ετικέτες

blogging claudia aradau creative commons facebook geert lovink michel bauwens olpc p2p trafficking Venanzio Arquilla web2.0 wikileaks wikipedia Γαλλία ΕΕ ΕΚΦ ΗΠΑ Λατινική Αμερική Μεγάλη Βρετανία ΟΗΕ ΠΚΦ Τουρκία ακτιβισμός ανθρωπισμός ανθρωπολογία ανθρώπινα δικαιώματα ανοικτές υποδομές ανοικτή πρόσβαση αραβικές εξεγέρσεις αριστερά αρχιτεκτονική ασφάλεια βασίλης κωστάκης βιοτεχνολογία δημιουργικότητα δημοκρατία δημόσια αγαθά δημόσιοι χώροι διανεμημένη-ενέργεια διαφάνεια εθνικισμός εκπαίδευση ελεύθερα δεδομένα ελεύθερο λογισμικό ελλάδα ενέργεια επισφάλεια εργασία ηθική θεωρία δικτύων θρησκεία θυματοποίηση ιταλία καθημερινή ζωή καινοτομία καπιταλισμός κλιματική αλλαγή κοινά αγαθά κοινωνία πολιτών κοινωνική δικαιοσύνη κοσμοπολιτισμός κρίση αντιπροσώπευσης λαϊκισμός λογισμικό λογοδοσία μετανάστες μετανθρωπισμός μη-γραμμικότητα μη πολίτες μουσική νέα μέσα νέλλη καμπούρη νεοφιλελευθερισμός ντιζάιν οικολογία οικονομικές στατιστικές οικονομική κρίση παγκοσμιότητα πειρατεία πνευματικά δικαιώματα πολιτισμικές διαφορές πρόνοια πόλεις σεξουαλική εργασία σοσιαλδημοκρατία σοσιαλισμός συλλογική νοημοσύνη συμμετοχική δημοκρατία συμμετοχική κουλτούρα συνεργατική γνώση σύνορα τέχνη ταχύτητα υπηκοότητα φιλελευθερισμός φύλο χαρτογράφηση χρέος χώρος ψηφιακά δικαιώματα

Re-public στο

Doina Petrescu – Πώς φτιάχνουμε μια κοινότητα και το χώρο της

Μια ανανεωμένη προσέγγιση στην αρχιτεκτονική και την πολεοδομία δεν μπορεί να ξεκινήσει αποκλειστικά από συγκεντρωτικές δομές και κυβερνήσεις. Η Doina Petrescu αναδεικνύει τη σημασία ‘άλλων χώρων’, την προσωρινή ιδιοποίηση και χρήση αχρησιμοποίητων χώρων και αστικών κενών, χώρων σχετικής ελευθερίας, όπου οι κανόνες και οι κώδικες μπορούν ακόμη να επαναπροσδιοριστούν.


Η δημιουργία μιας κοινότητας και η δημιουργία χώρου για μια κοινότητα δεν μπορούν να διαχωριστούν. Οι πολεοδόμοι και οι αρχιτέκτονες πρέπει ν’ αρχίσουν να λαμβάνουν υπόψη την εγγενή κοινωνική και συναφή διάσταση των χώρων που δημιουργούν και να εντάσσουν τις συγκεκριμένες προσωρινότητες και μεταβλητότητές τους στη διαδικασία σχεδιασμού. Η θεωρία του Λεφέμπρ για τον κοινωνικό και πολιτικό χαρακτήρα της ‘δημιουργίας χώρου’ είναι σήμερα ευρέως αποδεκτή, πολύ πέραν του μαρξισμού και της κοινωνιολογίας, ως βάση για οποιαδήποτε βιώσιμη προσέγγιση της αστικής ανάπτυξης. Παραμένει το ερώτημα του μεθοδολογικού και κριτικού νεωτερισμού, σε ποιο βαθμό τα επαγγελματικά και πολιτικά πλαίσια που εντέλλονται τέτοιες προσεγγίσεις αφήνουν χώρο για το απρόβλεπτο και προωθούν προτάσεις που απορρέουν από πραγματικές διεκδικήσεις. Η αρχιτεκτονική παραγωγή δημόσιου χώρου θα μπορούσε να ξεκινήσει από την κατάταξη των σχετικών διεκδικήσεων. Μερικές φορές, οι διεκδικήσεις είναι μικρές και άτυπες, αλλά αυτό που έχει σημασία είναι ο τρόπος που μπορούν να μεταβληθούν σε μια σύνοψη, μια πρόκληση και μερικές φορές μια πρόταση που θα αποτελέσει έναυσμα για μια πολλαπλότητα επιθυμιών και αναγκών που εκφράζονται από διάφορες κατηγορίες χρηστών.


