→ Αφιερώματα

Διάλογοι ←

→ Δράσεις

Re-public στο

Αυτό το άρθρο είναι αφιερωμένο στη Mirette Bakir, που έχασε τον πιο αγαπημένο φίλο και αδελφό της στην Επανάσταση για την Ελευθερία το 2011 στην Αίγυπτο.

Από τα τέλη του 19ου αιώνα, οι γυναίκες με λαϊκό προσανατολισμό στην Αίγυπτο μάχονται για τα δικαιώματά τους, ζητώντας ισότητα των φύλων και κοινωνική δικαιοσύνη. Στη διάρκεια του 20ου αιώνα, ίδρυσαν οργανώσεις, συμμετείχαν σε διαδηλώσεις, έδωσαν βοήθεια σε περιοχές της υπαίθρου και επέκτειναν το κίνημα τους για να δυναμώσουν τη φωνή των γυναικών, μια φωνή που διεκδικούσε την πλήρη ιδιότητα τους ως πολίτες. Αυτό που τον 19ο αιώνα αποτελούσε μια αναταραχή μεταξύ των γυναικών της ανώτερης κοινωνικά τάξης, σήμερα περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα γυναικείας εκπροσώπησης. Πριν από περισσότερα από εκατό χρόνια, ο φεμινιστικός λόγος αναδύθηκε όταν οι γυναίκες άρχισαν να αποκτούν στοιχειώδη εκπαίδευση και μια νέα τεχνολογία ενημέρωσης (ο γραπτός Τύπος) άρχισε να παγιώνεται στην Αίγυπτο. Αυτό που βλέπουμε σήμερα και είναι μια άλλη τεχνολογία ενημέρωσης που δίνει ώθηση στην εμπλοκή των γυναικών είναι το Ίντερνετ.


Μέσω του παγκόσμιου ιστού, οι γυναίκες μπορούν να διαδίδουν ιδέες γρήγορα και να κάνουν το κίνημά τους εμφανές στον κόσμο. Δημιουργώντας ιστολόγια (blogs) και ανταλάσσοντας εμπειρίες, ορισμένες από αυτές μπορούν για πρώτη φορά να εκφράσουν τις σκέψεις τους. Κοινωνικά δίκτυα όπως το Facebook έχουν κανει τις σχέσεις μεταξύ ακτιβιστών πιο σύντομες, όχι μόνο εντός της χώρας, αλλά στην παγκόσμια σφαίρα. Σκοπός αυτού του άρθρου είναι να καταλάβουμε πώς και σε ποια έκταση το Ίντερνετ έχει καλλιεργήσει τον ακτιβισμό των γυναικών με κοσμικό προσανατολισμό στην Αίγυπτο. Ο παγκόσμιος ιστός χρησιμοποιήθηκε, κατά τη διάρκεια της έρευνας, ως μεθοδολογικό εργαλείο. Στον παγκόσμιο ιστό μπορέσαμε να εντοπίσουμε τις γυναικείες ενώσεις και οργανώσεις όπως και κείμενα και ειδησεογραφικές αναφορές σχετικά με αυτό το θέμα. Μια ομάδα του Facebook που αποκαλείται «Κοσμικές Αιγύπτιες» (Secular Egyptian Women) δημιουργήθηκε για να διευκολύνει την επαφή με ακτιβιστές και άλλους σχετικώς ενδιαφερόμενους του θέματος.


Κατά την πλοήγηση μέσα σε άπειρους ιστότοπους και ιστοσελίδες και αποκτώντας εξοικείωση με διαφορετικές ομάδες και κινήματα, τέθηκε το θέμα της διάκρισης του ακτιβισμού των γυναικών με κοσμικό προσανατολισμό. Η λέξη κοσμικός αντιμετωπίζεται συχνά με προκατάληψη στις κοινωνίες της Μέσης Ανατολής, με αποτέλεσμα μερικά κινήματα να αποφεύγουν τον όρο. Πολλοί άνθρωποι θεωρούν ότι κοσμικός σημαίνει εναντίον της θρησκείας και στη συγκεκριμένη περίπτωση εναντίον του Ισλάμ. Μολονότι το άρθρο αυτό τις εντάσσει σε μια μονολιθική κατηγορία -γυναίκες ακτιβίστριες με κοσμικό προσανατολισμό- είναι σημαντικό να τονίσουμε πως πρόκειται για μια πολύ ετερογενή ομάδα. Αποτελείται από γυναίκες από διαφορετικές γενιές και κοινωνικές τάξεις, από πολλές περιοχές της Αιγύπτου και με ποικίλο υπόβαθρο. Ποικίλουν επίσης σε ό,τι αφορά τις δραστηριότητες και τα θεσμικά πλαίσια: αυστηρά δομημένες ΜΗ.ΚΥ.Ο. συνυπάρχουν με χαλαρά οργανωμένες ομάδες, καθώς και δίκτυα σχηματίζονται και διαλύονται από ακτιβιστές που συμμετέχουν ταυτόχρονα σε άλλες δραστηριότητες. Συνεπώς, εμπλέκονται πολλαπλές διαμάχες και επικεντρώσεις. Αυτό το άρθρο, ως εκ τούτου, θα κάνει αυτές τις διαφορετικές φωνές να σκιαγραφήσουν την εικόνα του ακτιβισμού τους στη σφαίρα του παγκόσμιου ιστού.


