ετικέτες

blogging claudia aradau creative commons facebook geert lovink michel bauwens olpc p2p trafficking Venanzio Arquilla web2.0 wikileaks wikipedia Γαλλία ΕΕ ΕΚΦ ΗΠΑ Λατινική Αμερική Μεγάλη Βρετανία ΟΗΕ ΠΚΦ Τουρκία ακτιβισμός ανθρωπισμός ανθρωπολογία ανθρώπινα δικαιώματα ανοικτές υποδομές ανοικτή πρόσβαση αραβικές εξεγέρσεις αριστερά αρχιτεκτονική ασφάλεια βασίλης κωστάκης βιοτεχνολογία δημιουργικότητα δημοκρατία δημόσια αγαθά δημόσιοι χώροι διανεμημένη-ενέργεια διαφάνεια εθνικισμός εκπαίδευση ελεύθερα δεδομένα ελεύθερο λογισμικό ελλάδα ενέργεια επισφάλεια εργασία ηθική θεωρία δικτύων θρησκεία θυματοποίηση ιταλία καθημερινή ζωή καινοτομία καπιταλισμός κλιματική αλλαγή κοινά αγαθά κοινωνία πολιτών κοινωνική δικαιοσύνη κοσμοπολιτισμός κρίση αντιπροσώπευσης λαϊκισμός λογισμικό λογοδοσία μετανάστες μετανθρωπισμός μη-γραμμικότητα μη πολίτες μουσική νέα μέσα νέλλη καμπούρη νεοφιλελευθερισμός ντιζάιν οικολογία οικονομικές στατιστικές οικονομική κρίση παγκοσμιότητα πειρατεία πνευματικά δικαιώματα πολιτισμικές διαφορές πρόνοια πόλεις σεξουαλική εργασία σοσιαλδημοκρατία σοσιαλισμός συλλογική νοημοσύνη συμμετοχική δημοκρατία συμμετοχική κουλτούρα συνεργατική γνώση σύνορα τέχνη ταχύτητα υπηκοότητα φιλελευθερισμός φύλο χαρτογράφηση χρέος χώρος ψηφιακά δικαιώματα

Re-public στο

Διονυσία Καλλινίκου – Το μέλλον της πνευματικής ιδιοκτησίας

Η πνευματική ιδιοκτησία θα πρέπει και στο μέλλον να δώσει στον καλλιτέχνη κίνητρα για δημιουργία και παραγωγή έργων προς όφελος της πνευματικής κληρονομιάς, της πολυφωνίας και της απεριόριστης ποικιλίας, υποστηρίζει η Διονυσία Καλλινίκου.

.


Ο ψηφιακός αιώνας που διανύουμε ίσως να μην αποτελεί την ιδανική εποχή για την πνευματική ιδιοκτησία. Το διαδίκτυο έφερε τη μεγάλη ανατροπή, παρά το ότι η νομοθεσία εξασφάλισε σχετικά έγκαιρα το θεσμικό πλαίσιο προστασίας. Είναι γνωστό ότι, σύμφωνα με την κλασική αντίληψη, η αναγνώριση της πνευματικής ιδιοκτησίας αποσκοπεί στην προστασία του δημιουργού, του πολιτισμού και της οικονομίας. Η πνευματική ιδιοκτησία, ως δικαίωμα και ως θεσμός, εξασφαλίζει πράγματι τη χρηματοδότηση της πνευματικής δημιουργίας, προάγει τον πολιτισμό, αφού κάθε έργο αποτελεί στοιχείο της πολιτιστικής κληρονομιάς και έχει μεγάλη οικονομική σημασία γιατί οι πολιτιστικές επιχειρήσεις αποτελούν βασικούς συντελεστές συνεισφοράς στο εθνικό εισόδημα.


Η επιβολή των πνευματικών δικαιωμάτων


Η σύνδεση της πνευματικής ιδιοκτησίας με το εμπόριο επιτεύχθηκε σε διεθνές επίπεδο με τη Συμφωνία TRIPS. Η διανοητική ιδιοκτησία θεωρήθηκε ένας από τους βασικούς συντελεστές στην οικονομία των χωρών και έτσι καθιερώθηκαν αρχές, κανόνες και ρυθμίσεις με στόχο την αντιμετώπιση του διεθνούς εμπορίου προϊόντων που αποτελούν αντικείμενο απομίμησης ή παραποίησης, ενώ τονίστηκε η ανάγκη προστασίας του δημοσίου συμφέροντος και η ανάπτυξη της τεχνολογίας. Η καθιέρωση αποτελεσματικών και πρόσφορων μέσων για την επιβολή των δικαιωμάτων, καθώς και η αναγκαιότητα πρόβλεψης μη χρονοβόρων διαδικασιών για την πολυμερή πρόληψη και επίλυση των διαφορών που ανακύπτουν μεταξύ των κυβερνήσεων, αποτελεί έναν από τους βασικούς σκοπούς της Συμφωνίας TRIPS.


