας;


Archon Fung: Δεν γνωρίζω τι επιφυλάσσει το μέλλον για τη διαφάνεια. Βλέπω τουλάχιστον τρεις σημαντικές τάσεις. Η πρώτη αφορά εξελίξεις στις τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας που διευκολύνουν την παροχή εργαλείων, τα οποία μειώνουν το τεχνικό κόστος της παροχής πληροφοριών ( π.χ. WikiLeaks) και της συλλογής πληροφοριών (π.χ. αναφορές για προϊόντα του Amazon). Η δεύτερη είναι ότι οι υποστηρικτικές οργανώσεις είναι πιθανό να αντιληφθούν τα οφέλη της διαφάνειας ως μέσο προώθησης των στόχων τους. Η πληροφόρηση για τη συμπεριφορά των τραπεζών σε σχέση με τα στεγαστικά δάνεια ή τις διαπραγματεύσεις για τις υποθήκες μπορεί, για παράδειγμα, να ενισχύσει τη διαπραγματευτική θέση κοινοτικών οργανώσεων, που μάχονται για πιο δίκαια στεγαστικά δάνεια ή για προσιτή στέγη.


Από την άλλη πλευρά, πολύ περισσότερες οργανώσεις αντιλαμβάνονται τους κινδύνους που μπορεί να έχουν από τη διαφάνεια. Ο νόμος για τη Γνωστοποίηση (U.S. DISCLOSE Act), στις Ηνωμένες Πολιτείες, απαιτούσε από οργανώσεις που συμμετείχαν σε πολιτικές προεκλογικές εκστρατείες να γνωστοποιήσουν τους μεγάλους δωρητές και να αποκαλύψουν τις πηγές χρηματοδότησης της προεκλογικής διαφήμισης. Η πρόταση αυτή απορρίφθηκε από το Κογκρέσο το 2010. Παρομοίως, όσο αυξάνεται η συνειδητοποίηση για τη δύναμη της διαφάνειας, μπορούμε να αναμένουμε μεγαλύτερη αντίσταση στις απαιτήσεις για γνωστοποίηση από ιδιωτικές εταιρίες, βιομηχανικούς τομείς, ακόμη και δημόσιες υπηρεσίες.


Α.Μ. – Π.Χ.: Μια από τις κριτικές κατά των πρωτοβουλιών για τη διαφάνεια είναι πως δεν έχουν ως πρωταρχικό στόχο τους εκείνους που στερούνται επίσημων δικαιωμάτων ή πραγματικών δυνατοτήτων για να τα ασκήσουν πλήρως (μετανάστες, προσωρινούς εργάτες, κατώτερη κοινωνική τάξη). Θα λέγατε ότι η διαφάνεια ενισχύει άμεσα αυτές τις κοινωνικές ομάδες;


Archon Fung: Ορισμένα μέτρα για τη διαφάνεια ενισχύουν κοινωνικά περιθωριακές ομάδες και συμφέροντα. Ένα παράδειγμα που ανέφερα πιο πάνω είναι ο νόμος για τη γνωστοποίηση των στεγαστικών δανείων (Home Mortgage Disclosure Act) που βοηθά τις κοινοτικές οργανώσεις στον αγώνα τους για πιο δίκαια τραπεζικά στεγαστικά δάνεια στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ωστόσο, σε γενικές γραμμές, όσοι είναι πολιτικά αδύναμοι και κοινωνικά περιθωριακοί θα δυσκολευτούν περισσότερο να διασφαλίσουν πολιτικές που θα προστατεύουν τα συμφέροντά τους. Αυτό δεν ισχύει λιγότερο για τη σφαίρα της διαφάνειας απ’ ό, τι για άλλους πολιτικούς τομείς.


Α.Μ. – Π.Χ.: Έχει η κυβέρνηση κάποιο ρόλο στην προώθηση ή εφαρμογή της διαφάνειας σε μη κρατικές οντότητες, όπως οι εταιρίες ή οι ΜΗ.ΚΥ.Ο;


Archon Fung: Απολύτως. Πιστεύω πως κεντρικός στόχος της διαφάνειας είναι να επιτρέψει στους πολίτες, ατομικά και συλλογικά, να κατανοήσουν και να προστατευτούν εναντίον των κινδύνων και των απειλών που αντιμετωπίζουν. Συνήθως πιστεύουμε πως στις αυταρχικές χώρες οι κίνδυνοι αυτοί προέρχονται κυρίως από τις κυβερνήσεις και, επομένως, οι προσπάθειες για διαφάνεια θα έπρεπε να εστιάζονται εκεί.


Στις βιομηχανοποιημένες δημοκρατίες, όμως, πολλές απειλές που αντιμετωπίζουν οι πολίτες δεν προέρχονται από την κυβέρνηση αλλά από εταιρίες και, σε μικρότερη έκταση, από μη κυβερνητικές οργανώσεις. Συνεπώς, κάποιοι από τους προβολείς της διαφάνειας θα έπρεπε να λάμψουν εκεί.


Α.Μ. – Π.Χ.: Ας φανταστούμε μια σειρά εστιασμένων προγραμμάτων διαφάνειας, συγκροτημένων, καλά σχεδιασμένων και εφαρμοσμένων για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, σε ένα αντιπροσωπευτικό σώμα τομέων πολιτικής τόσο στον δημόσιο όσο και τον ιδιωτικό τομέα, όπως υγειονομική περίθαλψη, παιδεία, χρηματιστήρια, τρόφιμα κλπ. Υπάρχει εδώ μια απελευθερωτική δυναμική που να μπορεί να ανανεώσει τη δημοκρατική υπηκοότητα κι ό,τι άλλο χρειάζεται;


Archon Fung: Η διαφάνεια είναι μια αναγκαία αλλά ανεπαρκής προϋπόθεση για τον δημοκρατικό έλεγχο. Οι πολίτες πρέπει να έχουν τη δυνατότητα και την οργάνωση να κατανοούν τις πληροφορίες που τους παρέχει η διαφάνεια. Ακόμη πιο σημαντικό, οι οργανώσεις, οι νόμοι και οι πολιτικές πρέπει να παρέχουν διαύλους ελέγχου και ρύθμισης που να τους επιτρέπουν να ελέγχουν τόσο τις δημόσιες όσο και τις ιδιωτικές οντότητες με τρόπους που να προστατεύουν τα θεμελιώδη συμφέροντά τους και να υλοποιούν τους συλλογικούς στόχους τους.

—————————-


Ο Archon Fung μίλησε μέσω e-mail με τον Αλέξανδρο Μελίδη και τον Παύλο Χατζόπουλο.

Αφιέρωμα: διαφάνεια
Ετικέτες: archon fung , διαφάνεια , λογοδοσία , συμμετοχική δημοκρατία , υπηκοότητα

0 σχόλια »

σχολίασε

όνομα *

email * (not published)

Website