Ίντερνετ: διασυνδέοντας και δίνοντας ώθηση στη γυναικεία εμπλοκή


Οι στατιστικές δείχνουν ότι οι χρήστες του Ίντερνετ στην Αίγυπτο αυξήθηκαν από 450.000 το 2000 σε περισσότερους από 12.000.000 το 2009. Από την στιγμή που το ιστολόγιο έκανε την εμφάνισή του το 2003-2004, εκτιμάται ότι περίπου 10% των οικογενειών είχαν υπολογιστή σπίτι τους και περισσότεροι από μισό εκατομμύριο αποφοίτοι πανεπιστημίων, ετησίως, είχαν αποκτήσει βασική γνώση στους υπολογιστές και είχαν εξοικειωθεί με το Ίντερνετ. Επιπλέον, η κυβέρνηση προώθησε την εκπαίδευση στους υπολογιστές και στο Ίντερνετ μέσω προγραμμάτων όπως «Ελεύθερη Πρωτοβουλία στο Ίντερνετ» το 2002 και «Ένας υπολογιστής για κάθε σπίτι» το 2004. Το 2005, υπήρχαν περίπου 1.500 Αιγύπτιοι ιστολόγοι, περισσότεροι από τους μισούς στα Άραβες (Isherwood, 2008). Μεταξύ των γυναικών, τουλάχιστον το 30% έχει πρόσβαση στο Ίντερνετ. Το εργαλείο του παγκόσμιου ιστού δημιουργεί έναν άνευ προηγουμένου εκσυγχρονισμό τοπικής και παγκόσμιας παραγωγής. Την εικονική σφαίρα εξερευνούν περισσότερο οι μεσαίες και ανώτερες τάξεις, καθώς όμως οι υπηρεσίες του Ίντερνετ γίνονται φτηνότερες και ανοίγουν περισσότερα café με παροχή Ίντερνετ , οι γυναίκες των κατώτερων τάξεων και των αγροτικών περιοχών μπορούν να διευρύνουν την online γυναικεία συμμετοχή και τον ακτιβισμό. Η γενική ιδέα του ακτιβισμού, όπως χρησιμοποιείται σε αυτό το άρθρο, συνεπάγεται μεγάλη συμμετοχή, που κυμαίνεται από τον πολιτικό ακτιβισμό των καθιερωμένων οργανώσεων μέχρι το ιστολόγιο ενός μεμονωμένου κοριτσιού για αύξηση της συνείδησης. Εξαιτίας του ρευστού χαρακτήρα αυτού του πεδίου, ορισμένες αναφορές που εκ πρώτης όψεως δεν έχουν ομοιότητες με τον ακτιβισμό περιλαμβάνονται στην ανάλυση, καθώς έχουν την ικανότητα να αντανακλώνται μέσω του διαδικτύου με απεριόριστους τρόπους.