Ένα παράδειγμα είναι το πλάνο της καλλιτεχνικής και αρχιτεκτονικής ομάδας muf’s, Small Open Spaces that are not Parks (Μικροί Ανοιχτοί Χώροι που δεν είναι Πάρκα), που παρήγγειλε η Stratford Development Partnership για λογαριασμό της κομητείας Νιούχαμ του Λονδίνου, το 2003. Η παραγγελία αυτή έπρεπε να αποτελέσει αντικείμενο επεξεργασίας με τους κατοίκους για να εντοπιστούν μικροί ανοιχτοί χώροι κατάλληλοι για επένδυση, να βρεθούν προγράμματα και πηγές χρηματοδότησής τους και να γίνουν προβλέψεις για τους νέους. Μετά από εκτεταμένες διαβουλεύσεις, βρέθηκαν τριάντα τέσσερις τοποθεσίες στην κομητεία, στις οποίες συμπεριλαμβάνονταν ορισμένα απρόσμενα είδη ανοιχτών χώρων, που ο κόσμος θεωρούσε ότι ήταν ‘δημόσιοι’, όπως μια γέφυρα για τους πεζούς, το φουαγιέ ενός κινηματογράφου, υπόγειες διαβάσεις, μια λωρίδα πεζόδρομου έξω από ένα μαγαζί, ένα πέρασμα σε ένα δρομάκι και μια αλέα στην οποία σύχναζαν μόνο κορίτσια. Η muf μετέτρεψε αυτή την πραγματογνωμοσύνη σε μια σύνοψη και μια πρόταση με την τυπολογία των χώρων που αναφέρονταν στις καταγραμμένες διεκδικήσεις. Κατέληξαν στην κατασκευή μιας από αυτές τις τυπολογίες, ένα ‘κοινωνικό κλουβί’- έναν στεγασμένο αθλητικό χώρο. Αυτό που έχει σημασία είναι η πολλαπλότητα και η μικρή κλίμακα αυτών των προτάσεων, που εκφράζουν την κλίμακα χρήσης, την ακρίβεια των διεκδικήσεων.


Αρχιτεκτονική τύπου ‘stealth’


Στην εξέταση του ρόλου των αρχιτεκτονικών πρακτικών σχετικά με την επικύρωση των δραστηριοτήτων της καθημερινής ζωής και την επαναξιολόγηση χώρων, μια ‘λαθραία αρχιτεκτονική’ θα μπορούσε ενδεχομένως να βοηθήσει: μια αρχιτεκτονική που θα είχε να κάνει περισσότερο με δραστηριότητες που σχετίζονται με την αρχιτεκτονική παρά με καθαρά αρχιτεκτονικές δραστηριότητες, που θα αντιμετώπιζαν την αρχιτεκτονική σε σχέση με τα συγκεκριμένα μέσα της (εργαλεία, ικανότητες, διαδικασίες) παρά σε σχέση με τους συγκεκριμένους σκοπούς της (κατασκευές και κτίρια). Τι θα μπορούσε να είναι αυτή η αρχιτεκτονική που ‘εισβάλλει στην καθημερινότητα’ όχι για να της δώσει μορφή αλλά για να την ενημερώσει;


Είναι ένα ερώτημα που έθεσα στο δικό μου γραφείο Atelier d’ Architecture Autogeree(AAA) (Εργαστήριο Αυτοδιοικούμενης Αρχιτεκτονικής), όπου γίνεται συλλογική εργασία με αρχιτέκτονες, καλλιτέχνες, πολεοδόμους, σχεδιαστές τοπίου, κοινωνιολόγους, φοιτητές και κατοίκους που ζουν στην περιοχή La Chapelle του Παρισιού. Μαζί κάνουμε έρευνες για συμμετοχικές αστικές δράσεις. Αυτή η πρακτική επιτρέπει την επαν-ιδιοποίηση και επαν-εφεύρεση του δημόσιου χώρου μέσα από τις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής (κηπουρική, μαγειρική, κουβέντα, διάβασμα, δημόσιος διάλογος κλπ), που θεωρούνται δημιουργικές πρακτικές στα αστικά πλαίσια. Στόχος είναι η δημιουργία ενός δικτύου από αυτοδιοικούμενους τόπους, ενθαρρύνοντας τους κατοίκους να αποκτήσουν πρόσβαση στη γειτονιά τους, να ιδιοποιηθούν και να μεταμορφώσουν προσωρινά διαθέσιμους και αχρησιμοποίητους χώρους. Είναι μια προσέγγιση που αξιοποιεί την ευέλικτη και ανατρέψιμη χρήση του χώρου, και στοχεύει στη διατήρηση της αστικής ‘βιο-ποικιλίας’ δίνοντας τη δυνατότητα σε ένα ευρύ φάσμα τρόπων ζωής και πρακτικών ζωής να συνυπάρχουν. Το σημείο εκκίνησης ήταν η διαμόρφωση ενός προσωρινού κήπου, φτιαγμένου από ανακυκλωμένα υλικά σε μια από τις εγκαταλειμμένες τοποθεσίες που ανήκουν στην RFF (τη γαλλική εταιρία σιδηροδρόμων), που βρίσκεται στην περιοχή. Αυτός ο κήπος, που ονομάστηκε ECObox, μετατράπηκε σταδιακά σε μια πλατφόρμα αστικής δραστηριότητας, υπό την επίβλεψη των μελών της ΑΑΑ, κατοίκων και εξωτερικών συνεργατών, με δραστηριότητες στο επίπεδο όλης της γειτονιάς. Εισέβαλε κυριολεκτικά στην καθημερινή ζωή της γειτονιάς.


