Συμμετοχικός προϋπολογισμός: Ένα στοίχημα του μέλλοντος για την Κόρδοβα |
Υπάρχουν προοπτικές για μεγαλύτερη διαφάνεια και λογοδοσία στην τοπική διακυβέρνηση και στο πολιτικό σύστημα γενικότερα; Πως μπορεί να επιτευχθεί η ισορροπημένη ενημέρωση των πολιτών για θέματα που τους αφορούν και η θέσπιση της δημόσιας συμμετοχής στην πολιτική (ειδικά των περιθωριοποιημένων κατοίκων); Ο συμμετοχικός προϋπολογισμός είναι ένα επίκαιρο εγχείρημα που αντιμετωπίζει άμεσα αυτές τις κρίσιμες προκλήσεις για την σύγχρονη δημοκρατία. Από το 1989 που εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στην πόλη του Πόρτο Αλέγκρε, έχει εξαπλωθεί ραγδαία: περίπου 1.000 πόλεις ανά τον κόσμο και 80 στην Ευρώπη έχουν υλοποιήσει ως σήμερα ανάλογα πειράματα. Η πρώτη Ευρωπαϊκή πόλη που υιοθέτησε τον συμμετοχικό προϋπολογισμό ήταν η Κόρδοβα, από όπου προέρχεται το κείμενο που ακολουθεί |
Το κείμενο υπογράφει η αντιπροσωπεία της συμμετοχής των πολιτών – Δήμος Κόρδοβας
Το 2001, ο Δήμος της Κόρδοβας αποφάσισε να υλοποιήσει το πρόγραμμα των συμμετοχικών προϋπολογισμών με στόχο να διευρύνει το δημοκρατικό ορίζοντα της πόλης. Επιλέξαμε αυτή την πολιτική διαδικασία για να ενθαρρύνουμε την σταδιακή εμπλοκή των κοινωνικών κινημάτων στην ανάπτυξη και εξέλιξη της πόλης και να προωθήσουμε τις ιδέες της συνδιοίκησης και της συνευθύνης.
Ο συμμετοχικός προϋπολογισμός, όπως κάθε πολιτική διαδικασία, συγκροτείται στο πλαίσιο μιας ιστορικής διαδρομής: η πόλη της Κόρδοβας υπήρξε πρωτοπόρα στην Ισπανία στην κατάρτιση και την θεσμοθέτηση του πρώτου Κανονισμού Συμμετοχής των Πολιτών. Αργότερα, το 1986, αυτός ο Κανονισμός διευρύνθηκε ενσωματώνοντας τη λειτουργία των Τοπικών και Κλαδικών Συμβουλίων, την δημιουργία του Συμβουλίου του Κινήματος των Πολιτών ως μείζονος συνομιλητή συνοικιακού χαρακτήρα και τη συμμετοχή των μελών του τελευταίου σε δημόσιους οργανισμούς και δημοτικές επιχειρήσεις. Αυτή η διαδικασία εμπλουτίστηκε με την ίδρυση, το 1991, ενός Δικτύου Δημοτικών Κέντρων Πολιτών – το οποίο συνεχίζουμε να διευρύνουμε – που βοήθησε στην εξάπλωση των κοινωνικών και πολιτιστικών δικτύων στην πόλη.
Τι προσφέρουν οι συμμετοχικοί προϋπολογισμοί
Φτάνουμε έτσι στον συμμετοχικό προϋπολογισμό, ο οποίος γεννήθηκε από μία διπλή συγκυρία: το αίτημα των πολιτών της Κόρδοβας και την πολιτική βούληση της συλλογικής ηγεσίας του Δήμου. Από την έναρξη της εφαρμογής τους, οι συμμετοχικοί προϋπολογισμοί ήταν ένα εργαλείο παρέμβασης των πολιτών –προφανώς το πλέον γνωστό και περίπλοκο από τα μοντέλα τοπικής συμμετοχικής δημοκρατίας- στη λήψη δημόσιων αποφάσεων, συγκεκριμένα σχετικά με τις δαπάνες και τους οικονομικούς πόρους κατά το σχεδιασμό του δημοτικού προϋπολογισμού.
Για τη Δημοτική Αρχή της Κόρδοβας, ο συμμετοχικός προϋπολογισμός είναι ένα εργαλείο που επιβάλλει μεγαλύτερη διαφάνεια στη διοίκηση και τον έλεγχο των δημόσιων οικονομικών πόρων, ενώ επιπλέον συμβάλλει με προοδευτικό τρόπο στη δημιουργία μίας νέας μορφής συνυπευθυνότητας των πολιτών μέσω της ενημέρωσης τους για τα δημόσια θέματα και της εκδημοκρατικοποίησης των πολιτικών αποφάσεων.
Ο συμμετοχικός προϋπολογισμός είναι μία διαδικασία που φέρνει τους πολίτες κοντά στην τοπική αυτοδιοίκηση, τοποθετώντας την πολιτική στη δημόσια σφαίρα. Η συζήτηση για τους συμμετοχικούς προϋπολογισμούς είναι μία συζήτηση για την πολιτική με την ευρεία έννοια, είναι η συζήτηση για τον εκδημοκρατισμό της πόλης, είναι η συζήτηση για μία ξεκάθαρη κοινωνικοποίηση των εργαλείων λήψης αποφάσεων. Ο συμμετοχικός προϋπολογισμός θέτει όμως ταυτόχρονα ερωτήματα για το ποιοι είναι οι αποτελεσματικότεροι τρόποι συμμετοχής των πολιτών αλλά και σχετικά με τις δυνατότητες της τοπικής σφαίρας να μετασχηματίσει τις υπάρχουσες κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές σχέσεις.