Η μπλογκόσφαιρα παρέχει καλά παραδείγματα αυτού του είδους του μυστικού ακτιβισμού. Στα ιστολόγια τους, οι Αιγύπτιοι διηγούνται προσωπικές ιστορίες, μοιράζονται πολιτιστικές απόψεις και εκφράζουν τις καθημερινές απογοητεύσεις τους. Για τις νεαρές Αιγύπτιες, αυτό μπορεί να σημαίνει δημόσια αμφισβήτηση των πατριαρχικών αξιών που ρυθμίζουν την κοινωνική τους ζωή. Ο Weyman (2007) μας θυμίζει πως όταν μια τέτοια πρόκληση τίθεται ανοιχτά μπορεί να έχει πολύ σοβαρό κοινωνικό κόστος για τις γυναίκες και ισοδυναμεί ενδεχομένως με απόρριψή τους από την κοινότητα. Ωστόσο, στην online σφαίρα, αποκτούν εμπιστοσύνη στο να διατυπώνουν τις σκέψεις τους και θυμάται μια νεαρή μπλόγκερ που λεγόταν Maat και το μανιφέστο της «Δυο ζευγάρια μάτια» ( Two Pairs of Eyes), στο οποίο περιγράφει πώς άρχισε να απορρίπτει τις μανιχαϊστικές προοπτικές όταν ανακάλυψε τις αποχρώσεις ανάμεσα στο μαύρο και το άσπρο. «Κανείς δεν είναι τελείως καλός ή τελείως κακός. Κανείς δεν είναι αλάνθαστος ούτε κανείς είναι τελείως διαβολικός» αναφέρει η νεαρή μπλόγκερ, η οποία αργότερα στο κείμενό της ασχολείται με ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα θέματα της αιγυπτιακής κοινωνίας, την «εμμονή με την ιδέα του γάμου». Συγκεκριμένα αναφέρει:

«Ποιος στο καλό όρισε τους ρόλους των φύλων σ’ αυτή την κοινωνία; Ποιος δημιούργησε αυτές τις παράλογες πεποιθήσεις και τις έχρισε ʺσωστέςʺ; Είναι ένα φορτίο σκατά που με κάνει απλώς να θέλω να ουρλιάξω μέσα απ’ τα πνευμόνια μου…ΑΦΗΣΤΕ ΤΗΝ ΝΑ ΚΑΝΕΙ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΘΕΛΕΙ ΓΑΜΩΤΟ!!!»


Γράφοντας στα ιστολόγια, οι χρήστες του Ίντερνετ δεν έχουν συνήθως μια προκαθορισμένη ατζέντα. Το ιστολόγιο καθοδηγείται από εμπειρίες από πρώτο χέρι που θέλουν να μοιραστούν, καταγράφοντας σκέψεις που παράγονται στην ένταση της στιγμής. Μ’ αυτόν τον τρόπο, τα ιστολόγια εκφράζουν ένα είδος αντίστασης που διαφορετικά δεν θα ήταν ορατό από την παραδοσιακή έρευνα (Weyman: 2007). Αυτοί οι ιστοχώροι είναι γραμμένοι με πολύ προσωπικό τόνο, πράγμα που τους δίνει αναμφισβήτητο πλεονέκτημα απέναντι στις επίσημες αναφορές, καθώς προσελκύουν άλλες γυναίκες που αισθάνονται οικεία στα θέματα που προσεγγίζονται. Η έλλειψη τυπικότητας ενθαρρύνει τους ανθρώπους να σχολιάζουν και να αναπτύσσουν συζητήσεις. Η ανωνυμία είναι ένα άλλο χαρακτηριστικό του Ίντερνετ που δίνει ώθηση στην συμμετοχή των γυναικών. Μια 22χρονη Αιγύπτια που γράφει για το παρελθόν της ως ναρκομανής είναι μία από τους ανώνυμους ιστολόγους. Πέρα από την προσωπική της ιστορία, χρησιμοποιεί τον ιστοχώρο ως δίαυλο για τον στοχασμό γύρω από την κατάσταση των γυναικών σε σχέση με τα κοινωνικά κριτήρια. Όμοια με την Maat, επικαλείται μια «εμμονή», ασκώντας κριτική στην αντίληψη της αραβικής κοινωνίας για την γυναικεία παρθενιά. «Το blog μου είναι ένας τρόπος να θυμίζω στον εαυτό μου ότι δεν είμαι μόνη. Ακόμη κι αν κανείς δεν το διαβάζει, θα συνεχίσω να γράφω», λέει. (Otterman: 2007)


Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της μπλογκόσφαιρας είναι οι συζητήσεις για θέματα που είναι σημαντικά για την κοινωνία αλλά θεωρούνται ακόμη ταμπού. Παρόλα αυτά, σε ότι αφορά τη χρησιμότητα, τα μπλογκς υπερβαίνουν σε πολλές περιπτώσεις τον ʺήπιο ακτιβισμόʺ και ασκούν μια καίρια λειτουργία ασκώντας πίεση στην κοινωνία. Στην Αίγυπτο, οι ιστολόγοι αμφισβητούν συνεχώς την επίσημη εκδοχή των γεγονότων, οδηγώντας την προσοχή σε γεγονότα που τα ΜΜΕ αγνοούν ή δεν θέλουν να μεταδώσουν και εκθέτοντας μια ευρεία λίστα καταχρήσεων από την πλευρά των αραβικών αρχών, όπως είναι οι συλλήψεις και μερικές φορές οι ξυλοδαρμοί. Η μαζική παρενόχληση γυναικών στο κέντρο του Καΐρου κατά τη διάρκεια της ισλαμικής γιορτής Eid, μετά το Ραμαζάνι, τον Οκτώβριο του 2006, είναι ένα κατηγορηματικό παράδειγμα. Τα εγκλήματα έγιναν γνωστά στον πληθυσμό μέσω του ιστολογικού ακτιβισμού. Μια από αυτές τις φωνές ανήκε στην Nermeen Edris, που ανήκει στην πρώτη γενιά των γυναικών ιστολόγων στο Κάιρο. Για να ρίξει φως στις παραβιάσεις, ηγήθηκε μια βουβή διαμαρτυρία μαυροφορεμένων γυναικών, που η καθεμιά τους κρατούσε ένα πλακάτ, το οποίο σαν επιγραφή είχε να δοθεί τέλος στη σεξουαλική παρενόχληση στους δρόμους του Καΐρου.


Οι γεμάτες ένταση σχέσεις των δυο φύλων στην αιγυπτιακή κοινωνία υπάρχουν και στον κόσμο του παγκόσμιου ιστού. Η μπλογκόσφαιρα προβλέπει μια ατμόσφαιρα όπου άνδρες και γυναίκες εκπροσωπούνται κατά κάποιο τρόπο ίσα (το κίνημα των μπλογκς στη χώρα άρχισε κυρίως από τις γυναίκες). Τα κείμενα που αναρτώνται στα γυναικεία ιστολόγια για πολεμικά θέματα διαβάζονται από πολλούς άντρες και μερικές φορές προκαλούν ποικίλα σχόλια απ΄την πλευρά τους. Αυτό ισχύει κυρίως για τα λίγα ιστολόγια που δημιουργήθηκαν από αμφιφυλόφιλες και ομοφυλόφιλες γυναίκες. Προσβλητικά σχόλια από άνδρες ενέπνευσαν μια ομάδα 200 γυναικών ιστολόγων να ξεκινήσουν το 2006 την εκστρατεία αληλεγγύης «Είμαστε όλες η Λέιλα» (We are all Leila). Η ομάδα πήρε το όνομά της από μια κλασική γυναικεία μορφή της αιγυπτιακής λογοτεχνίας που εκπροσωπεί τους αγώνες όλων των γυναικών. Για μια μέρα, η κάθε μπλόγκερ αναρτούσε ιδέες για τον φεμινισμό και τη θηλυκότητα στην Αίγυπτο, μερικές από τις οποίες τόνιζαν στους αρσενικούς ομολόγους τους ότι ʺδεν είναι ο εχθρόςʺ.

Μολονότι η πλειονότητα των αιγυπτιακών μπλογκς είναι προσωπικές ιστοσελίδες (των οποίων οι ατομικές προσπάθειες συνέβαλαν στο να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση για την κατάσταση των γυναικών στην Αίγυπτο), το πρόγραμμα Λέιλα είναι ένα παράδειγμα για το πώς το Ίντερνετ ενισχύει το δίκτυο μεταξύ γυναικών ακτιβιστριών. Σε αυτόν τον χώρο τα κοινωνικά δίκτυα έχουν εξέχουσα λειτουργία. Το Facebook ειδικότερα κατέχει τώρα μείζονα θέση. Περισσότερα από 3.500.000 άνθρωποι στην Αίγυπτο έχουν προφίλ στο Facebook και 1.300.000 απ’ αυτούς είναι γυναίκες χρήστες.[1] Το Facebook θεωρείται ο ακτιβισμός της επόμενης γενιάς, καθώς εκεί είναι ευκολότερο να δημουργήσεις και να διατηρήσεις ένα προφίλ καθώς και γρηγορότερο να δημιουργήσεις διασυνδέσεις και να πολλαπλασιάσεις απαντήσεις σε σχέση με τα ιστολόγια. Ένα γνωστό αιγυπτιακό παράδειγμα για το πώς το Facebook προσελκύει διαφορετικά στρώματα της κοινωνίας και ενδυναμώνει τα κινήματα μέσα από την απλή περιηγητική δομή του, είναι η ιστορία της Esraa Abdel Fatah, που έγινε διάσημη ως το κορίτσι του αιγυπτιακού Facebook. Αυτή η 27χρονη απλή γυναίκα από τα περίχωρα του Καίρου, που δεν είχε ποτέ ασχοληθεί με τον πολιτικό ακτιβισμό, δεν μπορούσε να φανταστεί τον παγκόσμιο αντίκτυπο όταν δημιούργησε το 2008 στο Facebook μια ομάδα φιλικά διακείμενων προς μια απεργία εργατών μιας δημόσιας εταιρίας υφαντουργίας. Μέσα σε δυο εβδομάδες, περισσότεροι από 60.000 άνθρωποι έγιναν μέλη στην ομάδα. Η προγραμματισμένη εργατική δράση μετατράπηκε σε πανεθνική διαμαρτυρία ενάντια στις τιμές των τροφίμων που ανέβαιναν στα ύψη και την πολιτική στάση. Η Esraa Fattah συνελήφθη και φυλακίστηκε για περισσότερες από δυο εβδομάδες επειδή οργάνωσε την ομάδα διαμαρτυρίας.