Το ενδιαφέρον με όλες τις πρακτικές που αναφέρθηκαν πιο πάνω, είναι ότι καμιά από αυτές δεν περιγράφεται ως αρχιτεκτονική με την παραδοσιακή έννοια του όρου. Τοποθετούνται ‘κάπου ενδιαμέσως’ και οι προτεινόμενες επινοήσεις στοχεύουν να αυξήσουν αυτό το ‘κάπου ενδιαμέσως’, να αποκαλύψουν αυτό που είναι διαφορετικό όπως και αυτό που είναι κοινό, μέσα από μια πολύπλευρη προσέγγιση με κοινές μεθόδους και εφεύρεση νέων εργαλείων. Η κοινή μεθοδολογία και διασταύρωση αυξάνει τη δημιουργικότητα και ανοίγει απρόσμενες δυνατότητες σκέψης και δράσης στο δημόσιο χώρο.


Δημόσιος χώρος γειτνίασης


Μια ανανεωμένη προσέγγιση στην αρχιτεκτονική και την πολεοδομία δεν μπορεί να ξεκινήσει αποκλειστικά από συγκεντρωτικές δομές και κυβερνήσεις. Πρέπει επίσης να περιλαμβάνει ‘μικροσκοπικές προσπάθειες’ στο επίπεδο των συλλογικών και ατομικών επιθυμιών στα μικρο-κοινωνικά τμήματα του δημόσιου χώρου: σύλλογοι της γειτονιάς, άτυπες ομάδες, αυτοδιοικούμενες οργανώσεις, μικρά ιδρύματα, εναλλακτικοί χώροι και άτομα. Η πολεοδομική πολιτική πρέπει να μάθει να προβλέπει τέτοιες προσπάθειες.


Η μικρο-διάσταση των παρεμβάσεων στα δημόσια έργα (π.χ. βιομηχανικά προϊόντα, αυτοσχέδια αστική εξάρτιση, καθάρισμα και αποκομιδή κλπ) δίνει ακρίβεια, λεπτομέρεια και τοπικό χαρακτήρα στο δημόσιο χώρο. Αυτές οι δραστηριότητες είναι επιπλέον αποτελεσματικές στις προσπάθειές τους να αλλάξουν και να μεταμορφώσουν το χώρο. Η κλίμακα της εγγύτητας, τα προϊόντα μικρής κλίμακας και οι μικρές αποστάσεις που οριοθετούν την περιοχή παρέμβασης, δίνουν μια άλλη ποιότητα στα δίκτυα και τις σχέσεις ανάμεσα στους συμμετέχοντες. Κάνουν πιο έντονη τη ζωή.


