ετικέτες

blogging claudia aradau creative commons facebook geert lovink michel bauwens olpc p2p trafficking Venanzio Arquilla web2.0 wikileaks wikipedia Γαλλία ΕΕ ΕΚΦ ΗΠΑ Λατινική Αμερική Μεγάλη Βρετανία ΟΗΕ ΠΚΦ Τουρκία ακτιβισμός ανθρωπισμός ανθρωπολογία ανθρώπινα δικαιώματα ανοικτές υποδομές ανοικτή πρόσβαση αραβικές εξεγέρσεις αριστερά αρχιτεκτονική ασφάλεια βασίλης κωστάκης βιοτεχνολογία δημιουργικότητα δημοκρατία δημόσια αγαθά δημόσιοι χώροι διανεμημένη-ενέργεια διαφάνεια εθνικισμός εκπαίδευση ελεύθερα δεδομένα ελεύθερο λογισμικό ελλάδα ενέργεια επισφάλεια εργασία ηθική θεωρία δικτύων θρησκεία θυματοποίηση ιταλία καθημερινή ζωή καινοτομία καπιταλισμός κλιματική αλλαγή κοινά αγαθά κοινωνία πολιτών κοινωνική δικαιοσύνη κοσμοπολιτισμός κρίση αντιπροσώπευσης λαϊκισμός λογισμικό λογοδοσία μετανάστες μετανθρωπισμός μη-γραμμικότητα μη πολίτες μουσική νέα μέσα νέλλη καμπούρη νεοφιλελευθερισμός ντιζάιν οικολογία οικονομικές στατιστικές οικονομική κρίση παγκοσμιότητα πειρατεία πνευματικά δικαιώματα πολιτισμικές διαφορές πρόνοια πόλεις σεξουαλική εργασία σοσιαλδημοκρατία σοσιαλισμός συλλογική νοημοσύνη συμμετοχική δημοκρατία συμμετοχική κουλτούρα συνεργατική γνώση σύνορα τέχνη ταχύτητα υπηκοότητα φιλελευθερισμός φύλο χαρτογράφηση χρέος χώρος ψηφιακά δικαιώματα

Re-public στο

Βαγγέλης Καπούλας και Χρήστος Μπούρας – Κοινά ψηφιακά αγαθά

Η ιδέα της κοινοκτημοσύνης της γνώσης και του πολιτισμού, είναι πολύ παλιά, και εφαρμογή της αποδείχθηκε σημαντική όσο και ο αέρας που αναπνέουμε. Ο Βαγγέλης Καπούλας και ο Χρήστος Μπούρας αναλύουν κατά πόσο η ιδέα αυτή έχει εντυπωθεί στην ψηφιακή εποχή.


Εισαγωγή


Το τελευταίο διάστημα, σε όλο τον κόσμο, αναπτύσσεται ένα κίνημα για την προστασία και ενίσχυση των δημόσιων αγαθών (και ιδιαίτερα αυτών που αποδίδονται με τον αγγλικό όρο commons, και που ελλείψει σχετικού ελληνικού όρου θα αποκαλούμε στη συνέχεια κοινά αγαθά).


Ο τομέας των κοινών αγαθών (commons) αναγνωρίζεται ως τομέας που συμπληρώνει αλλά και εξισορροπεί τον τομέα των ιδιωτικών οικονομικών δραστηριοτήτων. Ως εκ τούτου, θεωρείται ότι θα υπάρξει μια νέα οικονομική τάξη στην οποία θα συμπεριλαμβάνονται η επίδραση της ορθής χρήσης, διαχείρισης και ανάπτυξης των κοινών αγαθών και πόρων. Ένας δραστήριος τομέας κοινών αγαθών μπορεί να βοηθήσει στη μείωση ανισοτήτων και να προκαλέσει τη βελτίωση της ποιότητα ζωής.


Τα νέα κοινά αγαθά του 21ου αιώνα


Όταν γίνεται λόγος για τα κοινά (ή και τα δημόσια αγαθά), οι περισσότεροι αντιλαμβάνονται τα παραδοσιακά αγαθά που μας προσφέρει η φύση, όπως ο αέρας , το νερό, οι παραλίες ο δασικός πλούτος, οι βοσκότοποι κ.λπ.