Προκλήσεις και προοπτικές
Η κατάρτιση του δημοτικού προϋπολογισμού συντελείται όμως σε ένα περιβάλλον με περιορισμένους πόρους όπου κυριαρχούν συγκρούσεις συμφερόντων. Ενέχει, με άλλα λόγια, δυσκολίες στην εφαρμογή του: προκαλεί πολλές αντιστάσεις και ανασφάλειες, αντιμετωπίζει περιορισμούς και εμπόδια. Ενώ είναι λοιπόν χρήσιμο να μάθουμε από τις επιτυχίες του εγχειρήματος, πρέπει πολύ περισσότερο, να αναλογιστούμε τις δυσκολίες που συναντήσαμε στην πορεία αυτής της πρωτοβουλίας:
1) Από πολιτικής άποψης, ο συμμετοχικός προϋπολογισμός απαιτεί τη συνένωση των μηχανισμών της αντιπροσωπευτικής και της άμεσης δημοκρατίας. Σηματοδοτεί λοιπόν μία παραχώρηση εξουσίας από την κεντρική δημοτική αρχή προς τους πολίτες, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αυτή αποποιείται την πολιτική ευθύνη για την εκπλήρωση του προεκλογικού προγράμματος βάσει του οποίου εξελέγη.
2) Από τεχνικής άποψης, ο προγραμματισμός του δήμου καθορίζεται πλέον από τις αποφάσεις και τις προτεραιότητες που θέτουν οι πολίτες. Η απώλεια του κεντρικού δημοτικού σχεδιασμό του απαιτεί την αναζήτηση διαφορετικών μεθόδων δράσης από την δημοτική αρχή.
3) Όσον αφορά το διοικητικό μηχανισμό, η εφαρμογή των συμμετοχικών προϋπολογισμών αποτελεί μία πρόκληση για την ανάπτυξη νέων διοικητικών πρακτικών. Πιο συγκεκριμένα, γίνεται απαραίτητος ένας εντατικός συντονισμός μεταξύ των τομέων της διοίκησης και πρέπει να δοθεί πολύ μεγαλύτερη έμφαση στη σχέση τους με τους πολίτες και τις τοπικές οργανώσεις.
4) Από την πλευρά της κοινωνικής συμμετοχής, είναι απαραίτητη η θέσπιση μίας όσο το δυνατόν ισοκατανεμημένης αντιπροσώπευσης. Είναι δηλαδή κρίσιμο να αντιμετωπιστούν οι πελατειακές πρακτικές που πιθανόν χαρακτηρίζουν την τοπική κοινωνία και η δημοτική αρχή να εγγυηθεί ότι οι αποφάσεις συζητούνται και λαμβάνονται μέσα από μία συλλογική διαδικασία διαλόγου. Για την Κόρδοβα, η συμμετοχή των συνοικιακών συνδέσμων και των υπόλοιπων συλλογικών οργανώσεων είναι αναμφίβολα στρατηγικά αναγκαία για την επιτυχία αυτής της πρωτοβουλίας.
Μοιάζει λοιπόν παράδοξο: ενώ η εφαρμογή του συμμετοχικού προϋπολογισμού σηματοδοτεί μία παραχώρηση πολιτικής εξουσίας από την δημοτική αρχή, προϋποθέτει ταυτόχρονα και μία ισχυρή κεντρική πολιτική βούληση για την υλοποίηση του.
Ο συμμετοχικός προϋπολογισμός είναι ένα καινοτόμο εργαλείο που έχει βοηθήσει την Κόρδοβα να γίνει μία πόλη βιώσιμη, αλληλέγγυα και ανοιχτή. Στόχος μας είναι να προωθήσουμε νέες πρακτικές μέσω των οποίων οι πολίτες θα βιώσουν άμεσα την δημοκρατία. Οι πόλεις και οι περιφέρειες δεν θα μπορέσουν να βελτιωθούν όσο δεν προσφέρουν στους πολίτες, άνδρες και γυναίκες, άμεσους μηχανισμούς παρέμβασης στις αποφάσεις που επηρεάζουν τη ζωή τους. Είναι αναγκαίο οι αστικές-τοπικές μας πολιτικές (κοινωνικές, οικονομικές, πολεοδομικές, περιβαλλοντικές, πολιτιστικές, κλπ) να αποφασίζονται και να εφαρμόζονται με τη μέγιστη δυνατή συμμετοχή του πληθυσμού. Χωρίς αμφιβολία, αυτός είναι ο μακρύτερος και δυσκολότερος δρόμος, αλλά τελικά οι χειρότερες πολιτικές είναι αυτές που η κατάρτισή τους αποκλείει τον πληθυσμό που αυτές αφορούν.
Διαβάστε ακόμα:
Κόρδοβα – αντιπροσωπεία της συμμετοχής πολιτών
Συμμετοχικός προϋπολογισμός – πηγές
Αφιέρωμα: πόλεις σε ροή, πρόσφατα άρθρα
Ετικέτες: κόρδοβα , συμμετοχικός προϋπολογισμός , υπηκοότητα