Η ανάγκη προστασίας συνδέεται με την οικονομία. Οι σχετικές μελέτες αποδεικνύουν ότι η προστιθέμενη αξία των πολιτιστικών επιχειρήσεων που έχουν σχέση με την πνευματική ιδιοκτησία κυμαίνεται σε ποσοστό περίπου 5% του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος. Οι εθνικές κυβερνήσεις πιέστηκαν και αναθεώρησαν τη νομοθεσία τους, τα αμφισβητούμενα θέματα διευθετήθηκαν στη διαδικασία επίλυσης διαφορών στον ΠΟΕ, η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη δούλεψαν εντατικά για το κοινοτικό κεκτημένο και η διεθνής κοινότητα προχώρησε στην ψήφιση των Συνθηκών Internet. Τα πνευματικά δικαιώματα γίνονται ένα από τα βασικά θέματα συζητήσεων σε πολιτικό επίπεδο για τις χώρες που δεν τηρούν επαρκώς τη νομοθεσία. Οι μεγάλοι δικαιούχοι θέλουν να δουν τον «πειρατή» να οδηγείται στο αυτόφωρο και στη φυλακή, εγκύκλιοι τονίζουν την ανάγκη επιβολής της νομοθεσίας, επιστολές και σχετικά έγγραφα προτρέπουν τη διοίκηση και κάθε εμπλεκόμενο να σεβαστεί με κάθε τρόπο την πνευματική ιδιοκτησία.


Ο επαναπροσδιορισμός των κανόνων


Παράλληλα όμως άρχισε να διαπλάθεται ένα κλίμα αμφισβήτησης. Νέα φιλοσοφικά ρεύματα διαμόρφωσαν το θεωρητικό υπόβαθρο για το ανοιχτό περιεχόμενο και την ελεύθερη πρόσβαση, ενώ η τεχνολογία άρχισε να ξεπερνάει το νόμο. Η πνευματική ιδιοκτησία αντιμετωπίζεται με δυσπιστία, ενώ το κοινό εκφράζει σταθερά την άποψη ότι οι νομικοί κανόνες θέτουν φραγμό στη διάδοση της γνώσης. Ο «πειρατής» έχει τη συμπάθεια του κοινού και σε πολλές περιπτώσεις οι νομοθετικές ρυθμίσεις μένουν γράμμα κενό.


Τα συστήματα ανταλλαγής αρχείων peer to peer, τα τεχνολογικά μέτρα, οι περιορισμοί του περιουσιακού δικαιώματος και η εύλογη αμοιβή για την ιδιωτική αναπαραγωγή έχουν γίνει αντικείμενο πολλών προβληματισμών, ενώ το ανοιχτό/ελεύθερο λογισμικό και τα Creative Commons υπόσχονται μία νέα προσέγγιση.


Βρισκόμαστε στην αρχή ενός νέου αιώνα στον οποίο η τεχνολογία έχει αναμφίβολα κυρίαρχο ρόλο. ΄Οσοι κατέχουν τα δίκτυα επιζητούν την ιδιοκτησία του περιεχομένου στο όνομα της πληροφόρησης του κοινού, των συνταγματικών ελευθεριών και των commons. Έντονη είναι η επιθυμία να υπαχθούν οι πνευματικές δημιουργίες στα πράγματα κοινής χρήσης του εμπραγμάτου δικαίου (ΑΚ 967). Πολλοί είναι εκείνοι που υποστηρίζουν την ελεύθερη διάθεση των έργων στο διαδίκτυο χωρίς τους φραγμούς της νομοθεσίας.