Όμως στην εποχή μας ως κοινά αγαθά δεν θα πρέπει να θεωρούνται μόνο τα παραδοσιακά, αλλά και τα νέα αγαθά που επιφέρει η τεχνολογία και η χρήση της, όπως για παράδειγμα η πρόσβαση στο διαδίκτυο και στη γνώση, η ελεύθερη διακίνηση αποτελεσμάτων δημιουργικών εργασιών, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται το λογισμικό αλλά και το ψηφιακό περιεχόμενο.


Έτσι στα πλαίσια του προαναφερθέντος κινήματος έχουν εκφραστεί πολλές απόψεις που θεωρούν πως:


• τα ευρυζωνικά δίκτυα,
• το λογισμικό,
• το περιεχόμενο και
• οι ραδιοσυχνότητες


θα πρέπει να είναι κοινά αγαθά και να υπάρχει μέριμνα για ορθή διαχείριση και ανάπτυξή τους.


Σε εφαρμογή αυτών των απόψεων αρκετοί φορείς αλλά και πρόσωπα έχουν προχωρήσει στη δημιουργία,


• ανοικτών ασύρματων δικτύων, σε πλήθος πόλεων (κύρια μη κυβερνητικές οργανώσεις και φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης)
• πλήθους προϊόντων ελεύθερου λογισμικού / λογισμικού ανοικτού κώδικα
• ελεύθερου περιεχομένου κ.λπ.


Ένα μεγάλο πλεονέκτημα των ψηφιακών αγαθών, είναι πως μπορούν να δημιουργηθούν πολύ εύκολα αντίγραφά τους και έτσι η κοινή χρήση από πλήθος προσώπων δεν επηρεάζει τη διαθεσιμότητα του αγαθού ούτε τη δυνατότητα χρήσης του από επιπλέον πρόσωπα.


Όμως παρά τις ανεξάρτητες προσπάθειες, προς το παρόν η γενικότερη αντιμετώπιση και διαχείριση των κοινών ψηφιακών αγαθών δεν είναι η ενδεδειγμένη. Αυτό πιθανά οφείλεται στην γενικότερη αίσθηση πως ο τομέας αυτός αντιπαλεύεται τον τομέα της ιδιωτικής οικονομικής δραστηριότητας και ως αποτέλεσμα δεν βοηθά στην οικονομική ανάπτυξη. Όμως η εμπειρία δείχνει πως αυτό δεν είναι ορθό. Ο τομέας των κοινών ψηφιακών αγαθών μπορεί να συνυπάρξει με την ιδιωτική οικονομική δραστηριότητα, προσφέροντας πολλά οφέλη στους πολίτες, και να βοηθήσει στην οικονομική ανάπτυξη. Έτσι το συνολικό όφελος είναι μεγαλύτερο. Ας σημειωθεί ότι σε πολλές περιπτώσεις η ιδιωτική οικονομική πρωτοβουλία κάνει χρήση κοινών ψηφιακών αγαθών που ενσωματώνει στα προϊόντα της (όπως για παράδειγμα ελεύθερο λογισμικό που υλοποιεί τα πρωτοκόλλα του Διαδικτύου και χρησιμοποιείται σε εμπορικά προϊόντα λογισμικού), ενώ σε άλλες περιπτώσεις η ύπαρξη και ενδυνάμωση ενός κοινού ψηφιακού αγαθού δημιούργησε νέα επιχειρηματική δραστηριότητα και οικονομική ανάπτυξη (με παράδειγμα το ίδιο τον Παγκόσμιο Ιστό Πληροφοριών, για τον οποίο ο εφευρέτης του Tim Berners-Lee άφησε τα πρωτόκολλα και το αρχικό λογισμικό χωρίς περιορισμούς χρήσης, με το γνωστό αποτέλεσμα της παγκόσμιας αποδοχής και χρήσης του).


