ετικέτες

blogging claudia aradau creative commons facebook geert lovink michel bauwens olpc p2p trafficking Venanzio Arquilla web2.0 wikileaks wikipedia Γαλλία ΕΕ ΕΚΦ ΗΠΑ Λατινική Αμερική Μεγάλη Βρετανία ΟΗΕ ΠΚΦ Τουρκία ακτιβισμός ανθρωπισμός ανθρωπολογία ανθρώπινα δικαιώματα ανοικτές υποδομές ανοικτή πρόσβαση αραβικές εξεγέρσεις αριστερά αρχιτεκτονική ασφάλεια βασίλης κωστάκης βιοτεχνολογία δημιουργικότητα δημοκρατία δημόσια αγαθά δημόσιοι χώροι διανεμημένη-ενέργεια διαφάνεια εθνικισμός εκπαίδευση ελεύθερα δεδομένα ελεύθερο λογισμικό ελλάδα ενέργεια επισφάλεια εργασία ηθική θεωρία δικτύων θρησκεία θυματοποίηση ιταλία καθημερινή ζωή καινοτομία καπιταλισμός κλιματική αλλαγή κοινά αγαθά κοινωνία πολιτών κοινωνική δικαιοσύνη κοσμοπολιτισμός κρίση αντιπροσώπευσης λαϊκισμός λογισμικό λογοδοσία μετανάστες μετανθρωπισμός μη-γραμμικότητα μη πολίτες μουσική νέα μέσα νέλλη καμπούρη νεοφιλελευθερισμός ντιζάιν οικολογία οικονομικές στατιστικές οικονομική κρίση παγκοσμιότητα πειρατεία πνευματικά δικαιώματα πολιτισμικές διαφορές πρόνοια πόλεις σεξουαλική εργασία σοσιαλδημοκρατία σοσιαλισμός συλλογική νοημοσύνη συμμετοχική δημοκρατία συμμετοχική κουλτούρα συνεργατική γνώση σύνορα τέχνη ταχύτητα υπηκοότητα φιλελευθερισμός φύλο χαρτογράφηση χρέος χώρος ψηφιακά δικαιώματα

Re-public στο

Sharon Zukin – H δημοκρατία διαιρεμένη: Ο δημόσιος χώρος στην πόλη της Νέας Υόρκης

Ερευνώντας τις πολιτικές διαστάσεις δύο προβεβλημένων δημόσιων χώρων της Νέας Υόρκης, του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου και του Union Square Park, η Sharon Zukin ανακαλύπτει δυο όψεις του αμερικανικού κοινωνικού συνόλου που συνυπάρχουν σε διαμάχη. Αυτοί οι χώροι δείχνουν ότι η ενσωμάτωση της δημοκρατίας είναι σήμερα πραγματικά διαιρεμένη.


Από την τρομοκρατική επίθεση στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου στις 11 Σεπτεμβρίου του 2001, ο δημόσιος χώρος στη Νέα Υόρκη είναι από πολιτική άποψη εξαιρετικά φορτισμένος. Οι δρόμοι, τα πάρκα και το μετρό έχουν πιο πολύ κόσμο από ποτέ, αλλά υπόκεινται επίσης σε μεγαλύτερο έλεγχο από τις αρχές. Η δημοτική αρχή δεν επιτρέπει πλέον πολιτικές διαδηλώσεις σε ευαίσθητες τοποθεσίες όπως η έδρα των Ηνωμένων Εθνών ή το Central Park και η αστυνομία προχώρησε σε συλλήψεις ατόμων που συμμετείχαν στις ‘αυθόρμητες’ μηνιαίες ποδηλατοδρομίες της Critical Mass, μιας ομάδας περιβαλλοντολογικής διαμαρτυρίας. Δυο δημόσιοι χώροι στο Lower Manhattan είναι κέντρα διαμάχης αλλά για διαφορετικούς λόγους: το Union Square Park, όπου οι ποδηλάτες και πολλοί άλλοι κάτοικοι της Νέας Υόρκης ανακαλύπτουν την αίσθηση της αυθεντικής κοινότητας, και η ίδια η τοποθεσία του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου, όπου τα σχέδια τα κυβέρνησης για ανοικοδόμηση περιορίζουν μάλλον παρά προασπίζουν τη δημοκρατία. Αυτή τη στιγμή, αυτοί οι δυο δημόσιοι χώροι εκπροσωπούν δυο όψεις του αμερικανικού κοινωνικού συνόλου που συνυπάρχουν σε διαμάχη.