Ο αντίλογος είναι μεγάλος. Το νομοθετικό πλαίσιο σε εθνικό, κοινοτικό και διεθνές επίπεδο έχει διαμορφώσει το θεσμικό πλαίσιο προστασίας στο διαδίκτυο που βασίζεται κυρίως στις Συνθήκες Internet και στην Οδηγία 2001/29. Τα τεχνολογικά μέτρα βάζουν εμπόδια στη χρήση και πολλοί είναι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι με τον τρόπο αυτό το περιεχόμενο μπορεί να μείνει κλειδωμένο πέρα από τη χρονική διάρκεια προστασίας. Η ψηφιακή νομοθεσία άρχισε πρόσφατα να εφαρμόζεται. Το ίδιο ισχύει και για τη διαδικασία επίλυσης διαφορών σε σχέση με τα τεχνολογικά μέτρα και τους προβλεπόμενους περιορισμούς.


Οι γνωστές πολιτιστικές επιχειρήσεις (παραγωγοί φωνογραφημάτων και οπτικοακουστικών έργων, ραδιοτηλεοπτικοί οργανισμοί, εκδότες εντύπων) βοήθησαν τους καλλιτέχνες να δημιουργήσουν και να ζήσουν από την πνευματική δημιουργία τους. Τώρα είναι οι εταιρείες υψηλής τεχνολογίας που στην ουσία επιζητούν τον επαναπροσδιορισμό των κανόνων και τα οικονομικά οφέλη μέσα από καινούργιες αγορές.


Παράλληλα έχει ξεκινήσει ένας κοινωνικός, φιλοσοφικός και πολιτικός διάλογος επαναπροσδιορισμού των κανόνων που έχουν θεσπισθεί. Το ερώτημα που τίθεται είναι που θα οδηγήσει ο διάλογος αυτός και ποιο θα είναι το μέλλον της πνευματικής ιδιοκτησίας.


Τα πνευματικά δημιουργήματα εδώ και πολλούς αιώνες ξεπέρασαν τα εθνικά σύνορα και αυτό έγινε πιο εύκολο στον ψηφιακό χώρο. Τα έργα διακινούνται με μεγάλη ταχύτητα και ευκολία και με τεχνολογικές μεθόδους που συνεχώς εκσυγχρονίζονται. Το δίκαιο έρχεται πολλές φορές εκ των υστέρων να καλύψει την προσβολή που έχει στο μεταξύ λάβει μεγάλες διαστάσεις και θεωρείται κάτι φυσικό και νόμιμο. Η ανταλλαγή μουσικών ή άλλων έργων ανήκει στην καθημερινή συνήθεια πολλών καταναλωτών ιδιαίτερα νέων ατόμων, οπότε γεννιέται το ζήτημα αν είναι σκόπιμο να εφαρμοσθεί η νομοθεσία με όλη την προβλεπόμενη αυστηρότητα. Ο πειρατής των CD του δρόμου δέχεται τη συμπάθεια του κοινού και πολλές φορές και των διωκτικών αρχών. ΄Ετσι αφήνουμε το νόμο και περνάμε στην ηθική και την κοινωνιολογία. Ζητάμε νέες λύσεις που ακούγονται πρωτότυπες αλλά και αυτές είναι δύσκολο να ξεφύγουν από το δίκαιο.


Η πνευματική ιδιοκτησία δεν εμποδίζει την πρόσβαση, την ανάγνωση ή την παθητική χρήση. Βασική είναι η αρχή της προστασίας της μορφής και όχι της ιδέας, η έννοια της ιδιωτικής χρήσης και η διαδικασία των τριών σταδίων. Ο απόλυτος και αποκλειστικός χαρακτήρας του δικαιώματος ανήκει στην κλασική θεώρηση που έχει επίκεντρο το δημιουργό, ενώ τα συμφέροντα της ολότητας εξισορροπούνται στο πλαίσιο των νόμιμων περιορισμών. Τους κανόνες αυτούς ακολούθησαν οι Συνθήκες Internet και η Οδηγία 2001/29 προσαρμόζοντας τις κλασικές αρχές στα νέα τεχνολογικά δεδομένα. Η τεχνολογία δίνει τη δυνατότητα διακίνησης των έργων με δωρεάν λογισμικό και με ψηφιακές άδειες χρήσης, ενώ ο δημιουργός μπορεί να χρηματοδοτήσει το έργο του χωρίς τη διαμεσολάβηση των γνωστών πολιτιστικών επιχειρήσεων. Το θέμα δεν είναι μόνο κοινωνιολογικό ή νομικό, αλλά και οικονομικό. Οι οικονομικές δραστηριότητες που έχουν σχέση με την πνευματική ιδιοκτησία καταλαμβάνουν μεγάλους κλάδους. Στον ψηφιακό χώρο επιζητείται μία νέα οικονομική κατανομή. Το γεγονός αυτό δεν έχει γίνει ακόμη από όλους αντιληπτό, ενώ προβάλλεται σχεδόν πάντοτε το συμφέρον του κοινού.