Η απεργία γέννησε το λαϊκό κίνημα «Νεολαία της 6ης Απριλίου» (April 6 Youth), που επιδιώκει πολιτική αλλαγή με την προώθηση ειρηνικών διαδηλώσεων σε όλη τη χώρα. Μέσω του Facebook, οι γυναίκες ενθαρρύνονται να συμμετάσχουν στο κίνημα και να κατέβουν στους δρόμους για να καλέσουν τους πολίτες να λάβουν μέρος στις διαδηλώσεις. Το 2009, κατά τη διάρκεια της «Ημέρας του Θυμού» (Day of Anger), πολλές γυναίκες συνελήφθησαν με την κατηγορία της υποκίνησης αναταραχής. Μια από αυτές ήταν η Sarah Rizk, τότε 19 χρονών: «Δεν είναι σύνηθες στην Αίγυπτο για γυναίκες της ηλικίας μας να είναι ενεργές πολιτικά, αλλά μέσω του Facebook βρήκαμε τρόπους να συναντάμε γυναίκες της ηλικίας μας που σκέφτονται σαν κι εμάς και να ανταλλάσσουμε μαζί τους απόψες για τους τρόπους βελτίωσης της χώρας. Ο πολιτικός ακτιβισμός δεν πρέπει να εξαρτάται από την ηλικία ή το φύλο. Οι γυναίκες πρέπει επίσης να συμμετέχουν- ακόμη και στο επίπεδο του δρόμου.»


Η Esmaa Mahfouz, που συντονίζει την ομάδα της 6ης Απριλίου στο Facebook συμφωνεί ότι ο ιστότοπος κοινωνικής δικτύωσης άνοιξε το τον ορίζοντα του μυαλού της στον πολιτικό ακτιβισμό: «Από τη στιγμή που ανακάλυψα το Facebook κι άρχισα να μοιράζομαι τις πολιτικές απόψεις μου, άρχισα να συμμετέχω ακόμη και σε διαμαρτυρίες στο δρόμο. Προηγουμένως με απασχολούσε ο γάμος και οι καθημερινές μου ανάγκες, όπως τις περισσότερες γυναίκες της ηλικιας μου. Τώρα έχω ένα νέο ενδιαφέρον για τα πολιτικά πράγματα.»