Όπως με το σχέδιο της ΑΑΑ στο Παρίσι και το πλάνο της muf Small Open Spaces that are not Parks, η μικρή κλίμακα μπορεί να φτάσει να ορίζει τον ίδιο το δημόσιο χώρο. Παρόμοια πλάνα βασίζονται στην προσωρινή ιδιοποίηση και χρήση αχρησιμοποίητων χώρων και αστικών κενών, και συχνά περιλαμβάνουν χώρους που έχουν μείνει ανεκμετάλλευτοι από την αγορά ακινήτων ή λόγω προσωρινής αμέλειας της πολεοδομικής πολιτικής. Αυτοί είναι ‘άλλοι χώροι’, ‘άλλοι’ από αυτούς που αποτελούν τη ‘σχεδιασμένη’ πόλη. Οι μελέτες έχουν δείξει πως στις μεγάλες πόλεις λειτουργούν εναλλακτικά σε σχέση με τις συμβατικές μορφές δημόσιου χώρου, που στις μέρες μας επιτηρούνται και ελέγχονται όλο και περισσότερο. Οι ‘αχρησιμοποίητοι’ είναι χώροι σχετικής ελευθερίας, όπου οι κανόνες και οι κώδικες μπορούν ακόμη να επαναπροσδιοριστούν. Αυτοί οι ‘χώροι αβεβαιότητας’, για να δανειστούμε τον όρο των αρχιτεκτόνων Cuppers και Miessen, που είναι ακριβώς το αντίθετο των λειτουργικών χώρων της πόλης, αναδιαμορφώνουν έναν δημόσιο χώρο ετερογενή, ευαίσθητο, απροσδιόριστο, αποσπασματικό και πολλαπλό. Το καθεστώς αυτών των χώρων ενέπνευσε τη στρατηγική της ΑΑΑ , που στόχος της είναι να αφήσει χώρο για ‘άλλους’, άλλους από τους συνήθεις παίκτες της πολεοδομικής διαδικασίας, ορατούς και λιγότερο ορατούς παίκτες, μέσα από μια διαδικασία που θα τους επιτρέψει να εμπλακούν στη λήψη αποφάσεων και να αναλάβουν τον έλεγχο χώρων στην περιοχή στην οποία ζουν. Είναι επίσης μια πολιτική διαδικασία. Το πρόβλημα είναι πώς να μην παγιωθούν οι λειτουργίες σε αυτούς τους χώρους και παράλληλα να διατηρηθεί η ευελιξία τους, η προγραμματική ‘αβεβαιότητά’ τους, ο ευαίσθητος και απροσδιόριστος χαρακτήρας τους.


Ένας άλλος τρόπος για τη δημιουργία ενός δημόσιου χώρου γειτνίασης είναι ο υπολογισμός των προσωρινών δυναμικών. Η στρατηγική της ΑΑΑ επιχειρεί να διαχειριστεί αυτές τις διαφορετικές προσωρινότητες, πολιτικές χρήσης και ιδιοκτησιακά καθεστώτα, αντιπροτείνοντας προσωρινές οικήσεις που θα δημιουργήσουν νέες χρήσεις και νέες αστικές λειτουργίες στην περιοχή. Η προσωρινότητα προϋποθέτει κινητικότητα και πολλαπλότητα.


Οι μονάδες κινητής επίπλωσης, δρώντας ως αστικοί καταλύτες στην περιοχή, δημιουργούν προσωρινές υπηρεσίες και διαμορφώνουν προοδευτικά δίκτυα παικτών. Καθώς οι στόχοι εξελίσσονται συνεχώς σύμφωνα με νέες χωροταξικές ευκαιρίες, η συμμετοχή γίνεται μια διαδικασία-σε-εξέλιξη. Συνήθως, η συμμετοχική διαδικασία σταθεροποιείται μόλις οι στόχοι επιτευχθούν: όταν ένας αμφισβητούμενος χώρος καταληφθεί, ένα πλάνο υλοποιηθεί κλπ. Ο ρόλος των προσωρινών δραστηριοτήτων είναι να διατηρήσουν τη χρήση του χώρου και τη διαδικασία αποφάσεων ανοιχτές.


Η βιωσιμότητα των διαδικασιών στις προσωρινές (καλλιτεχνικές) παρεμβάσεις είναι ένα από τα προβλήματα των προγραμμάτων αναμόρφωσης που στοχεύουν σε ακριβείς παρεμβάσεις χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τη συνέχεια των δυναμικών που δημιούργησαν. Να μπορέσουν οι χώροι να λειτουργήσουν (σε ό, τι αφορά τόσο στη χρηματοδότηση όσο και στην πολιτική τους) ανάλογα με τις δικές τους δυναμικές, να ενθαρρυνθούν διάφορες προσωρινές, αυτοδιοικούμενες δράσεις να εκδηλωθούν έγκαιρα, αυτή είναι η λύση για να υπάρξει δημόσια συμμετοχή και να γίνει μια βιώσιμη, αναμορφωτική διαδικασία.


Διαβάστε ακόμα


Η διαμεσολάβηση και η δημιουργία πληθυσμών (στα Αγγλικά)


Au rez de chaussée de la ville (στα Γαλλικά)



Αφιέρωμα: πόλεις σε ροή, πρόσφατα άρθρα
Ετικέτες: , , ,

|
0 σχόλια »

σχολίασε