Βέβαια τα παραπάνω προϋποθέτουν ένα καλά οριοθετημένο, προστατευμένο και βελτιωμένο πλαίσιο διαχείρισης των κοινών ψηφιακών αγαθών.


Κατά αρχάς χρειάζονται ανεξάρτητοι φορείς που θα διαχειρίζονται τα κοινά ψηφιακά αγαθά, και θα φροντίζουν για την ενίσχυση και βελτίωσή τους. Αυτοί οι φορείς θα πρέπει να είναι ανεξάρτητοι και ανεπηρέαστοι από ιδιωτικά οικονομικά συμφέροντα ώστε να εξασφαλίζουν την ισορροπημένη ανάπτυξη του τομέα των κοινών ψηφιακών αγαθών.


Επιπλέον, η ενδυνάμωση των κοινών ψηφιακών αγαθών απαιτεί δημόσια ενίσχυση. Αυτό, βέβαια δεν σημαίνει ιδιοκτησία των κοινών ψηφιακών αγαθών από το δημόσιο, αλλά ούτε και σφιχτό κανονιστικό έλεγχο. Η πολιτεία θα πρέπει να υιοθετήσει πολιτικές για την βελτίωση των κοινών ψηφιακών αγαθών και την επαύξησή τους, ακόμη και με οικονομική ενίσχυση για την παραγωγή τους, αφού το αποτέλεσμα είναι προς όφελος των πολιτών.


Το περιεχόμενο ως κοινό ψηφιακό αγαθό


Η ιδέα της κοινοκτημοσύνης της γνώσης και του πολιτισμού, είναι πολύ παλιά, και εφαρμογή της αποδείχθηκε σημαντική όσο και ο αέρας που αναπνέουμε. Βασίζεται στην διαπίστωση πως η ελεύθερη διακίνηση ιδεών έχει αποδειχθεί ως απόλυτα αναγκαία για τη δημιουργικότητα και την παραγωγή καινοτομίας. Όπως είπε και ο Ισαάκ Νεύτων, αναφερόμενος στην βοήθεια που του προσέφερε η πρότερη γνώση, «εάν μπόρεσα να δω πιο μακριά, είναι γιατί στεκόμουν πάνω σε ώμους γιγάντων».


Όμως τα βιβλία και οι καλλιτεχνικές δημιουργίες προστατεύονται από τους νόμους περί πνευματικών δικαιωμάτων, και έτσι η πρόσβαση στην αντίστοιχη γνώση δεν είναι εντελώς ελεύθερη.


Επίσης, αρκετές εταιρείες (κύρια, από τον τομέα της διασκέδασης) προσπαθούν να κρυπτογραφήσουν το ψηφιακό περιεχόμενο που διαθέτουν στην αγορά για να εμποδίσουν τη διαμοίρασή του έξω από τον έλεγχό τους.


Όμως οι πολίτες αντιστέκονται. Σήμερα υπάρχουν αρκετές (εθελοντικές) προσπάθειες για τη δημιουργία ελεύθερου περιεχομένου, με πιο γνωστή την Wikipedia.


Παράλληλα, έχουν δημιουργηθεί άδειες διάθεσης περιεχομένου (όπως η Creative Commons και η GFDL) που δίνουν τη δυνατότητα στους δημιουργούς να διαθέτουν το ψηφιακό περιεχόμενο που δημιουργούν, χωρίς να χάνουν εντελώς τον έλεγχο της διάθεσης των δημιουργημάτων τους.


Η ύπαρξη και διάθεση ελεύθερου περιεχομένου έχει πολύ μεγάλη σημασία για την εκπαίδευση και την έρευνα, οι οποίες βασίζονται κύρια στην χρήση της υπάρχουσας γνώσης. Στο χώρο της εκπαίδευσης, οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί μπορούν να βοηθήσουν στη δημιουργία περιεχομένου που θα είναι κοινό ψηφιακό αγαθό, βελτιώνοντας και διαθέτοντας ελεύθερο εκπαιδευτικό περιεχόμενο.