Στη σφαίρα του πολιτικού ακτιβισμού, το κίνημα για την κοσμικότητα βρήκε ιδιαίτερη απήχηση στο Facebook. Πολλές ομάδες ιδρύθηκαν στο κοινωνικό δίκτυο για να διασυνδέσουν τους ανθρώπους που απαιτούν πολιτική αλλαγή στο αιγυπτιακό κράτος. Οι γυναίκες που συμμετέχουν ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για τον αγώνα κατά του ισλαμικού νόμου ως κύρια πηγή της νομοθεσίας στην Αίγυπτο. Οι ομάδες ποικίλλουν από σελίδες που ιδρύθηκαν για να στηρίξουν τους φιλελεύθερους και κοσμικούς υποψήφιους στη Βουλή μέχρι τη δημιουργία ενός ιδεατού κόμματος που ονομάζεται «Κοσμικό Φιλελεύθερο Αιγυπτιακό Κόμμα» (The Secular Liberal Egyptian Party). Η ομάδα «Είμαι κοσμικός, όχι άπιστος» (I am a secular not an Unbeliever) τονίζει ότι τα μέλη της μπορούν ταυτόχρονα να πιστεύουν στη θρησκεία και να επιζητούν κοσμικούς θεσμούς για τη διοίκηση της χώρας. Η ομάδα «Αίγυπτος, ένα κοσμικό κράτος» (Egypt, a secular state) βεβαιώνει την πρόθεσή της να αποτελέσει ένα κοινό τόπο όπου όλοι οι Αιγύπτιοι θα μπορούν να συζητούν ελεύθερα για κάθε θέμα που έχει να κάνει με την κοσμικότητα και που μπορεί να συμβάλει ώστε η Αίγυπτος να γίνει ένα καλύτερο μέρος για να ζει κανείς.


Το κύμα των κοσμικών ομάδων στο Facebook τράβηξε αρκετά την προσοχή έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένα αντι-κίνημα, συγκεκριμένα από μουσουλμάνους που κατηγόρησαν τους κοσμικούς ότι ακολουθούν παραπλανητικά συνθήματα και διαδίδουν τον αθεϊσμό. Σύμφωνα με τους online κοσμικούς ακτιβιστές, οι αντίπαλες ισλαμικές ομάδες είχαν υπονομεύσει τα link τους και συνεργάζονταν με την κυβέρνηση (υπάρχουν πολλές αναφορές από οπαδούς του Facebook που συνελήφθησαν και έγιναν αντικείμενο κακομεταχείρισης από τις αιγυπτιακές αρχές.). Εξαιτίας των περιορισμών που παρατίθενται, πολλοί ακτιβιστές έχουν αρχίσει να κινούνται πολύ προσεκτικά όταν συνδέονται στο κοινωνικό δίκτυο. Ακόμη κι όταν βρίσκονται έξω από τη χώρα. Η Mirette Bakir, μια Αιγύπτια που κάνει το διδακτορικό της στη Γερμανία, υπογραμμίζει τους περιορισμούς αλλά και τα πλεονεκτήματα της δράσης μέσω Facebook: «Ακόμη και εκτός Αιγύπτου όπου το IP μου δεν μπορεί να εντοπιστεί άμεσα από την κυβέρνηση, προσέχω πάντα. Παρόλα αυτά καταφέρνουν να παρεμβαίνουν στο προφίλ μου και μερικές φορές γίνομαι αόρατη. Ωστόσο, εξακολουθώ να το χρησιμοποιώ καθώς το Facebook μού επιτρέπει να ειμαι σε επαφή με τους ακτιβιστές στην Αίγυπτο και άλλους Αιγύπτιους που είναι διασκορπισμένοι σε όλο τον κόσμο. Είναι το κύριο εργαλείο που με διασυνδέει και με κρατά ενήμερη για το τι γίνεται στο κίνημα για την κοσμικότητα.» [2]


Ορισμένα κινήματα δημιουργούνται απευθείας στο Facebook, ενώ άλλα μετακινούνται σε ιστοσελίδα για να προωθηθούν και να διευρύνουν τον αριθμό υποστηρικτών τους. Παράδειγμα αποτελεί η εκστρατεία «Παγκόσμια Αλληλεγγύη για Κοσμική Κοινωνία» (Global Solidasrity for Secular Society), που δημιουργήθηκε από την Naval El- Saadawi, μετά την επιστροφή της από εξορία τριών ετών. Η συγγραφέας, που φυλακίστηκε επειδή άσκησε κριτική στο καθεστώς της Αιγύπτου και απειλήθηκε με θάνατο από Ισλαμιστές, έκανε πιο ριζοσπαστικό τον φεμινιστικό και κοσμικό λόγο της και δημιούργησε αυτή την οργάνωση στοχεύοντας στην ενοποίηση των τοπικών και παγκόσμιων προσπαθειών για κοσμικότητα. Ένας από τους στόχους της, όπως διατυπώνεται στην ιδρυτική διακήρυξη που αναρτήθηκε στο Facebook είναι «να αποτρέπει οπισθοδρομικές ομάδες να επιβάλουν τους φανατικούς θρησκευτικούς κανόνες τους…”. Για την El-Saadawi, η κοσμικότητα αποτελεί ένα εργαλείο-κλειδί για τους αγώνες των γυναικών: «Οι γυναίκες θα ωφεληθούν από την κοσμικότητα, γιατί οι γυναίκες είναι κατώτερες σε όλες τις θρησκείες….Έτσι όταν διαχωρίσουμε τη θρησκεία από το νομοθετικό σύστημα, τον οικογενειακό κώδικα, τον πολιτισμό και τα ΜΜΕ- οι γυναίκες θα ωφεληθούν, γιατί θα πάμε προς μια πιο ισότιμη κοινωνία.»