Μετά το χτύπημα των τρομοκρατών στις 11 Σεπτεμβρίου, οι κάτοικοι της Νέας Υόρκης συγκεντρώθηκαν στο Union Square Park για να πενθήσουν τα θύματα, να εκφράσουν την αλληλεγγύη τους με τους νεκρούς και τις οικογένειές τους και να νιώσουν ότι αποτελούν ακόμη μέρος μιας ζωντανής κοινότητας. Ήταν ο πιο κοντινός χώρος στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου καθώς η αστυνομία της Πόλης της Νέας Υόρκης έλεγχε την πρόσβαση στην περιοχή κάτω από την 14η Οδό. Για πολλές εβδομάδες, το Union Square Park ήταν γεμάτο όλη τη διάρκεια της μέρας και όλη τη διάρκεια της νύχτας. Οι άνθρωποι έμεναν στο πάρκο, άναβαν κεριά σε ανεπίσημα ιερά και υπέγραφαν διακηρύξεις για ειρήνη και ανεκτικότητα σε μεγάλα λευκά χαρτιά σκορπισμένα στο γρασίδι. Κάποιος κρέμασε ένα στεφάνι από λουλούδια γύρω από το άγαλμα του ιππέα Τζορτζ Ουάσιγκτον, στη νότια είσοδο του πάρκου, όπου το χέρι του Ουάσιγκτον δείχνει προς την τοποθεσία του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου, δυο μίλια πιο μακριά, υπογραμμίζοντας την απουσία των Δίδυμων Πύργων. Πολλά ακόμη λουλούδια μεταφέρθηκαν στο πάρκο και τοποθετήθηκαν στο έδαφος ή σε δοχεία με νερό κοντά στη βάση του αγάλματος. Παρ’ όλο που υπήρχαν αστυνομικοί στο πάρκο, κανείς δεν παρεμπόδισε το πλήθος. Κατά τον ίδιο τρόπο, κανείς δεν οργάνωσε, αυτές τις λίγες εβδομάδες, συγκέντρωση ή διαδήλωση. Τα κινητά τηλέφωνα και το Ίντερνετ δεν δούλευαν ή κι αν δούλευαν δεν θεωρήθηκαν κατάλληλα για να μεταδώσουν τη θλίψη που ένιωθαν οι άνθρωποι και την ανάγκη τους να βρίσκονται κοντά στους άλλους. Επιπλέον, χωρίς τηλεοπτικά ειδησεογραφικά προγράμματα- καθώς οι κεραίες όλων σχεδόν των δικτύων βρίσκονταν στην κορυφή των Δίδυμων Πύργων- κάποιοι άνθρωποι ήρθαν στο Union Square για να ανταλλάξουν νέα. Το πάρκο ενσωμάτωσε, από φυσικής όπως και πνευματικής άποψης, το δημόσιο χώρο της πόλης.


Το Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου


Πόσο μεγάλη ήταν η αντίθεση με το Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου, όπου η αναζήτηση των 3000 πτωμάτων και ο καθαρισμός των συντριμμιών απέτρεψαν τόσο το πένθος όσο και την επούλωσή του. Ο σωματικός μόχθος του καθαρισμού της πόλης ανέπτυξε τις δικές του τελετουργίες αλληλεγγύης. Εθελοντές δούλεψαν μέρα νύχτα χωρίς την κατάλληλη περιβαλλοντολογική προστασία. Κάποιοι έσκαψαν στα ερείπια και μετέφεραν τις στάχτες και το τσακισμένο ατσάλι. Άλλοι μαγείρεψαν φαγητό και τάϊσαν τους εργάτες. Εβδομάδες αργότερα, όταν επιτράπηκε στους επισκέπτες να πλησιάσουν το συγκεκριμένο χώρο, ξύλινα φράγματα και αστυνομικοί περιόριζαν την πρόσβασή τους. Τελικά, κατασκευάστηκε μια ψηλή πλατφόρμα, έτσι ώστε οι χιλιάδες άνθρωποι που έρχονταν να μπορούν να δουν, πέρα από την περίφραξη, τον άδειο χώρο- το Σημείο Μηδέν, όπως οι τηλεοπτικοί ρεπόρτερς το ονόμασαν αμέσως, το κενό, όπως ορισμένοι αρχιτέκτονες το αποκάλεσαν ή το ιερό σημείο, σύμφωνα με τους εκλεγμένους κρατικούς αξιωματούχους ή τις οικογένειες των θυμάτων. Σε αντίθεση με την αυθόρμητη κοινότητα που αναπτύχθηκε στο Union Square Park, αυτός ο δημόσιος χώρος δημιουργήθηκε μετά από μαζικές παρεμβάσεις, με σημαντικότερη αυτή του κράτους. Αντί να εκφράσει μια κοινή ανθρωπιά, η τοποθεσία του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου καθρέφτισε τις φιλοδοξίες του κράτους- εθνικιστική, όπως με τον προφανή πατριωτισμό των σχεδίων για ένα μουσείο ελευθερίας και ‘Πύργο Ελευθερίας’, εγωπαθή, όπως με τον έλεγχο των σχεδίων ανοικοδόμησης από τον Κυβερνήτη της Πολιτείας της Νέας Υόρκης Τζορτζ Πατάκη, που σκέπτεται να κατέβει με το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα ως υποψήφιος για την προεδρία, και πολύ προσανατολισμένη στον ιδιωτικό τομέα, με οικονομικούς παράγοντες και ανθρώπους των επιχειρήσεων, κυρίως της Lower Manhattan Development Corporation, διορισμένους από τον Κυβερνήτη Πατάκη για να αποφασίσουν για το μέλλον της πόλης.