Το λογισμικό ως κοινό ψηφιακό αγαθό


Η άποψη πως το λογισμικό θα πρέπει να θεωρείται κοινό ψηφιακό αγαθό, βασίζεται στο ότι η δημιουργία νέου λογισμικού κάνει χρήση και εμπεριέχει υπάρχουσα γνώση ελεύθερα διαθέσιμη, και η οποία διεγείρει και τη δημιουργικότητα ώστε να εμφανίζονται και πρωτότυπα πακέτα λογισμικού. Έτσι, αν μπορούμε να γράφουμε σήμερα πολύπλοκα πακέτα λογισμικού είναι γιατί χρησιμοποιούμε λύσεις που αναπτύχθηκαν παλαιότερα και διδάσκονται σε πανεπιστήμια και σχολές, ή μπορούν να βρεθούν σε υπάρχοντα πακέτα λογισμικού.


Οι υποστηρικτές λοιπόν του ελεύθερου λογισμικού θεωρούν πως το λογισμικό και οι ιδέες που εμπεριέχει θα πρέπει να είναι ελεύθερα διακινήσιμο και εκμεταλλεύσιμο από όλους, εν είδει κοινού ψηφιακού αγαθού.


Ας σημειωθεί ότι εδώ και πολλά χρόνια το λογισμικό που παρήγαγε ο ακαδημαϊκός χώρος, διακινούνταν και χρησιμοποιούνταν ελεύθερα από άλλους επιστήμονες και ερευνητές. Η ελεύθερη αυτή διακίνηση συνέβαλε ουσιαστικά στην ενίσχυση της ερευνητικής δραστηριότητας.
Στη συνέχεια αναπτύχθηκε εμπορική δραστηριότητα γύρω από λογισμικό με αποτέλεσμα κάποια στιγμή του εμπορικό λογισμικό να είναι το κυρίαρχο. Όμως η γνώση που παράγεται κατά τη δημιουργία του και εμπεριέχεται σε αυτό το εμπορικό λογισμικό, δεν είναι ποια κοινό αγαθό.
Έτσι δημιουργήθηκε το κίνημα του ελεύθερου λογισμικού και το κίνημα του λογισμικού ανοικτού κώδικα. Ενεργοί πολίτες αλλά και επιχειρήσεις που έχουν οικονομικό συμφέρον από την ελεύθερη ανάπτυξη και διακίνηση λογισμικού θεώρησαν πως το λογισμικό πρέπει να είναι κοινό ψηφιακό αγαθό και συνεισέφεραν στη δημιουργία πλήθους πακέτων λογισμικού που ως κοινά αγαθά μπορούν να χρησιμοποιηθούν και να διακινηθούν από τον καθένα.


Προκειμένου να προστατευθεί η κληρονομιά αυτή αλλά και να ωθηθούν κάτοχοι πνευματικών δικαιωμάτων λογισμικού να το διαθέσουν ως κοινό ψηφιακό αγαθό, έχουν δημιουργηθεί μια σειρά από άδειες χρήσης, οι οποίες δίνουν πλήρη ελευθερία αλλά και προωθούν την ανταποδοτικότητα (αν κάποιος κάνει κάποια βελτίωση λη προσθήκη σε υπάρχον λογισμικό το αποτέλεσμα να είναι και πάλι κοινό ψηφιακό αγαθό.


Η ευρυζωνικότητα και τα ευρυζωνικά δίκτυα ως κοινό ψηφιακό αγαθό


Η Ευρυζωνικότητα είναι μία υποδομή που από αρκετά ανεπτυγμένα κράτη αντιμετωπίζεται σαν να είναι η υποδομή του 21ου αιώνα. Αυτό συμβαίνει γιατί η Ευρυζωνικότητα επιδρά σημαντικά και με πλεονεκτήματα στην εκπαίδευση, στην ανάπτυξη, την οικονομία, τη δημόσια διοίκηση, την έρευνα, την καινοτομία, τη διασκέδαση και γενικά σε όλα αυτά τα στοιχεία που σηματοδοτούν την ευημερία και την πρόοδο μιας κοινωνίας.