Πολλές οργανώσεις έχουν διασυνδεθεί με το Facebook. Ωστόσο, οι περισσότερες από αυτές όταν συσταθούν ως μη κυβερνητικές οργανώσεις ή ερευνητικά κέντρα, δημιουργούν αρχικά επίσημους ιστότοπους. Οι αξίες και οι στόχοι που διακηρύσσονται στους ιστότοπους παρέχουν ένα γενικό πλαίσιο για τους σημερινούς αγώνες των γυναικών. Για το «Ίδρυμα της Νέας Γυναίκας» (New Woman Foundation) μια αιγυπτιακή φεμινιστική μη κυβερνητική οργάνωση, ο αγώνας για την απελευθέρωση των γυναικών αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου αγώνα για την δημοκρατία και την κοινωνική δικαιοσύνη και είναι επίσης ένας αγώνας εναντίον όλων των μορφών διακρίσεων βασισμένων στο φύλο, την τάξη, τη φυλή, την εθνότητα ή τη θρησκεία. Έχοντας ένα ειδικό συμβουλευτικό καθεστώς στο Οικονομικό και Κοινωνικό Συμβούλιο των Ηνωμένων Εθνών, το «Αιγυπτιακό Κέντρο για τα Δικαιώματα των Γυναικών» (Egyptian Venter for Womens’Rights) πιστεύει πως τα δικαιώματα των γυναικών αποτελούν ουσιαστικό μέρος των ανθρώπινων δικαιωμάτων και ο αγώνας για την εξασφάλιση βασικών ελευθεριών και προωθημένης δημοκρατικής κυριαρχίας δεν μπορεί να αποσυνδεθεί από την επίτευξή τους. Η «Ένωση για την Ανάπτυξη και την Εξέλιξη των Γυναικών» (Association for the Development and Enhancement of Women), απ’ την πλευρά της, επιδιώκει να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες για τις Αιγύπτιες γυναίκες, δουλεύοντας με τις γυναίκες που είναι οι επικεφαλείς των νοικοκυριών. Σε αντίθεση, το «Φόρουμ για τις Γυναίκες σε Ανάπτυξη» (Forum for Women in Development), που διασυνδέεται με το κίνημα «Εκπαιδευτικές Συμπράξεις Γυναικών» (Women’s Learning Partnership), δεν είναι μια απλή οργάνωση, αλλά ένα δίκτυο αιγυπτιακών ΜΗ.ΚΥ.Ο. που διακηρύσσει ότι μάχεται για την απελευθέρωση των γυναικών και την κατάργηση κάθε μορφής διάκρισης για μια ισότιμη κοινωνία πολιτών.


Αυτά είναι μερικά παραδείγματα για τις αποστολές που έχουν οι γυναικείες οργανώσεις που υπάρχουν online. Καθώς κινούνται στη σφαίρα του παγκόσμιου ιστού, διευρύνουν το χώρο για τη συμμετοχή άλλων γυναικών. Αυτή η μικρή επιλογή απεικονίζει τον σημερινό αγώνα των γυναικών στην Αίγυπτο, που περιλαμβάνει την κατάργηση κάθε είδους διάκρισης και την επακόλουθη ενίσχυση των γυναικών. Μέσω του Ίντερνετ σκοπεύουν να αυξήσουν τη ευαισθητοποίηση για τα δικαιώματα των γυναικών και να απαιτήσουν πολιτική μεταρρύθμιση. Κατεδαφίζοντας τις πατριαρχικές αξίες και νόμους, τα κινήματα αυτά επιχειρούν την επίτευξη ενός δημοκρατικού κράτους όπου οι γυναίκες θα έχουν τη δυνατότητα να ασκούν πλήρη ιδιότητα πολίτη.