Οι διαφορές ανάμεσα στο Union Square Park και την τοποθεσία του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου μετά τις 11 Σεπτεμβρίου δεν ήταν τυχαίες. Παρ’ όλο που η γη ανήκει και στις δυο περιπτώσεις σε δημόσιες επιχειρήσεις, αυτό που χτίστηκε πάνω της –και η εξουσία στην κάθε τοποθεσία- τελούσαν, τουλάχιστον εν μέρει, υπό τον έλεγχο άλλων για πολλά χρόνια.


Οι Δίδυμοι Πύργοι χτίστηκαν στη δεκαετία του 1960 σε ένα μέρος όπου βρισκόταν για πάνω από έναν αιώνα μια κεντρική αγορά φρούτων και λαχανικών, κοντά στη Γουόλ Στρητ αλλά περικυκλωμένη από φτηνά μαγαζιά. Παρ’ όλο που δεν ήταν εντυπωσιακή από αρχιτεκτονική άποψη, αποτελούσε τη νεοϋορκέζικη εκδοχή της Les Halles. Ωστόσο, με τον ένα αδελφό να υπηρετεί ως κυβερνήτης της Πολιτείας της Νέας Υόρκης και τον άλλον να διευθύνει την Chase Manhattan Bank, η πάμπλουτη οικογένεια Ροκφέλλερ σχεδίασε να μετακινήσει την αγορά και να κατεδαφίσει τα μαγαζιά, για να δημιουργήσει μια μεγαλύτερη και πιο μοντέρνα χρηματοοικονομική περιοχή που θα μπορούσε να ανταγωνιστεί όχι μόνο την εμπορική περιοχή στο μέσο της πόλης, στο Μανχάτταν, αλλά και άλλα οικονομικά κέντρα ανά τον κόσμο. Το Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου ενσωμάτωσε την επιθυμία τους να ενισχύσουν τη θέση της Νέας Υόρκης στον παγκόσμιο ανταγωνισμό – τόσο συμβολικά, ως ένα από τα πιο ψηλά κτίρια του πλανήτη, όσο και φυσικά, ως χώρο εργασίας για παγκόσμιες συναλλαγές υπό την ηγεσία αμερικανικών εταιριών. Το Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου, μια ιδέα των Νέλσον και Ντέηβιντ Ροκφέλλερ, ανήκε τυπικά και τελούσε υπό τη διεύθυνση της Λιμενικής Αρχής της Νέας Υόρκης και του Νιού Τζέρσεϋ, μια δημόσια αρχή υπόλογη στους κυβερνήτες αυτών των δυο πολιτειών, αλλά όχι στους ψηφοφόρους ή τους εκλεγμένους αντιπροσώπους τους.