Η ανακατανομή των οικονομικών μεγεθών δεν είναι κάτι νέο και πάντα διέτρεχε το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας, είτε στις σχέσεις μεταξύ των δημιουργών και των άλλων δικαιούχων, είτε στις σχέσεις τους με τις πολιτιστικές επιχειρήσεις. Σε κάποια στιγμή ερχόταν η ισορροπία για να βρεθεί κάτι άλλο αργότερα. Το ίδιο θα γίνει και στη νέα τάξη πραγμάτων που διαμορφώνεται. Οι τεχνολογικές δυνατότητες είναι τεράστιες και δεν είναι δυνατό να σταματήσει η πρόοδος. Η ίδια η αγορά και η ευελιξία εκ μέρους των δικαιούχων κατά την άσκηση του δικαιώματος θα δώσουν τη λύση. ΄Αλλωστε έχει αρχίσει η online διάθεση των έργων με άδεια και έναντι αμοιβής, ενώ πολλά δημιουργήματα διακινούνται ελεύθερα στο διαδίκτυο, χωρίς να έχουν μετατραπεί σε κοινόχρηστα.


Η προσαρμοστικότητα της πνευματικής ιδιοκτησίας


Η πνευματική ιδιοκτησία πάντα κατάφερνε να επιβιώσει και να προσαρμοσθεί σε κάθε τεχνολογική εξέλιξη. Το διαδίκτυο έχει παγκόσμιο χαρακτήρα, αλλά οι ρυθμίσεις δεν είναι σκόπιμο να εξυπηρετούν μονόπλευρα εκείνους που ηγούνται της τεχνολογίας και της σχετικής βιομηχανίας. Οι προτεινόμενες λύσεις και νέες προσεγγίσεις θα πρέπει να μη διαβρώσουν τις αρχές που εδώ και αιώνες ισχύουν και ειδικότερα να μην οδηγήσουν στην υιοθέτηση κανόνων που προέρχονται από άλλα νομικά συστήματα και από άλλες παραδόσεις. Το όφελος θα είναι αμφίβολο για τον εθνικό καλλιτέχνη, όπως το συγγραφέα που απευθύνεται σε μικρό αναγνωστικό κοινό γιατί χρησιμοποιεί την μητρική του γλώσσα που διαβάζεται και ομιλείται από λίγους. Η Ευρωπαϊκή Ψηφιακή Βιβλιοθήκη αυτό το χάσμα προσπαθεί να καλύψει, να δώσει δηλαδή σε όλους τους λαούς της Ευρώπης τη δυνατότητα να διατηρήσουν την ευρωπαϊκή τους ταυτότητα και την πολιτιστική τους κληρονομιά.


Η διαπλοκή του δικαίου, της πολιτικής και του πολιτιστικού πλουραλισμού ανήκει στην ιδεολογία του 21ου αιώνα. Η πνευματική ιδιοκτησία έχει άμεση σχέση με τον πολιτισμό και κατά συνέπεια είναι σκόπιμο να βασιστούμε στην πολιτιστική και νομική ισοτιμία. Οι έννομες σχέσεις που διαμορφώνονται μέσα από το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας είναι σκόπιμο να ακολουθούν την παράδοση των λαών για να αποφευχθεί η πολιτιστική ομοιομορφία που εύκολα επιτυγχάνεται μέσω του διαδικτύου. ΄Αλλωστε η πνευματική ιδιοκτησία θα πρέπει και στο μέλλον να δώσει στον καλλιτέχνη κίνητρα για δημιουργία και παραγωγή έργων προς όφελος της πνευματικής κληρονομιάς, της πολυφωνίας και της απεριόριστης ποικιλίας.


Διαβάστε ακόμα


Ομάδα μελέτης για την εφαρμογή των Creative Commons στην Ελλάδα


Η ψηφιακή τεχνολογία αρωγός υποστήριξης για τα ΑμεΑ



Αφιέρωμα: κοινά αγαθά, πρόσφατα άρθρα
Ετικέτες: , ,

|
0 σχόλια »

σχολίασε