Τελικώς, καθ’όλο το πρόσφατο παρεθόν της Αιγύπτου, οι αγώνες των ακτιβιστών με κοσμικό προσανατολισμό ποίκιλλαν, ανάλογα με τις ιστορικές απαιτήσεις. Παιδεία και πρόνοια στην αρχή του αιώνα, πολιτικά δικαιώματα στις επόμενες δεκαετίες και γενικά νομικά δικαιώματα πιο πρόσφατα. Ωστόσο, την πορεία αυτή διαπερνούσε πάντα ο αγώνας για τη ισότητα των φύλων. Μολονότι επιτεύχθηκε μεγάλη πρόοδος, οι αγώνες αυτοί εξακολουθούν να υπάρχουν, καθώς οι γυναίκες βρίσκονται ακόμη πίσω απ’ τους άνδρες σε ό,τι αφορά την ιδιότητα του πολίτη. Η ψηφιακή επικοινωνία αποτελεί ένα εργαλείο που χρησιμοποιούν οι γυναίκες για να ενισχύσουν τον φεμινιστικό τους αγώνα σε μαζική κλίμακα. Έγιναν παράγοντες διευκόλυνσης τόσο σαν μεμονωμένοι παίκτες όσο και σαν οργανώσεις που μπορούν να αναπαράγουν αξίες και να δείχνουν τις συνεχιζόμενες δραστηριότητες σε ένα ευρύτερο κοινό έγιναν παράγοντες διευκόλυνσης. Επιπλέον χρησιμεύουν ως πρότυπα για τη δημιουργία παρόμοιων προγραμμάτων. Η επίδραση της αλυσίδας είναι ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά των κοινωνικών δικτύων, που απ’ την πλευρά τους χρησιμοποιούνται για να διασυνδέουν γρήγορα τους ανθρώπους με έναν αγώνα και να εμπλέκουν έναν μεγαλύτερο αριθμό χρηστών. Χρησιμοποιώντας τους διαφορετικούς διαύλους του Ίντερνετ, οι γυναίκες βρήκαν τον τρόπο να υψώσουν τη φωνή τους και να ενισχύσουν τον ακτιβισμό τους σε σχέση με κάτι που φαντάζει ακόμη ως πολύ περίπλοκο έργο: την επαναδιατύπωση των σχέσεων μεταξύ των δυο φύλων στην Αίγυπτο.


Σημειώσεις

[1] Σύμφωνα με την ιστοσελίδα Facebackers.com, που παρέχει στατιστικά στοιχεία για το Facebook. Τελευταία επίσκεψη στις 27-06-2010

[2] Συνέντευξη με την συγγραφέα στις 08-06-2010.


Αναφορές

– Al-Ali , Nadje. Secularism, gender and the state in the Middle East: the Egyptian women’s movement. Cambridge University Press. Series: Cambridge Middle East Studies (No. 14), 2000.

– Baron, Beth. The women´s awakening in Egypt: culture, society and press. Yale University Press, 1994.

– Botman, Selma. Engendering citizenship in Egypt. Columbia University Press, 1999.

– Badran, Margot. Feminism in a nationalist century. Al-Ahram Weekly. Issue No. 462, 30 Dec. 1999 – 5 Jan. 2000 .

– ——————-. Religion, gender and authority: the power to speak and be heard. American Research Center in Egypt Bulletin. Fall-Winter, 2003.

– ——————-. Between Secular and Islamic Feminism/s. Reflections on the Middle East and Beyond. Journal of the Middle East Women´s Studies Vol. 1, No. 1. Winter, 2005.

– Isherwood, Tom. A new direction or more of the same? Political blogging in Egypt. Arab, Media and Society Electronic Journal. September, 2008.

– Otterman, Sharon. Publicizing the private: Egyptian women bloggers speak out. Arab, Media and Society Electronic Journal. Issue 1, Spring 2007 .

– Suad, Joseph. Encyclopedia of Women & Islamic Countries. Originally published in EWIC Volume I: Methodologies, Paradigms and Sources, 2003.

– Weyman, George. Personal Blogging in Egypt: pushing social boundaries or reinforcing them? Arab, Media and Society Electronic Journal. Issue 3, Fall 2007 .

– Zuhur, Sherifa. Revealing, revealing: Islamist gender ideology in Contemporary Egypt. State University of New York, 1992.

Αφιέρωμα: δικτυωμένες εξεγέρσεις
Ετικέτες: Tayse Pallaoro , αίγυπτος , αραβική άνοιξη , δικαιώματα-γυναικών , νέα μέσα , φύλο

σχολίασε