Το Union Square Park


Το Union Square έχει μια διαφορετική, πιο λαϊκίστικη ιστορία. Στη δεκαετία του 1860, στις αρχές του Εμφυλίου Πολέμου, μια διαδήλωση στο Union Square συγκέντρωσε 150.000 ανθρώπους για να εκφράσουν την υποστήριξή τους στον αγώνα της Ένωσης. Τοποθέτησαν μια σημαία και κατευθύνθηκαν στο Fort Sumter, όπου είχε δοθεί η πρώτη μάχη του Εμφυλίου Πολέμου, στο άγαλμα του Τζορτζ Ουάσιγκτον. Τις επόμενες οκτώ δεκαετίες, τα γύρω τετράγωνα, που φιλοξενούσαν βιομηχανικές αποθήκες, γραφεία και εμπορικά καταστήματα με μειωμένες τιμές, ξεχείλισαν από εργάτες και μετανάστες, που λάμβαναν μέρος σε συναντήσεις στα κοντινά αρχηγεία των συνδικαλιστικών ενώσεων (αυτή θεωρείται, λανθασμένα, ότι είναι η προέλευση της ονομασίας Union Square). Οι έδρες του Σοσιαλιστικού και του Κομμουνιστικού κόμματος των Ηνωμένων Πολιτειών και της εκτεταμένης σε όλη την πόλη Δημοκρατικής λέσχης ήταν επίσης εκεί. Γι’ αυτό το λόγο, η πλατεία αποτελούσε δημοφιλές σημείο συγκέντρωσης για πολιτικές διαμαρτυρίες και συγκεντρώσεις, ειδικά κατά την παρέλαση της Πρωτομαγιάς, της οποίας ηγούνταν το Κομμουνιστικό και το Σοσιαλιστικό Κόμμα την 1η Μαΐου κάθε χρόνο- έως το 1954, που ο Ψυχρός Πόλεμος ερέθισε τη φαντασία των Αμερικανών και η ένωση των τοπικών εμπόρων έπεισε το Αστυνομικό Τμήμα της Πολιτείας της Νέας Υόρκης να καταλάβουν την πλατεία για μια ημέρα πατριωτικών δραστηριοτήτων και να την μετονομάσουν σε ‘Union Square USA’.


Οι περισσότεροι Νεοϋορκέζοι δεν ξέρουν ή δεν θυμούνται αυτή την ιστορία. Τους είναι όμως οικεία η πιο πρόσφατη ιστορία της πλατείας από τα μέσα της δεκαετίας του 1970, όταν μια ιδιωτική επιχειρηματική οργάνωση που εκπροσωπούσε τους μεγάλους εργοδότες της περιοχής οργάνωσε μια εταιρία τοπικής ανάπτυξης – σήμερα Business Improvement District (BID)-για να χρηματοδοτήσει και να διοικήσει το πάρκο, που πέρασε τελικά κάτω από ιδιωτικό έλεγχο. Πριν από τριάντα χρόνια, τα τελευταία απομεινάρια βιοτεχνιών μικρής κλίμακας εγκατέλειψαν τη γειτονιά, είτε επειδή έκλεισαν είτε επειδή εκτοπίστηκαν από αποθήκες διαμορφωμένες σε κατοικίες και στούντιο με υψηλότερα νοίκια. Οι έμποροι ναρκωτικών έκαναν τη δουλειά τους μέσα στο πάρκο, προστατευμένοι από την πλούσια βλάστηση και τους φυτεμένους κατά μήκος των παρυφών του θάμνους, καθώς κι από τον ψηλό πέτρινο τοίχο. Εκείνη την εποχή, η οικονομική κρίση έφερε την πόλη κοντά στη χρεοκοπία, πολλές επιχειρήσεις της, συμπεριλαμβανομένης εκείνης του Πάρκου, ήταν ανίκανες να εκπληρώσουν τους παραδοσιακούς τους ρόλους και τη διοίκησή της ανέλαβε ένα συμβούλιο χρηματοοικονομικού ελέγχου που το αποτελούσαν ηγετικά στελέχη των υπερεθνικών επενδυτικών τραπεζών και άλλων οργανισμών που έδρευαν στη Νέα Υόρκη. Οι Business Improvement Districts εμφανίστηκαν ως ο τρόπος με τον οποίον ο ιδιωτικός τομέας σε κάθε περιοχή της πόλης μπορούσε να αποκτήσει τον έλεγχο δημόσιων χώρων εκεί που η διοίκηση της πόλης δεν μπορούσε πλέον να τον ασκήσει, πληρώνοντας για ‘βασικές υπηρεσίες’, όπως η αστυνομία και η υγιεινή, που η πόλη δεν είχε τα μέσα να αναλάβει. Υπαγόμενες στη νομοθεσία της Πολιτείας της Νέας Υόρκης, οι BIDs μαζεύουν από τους κατόχους εμπορικών ιδιοκτησιών ένα χρηματικό ποσό που καθορίζεται από τους ίδιους και που υπερβαίνει τα συνήθη δημοτικά τέλη. Χρησιμοποιούν αυτά τα χρήματα για να πληρώσουν τη δική τους ασφάλεια, οδοκαθαριστές, κηπουρούς και όσους διαφυλάσσουν τη δημόσια τάξη. Αγοράζουν εξαρτήματα για τους δρόμους, εγκαθιστούν το φωτισμό και τις εορταστικές διακοσμήσεις, οργανώνουν φεστιβάλ και προσπαθούν να ελέγχουν την αισθητική όψη των δρόμων, ιδίως τις επιγραφές. Οι ελάχιστες BIDs που διοικούν πάρκα- εκτός από το Union Square, υπάρχει στο μέσον της πόλης η Bryant Park Restoration Corporation- φυτεύουν δέντρα, διεξάγουν σκυλοδρομίες, διαγωνισμούς σκακιού και άλλα, ενώ επίσης οργανώνουν και νοικιάζουν το πάρκο για ειδικά συμβάντα όπως οι εξαμηνιαίες επιδείξεις μόδας στο Bruyant Park και τα σαφάρι φωτογραφιών που γίνονται συχνά στο Union Square. Το Union Square Partnership, όπως ονομάζεται η συγκεκριμένη BIDs, πληρώνει επίσης τον μισθό ενός ειδικού αξιωματικού από το Αστυνομικό Τμήμα του Πάρκου, ο οποίος είναι ‘εκπαιδευμένος’, σύμφωνα με την ιστοσελίδα του Partnership, για ‘την παροχή βοήθειας στους άστεγους’ και τον χειρισμό κάθε ‘παράνομης δραστηριότητας’. Η BID του Union Square ιδρύθηκε το 1984 και ήταν η πρώτη στη Νέα Υόρκη. Το 2006, υπάρχουν περισσότερες από 50 BIDs στην Πόλη της Νέας Υόρκης- όσες και οι υπαίθριες αγορές και εξίσου διεσπαρμένες στην πόλη.