Όλοι λοιπόν αναγνωρίζουν τις δυνατότητες που ανοίγονται και τις ωφέλειες που επιφέρει η ευρυζωνικότητα. Δεν είναι λοιπόν περίεργο που διατυπώνεται η άποψη πως η πρόσβαση σε ευρυζωνικά δίκτυα θα πρέπει να θεωρείται κοινό αγαθό και να προσφέρεται σε όλους τους πολίτες. Έτσι πληθαίνουν τόσο οι περιπτώσεις δημοτικών δικτύων (κύρια ασύρματων) που προσφέρουν ευρυζωνική πρόσβαση στους πολίτες, αλλά και οι περιπτώσεις δημιουργίας υποδομών πρόσβασης, ιδιόκτητων από τους πολίτες.


Αν η μάλιστα η ελεύθερη πρόσβαση συνδυαστεί με τη δημιουργία κοινοτικών δικτύων, την προσφορά ελεύθερου περιεχομένου και την πρόσβαση στο Διαδίκτυο και τον Παγκόσμιο Ιστό Πληροφοριών, αναμένονται πολλαπλασιαστικά οφέλη.
Οι ραδιοσυχνότητες ως κοινό ψηφιακό αγαθό


Υπάρχουν διαφορετικών ειδών ασύρματα δίκτυα όπως για παράδειγμα τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας, τα ασύρματα τοπικά δίκτυα, οι δορυφορικές επικοινωνίες κ.α. Κάθε ένα από τα παραπάνω ασύρματα δίκτυα χρησιμοποιεί διαφορετικές ραδιοσυχνότητες προκειμένου να επιτευχθεί ο δομικός διαχωρισμός τους.


Οι ραδιοσυχνότητες είναι ένας πολύτιμος πόρος, καθώς είναι πολύ περιορισμένος. Η διαχείριση του φάσματος των ραδιοσυχνοτήτων γίνεται στη χώρα μας από την Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων, βάσει του Εθνικού Κανονισμού Κατανομής Ζωνών Συχνοτήτων.


Πρόσφατα, σε όλο τον κόσμο πληθαίνουν οι φωνές που ζητούν οι ραδιοσυχνότητες να αντιμετωπίζονται σαν κοινός πόρος και όλο και περισσότερες ζώνες να διατίθενται για ελεύθερη χρήση από τους πολίτες. Ένας από τους κύριους λόγους για το αίτημα αυτό είναι η ανάγκη για τη δημιουργία ασύρματων ευρυζωνικών δικτύων. Ειδική αναφορά γίνεται στις συχνότητες που χρησιμοποιούν τηλεοπτικοί σταθμοί και που ζητείται να διατεθούν για χρήση από ασύρματα δίκτυα καθώς θα γίνεται μετάβαση στην ψηφιακή τηλεόραση (που μπορεί να χρησιμοποιεί πολύ λιγότερα κανάλια).


Ενεργοποίηση των πολιτών


Ένα ενισχυμένο σύστημα ψηφιακών αγαθών απαιτεί ενεργοποίηση των πολιτών και συμβολή από μέρους τους είτε προσωπικά είτε με συμμετοχή σε ομάδες με κοινά ενδιαφέροντα. Τα κοινά ψηφιακά αγαθά χρειάζονται δημιουργούς, συντηρητές, χορηγούς, υπερασπιστές αλλά και επιχειρηματίες.


Εάν όλοι μας θέλουμε να απολαμβάνουμε τα παραπάνω αγαθά και τα πλεονεκτήματα που προσφέρουν δεν πρέπει να αρκεστούμε στην παθητική αναμονή, αλλά να δράσουμε ενεργά, συμμετέχοντας όσο και όπως μπορούμε στην ενίσχυση του κινήματος για κοινά ψηφιακά αγαθά.


Διαβάστε ακόμα


Ελεύθερο λογισμικό/λογισμικό ανοιχτού κώδικα – Ελλάδα


Δικτυακή πύλη για το εκπαιδευτικό λογισμικό ανοικτού κώδικα



Αφιέρωμα: κοινά αγαθά, πρόσφατα άρθρα
Ετικέτες: , , , ,

|
0 σχόλια »

σχολίασε