Επίσημοι κατά αυθόρμητων δημόσιων χώρων


Λόγω της ιστορίας τους και της παρούσας διοίκησής τους, το Union Square Park και το Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου είναι ταυτόχρονα ιδιωτικοί και δημόσιοι χώροι. Ο καθένας προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες κάθε εβδομάδα, αλλά για πολύ διαφορετικούς λόγους. Η τοποθεσία του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου εκπροσωπεί την επίσημη εκδοχή του δημόσιου χώρου – τυπικά διαρρυθμισμένη και οπτικά συγκροτημένη, πατριωτική και υπό έλεγχο – ενώ το Union Square Park ενσωματώνει μια πιο αυθόρμητη μορφή κοινότητας, παγκόσμια και τοπική, κοινωνική και εμπορική, την οποία διεκδικούν οι κοινοί άνθρωποι και οι δημόσιες αρχές. Σχεδόν κάθε μέρα η υπαίθρια αγορά στο Union Square είναι μια πραγματική αγορά, πωλητές πουλούν μπλουζάκια και αφίσες και πολιτικοί υποψήφιοι καλούν τους περαστικούς να υπογράψουν τις διαμαρτυρίες τους. Παρ’ όλο που η πλατεία έχει γίνει για άλλη μια φορά σημείο συγκέντρωσης διαδηλωτών-πρόσφατα κατά του πολέμου του Ιράκ και υπέρ των δικαιωμάτων των μεταναστών- η αστυνομία δεν διστάζει να περιορίζει τις δραστηριότητές τους. Στην τοποθεσία του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου, οι διαμάχες γίνονται εντός: σε αίθουσες συναντήσεων όπου οι οικογένειες των θυμάτων επιχειρηματολογούν για τη μορφή του μνημόσυνου της 11ης Σεπτεμβρίου, οι εκπρόσωποι του κυβερνήτη και του δήμαρχου δίνουν μάχη με τους εκπροσώπους του εργολάβου που θα κτίσει τον Πύργο Ελευθερίας, και κανείς δεν έχει ξεκάθαρη ιδέα για το μέλλον. Εάν δημόσιος χώρος είναι εκεί που διαμορφώνεται το κοινωνικό σύνολο, αυτά τα μέρη δείχνουν ότι η ενσωμάτωση της δημοκρατίας είναι αυτή τη φορά πραγματικά διαιρεμένη.


Διαβάστε ακόμα


Ο αρχιτέκτονας και ο άλλος (στα Αγγλικά)


Η πολιτική του δημοσίου χώρου στην πόλη των media (στα Αγγλικά)



Αφιέρωμα: πόλεις σε ροή, πρόσφατα άρθρα
Ετικέτες: , , , ,

|
0 σχόλια »

σχολίασε