Ο ψηφιακός μετασχηματισμός της οικονομίας δημιουργεί μεγάλες ευκαιρίες αλλά και προκλήσεις για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Όπως και οι προηγούμενες φάσεις των τεχνολογικών αλλαγών, η ψηφιοποίηση χαρακτηρίζεται από νέες απαιτήσεις ως προς τις δεξιότητες των εργαζομένων, των προϊσταμένων και όσων αναζητούν εργασία. Παράλληλα, πρέπει να βρεθούν νέοι τρόποι για την απόκτηση, μέσω διδασκαλίας και κατάρτισης στον χώρο εργασίας, αυτών των δεξιοτήτων που χαίρουν υψηλής ζήτησης.
Η συζήτηση για το μέλλον της εργασίας έχει μετατοπιστεί από το σενάριο της «κατάργησης θέσεων εργασίας» στην παραδοχή του γεγονότος ότι θα αλλάξουν τα επιμέρους καθήκοντα στο πλαίσιο των υφιστάμενων θέσεων εργασίας, παράλληλα με την κατάργηση και τη δημιουργία θέσεων εργασίας (Warhurst et al., 2019, p. 32). Έτσι, καθώς στους χώρους εργασίας θα εισάγονται νέες τεχνολογίες, οι εργαζόμενοι θα χρειαστούν νέους συνδυασμούς δεξιοτήτων για την εκπλήρωση αυτών των επιμέρους καθηκόντων. Η κατανόηση των δεξιοτήτων αυτών είναι απαραίτητη ώστε, το λιγότερο, να μπορεί να σχεδιαστεί και να παρασχεθεί η κατάλληλη εκπαίδευση και κατάρτιση (Warhurst et al., 2019, p. 32). [1]
Στο πλαίσιο του διαλόγου αυτού, οι δεξιότητες δεν θεωρούνται απλώς καταλύτης για την ψηφιοποίηση. Αντιθέτως, το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (WEF) (2020) θεωρεί ότι οι δεξιότητες αποτελούν το σημαντικότερο εμπόδιο στον δρόμο προς την ψηφιοποίηση. Σε μια εταιρική έρευνα του WEF διαπιστώθηκε ότι το 55% των εταιρειών θεωρεί τις «ελλείψεις δεξιοτήτων στην τοπική αγορά εργασίας» ως το κύριο εμπόδιο προς την ψηφιοποίηση, ενώ ένα χαμηλότερο ποσοστό της τάξης μόλις του 32% θεωρεί, συγκριτικά, την «έλλειψη επενδυτικού κεφαλαίου» ως εμπόδιο (WEF, 2020, σ. 35).
Σε αυτό το πλαίσιο, το αποτέλεσμα του έργου BEYOND4.0 [2] μπορεί να θεωρηθεί ως σημαντική συνεισφορά στην πληροφόριση που έχουμε για το επίπεδο των δεξιοτήτων στην Ευρώπη. Αυτό σημαίνει λήψη ενημερωμένων αποφάσεων αναφορικά με τις δεξιότητες βάσει εντοπισμού, ανάλυσης, σύνθεσης και παρουσίασης ποσοτικών ή/και ποιοτικών δεξιοτήτων και πληροφοριών για την αγορά εργασίας (CEDEFOP, 2019). Αυτή η διαδικασία βασίζεται συνήθως σε μια ταξινόμηση των δεξιοτήτων, η οποία πραγματοποιείται στο πλαίσιο του BEYOND4.0 ως κατηγοριοποίηση των δεξιοτήτων που γίνονται ή παραμένουν σημαντικές για τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Το νέο πλαίσιο που αναπτύχθηκε στο BEYOND4.0 βασίστηκε σε μια συστηματική ανασκόπηση της βιβλιογραφίας που αφορά τον διάλογο γύρω από τις δεξιότητες στις χώρες της ΕΕ και του ΟΟΣΑ, καθώς και στην πρακτική εμπειρία που αποκτήθηκε από τα έργα του Σχεδίου στρατηγικής για την τομεακή συνεργασία σχετικά με τις δεξιότητες (όπως η Ευρωπαϊκή Συμμαχία Δεξιοτήτων, ESSA [3]). Ελήφθησαν υπόψη συνολικά 59 εκθέσεις από χώρες της Ευρώπης (κυρίως από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Cedefop και τη ΔΟΕ) και 48 διεθνείς εκθέσεις (κυρίως από τον ΟΟΣΑ), αντίστοιχα (βλ.Kohlgrüber et al., 2021).
Στην ταξινόμηση των δεξιοτήτων γίνεται διάκριση μεταξύ ψηφιακών, μη ψηφιακών εγκάρσιων δεξιοτήτων και δεξιοτήτων για συγκεκριμένες θέσεις εργασίας (βλ. Εικόνα 1). Οι ψηφιακές δεξιότητες ταξινομούνται περαιτέρω ως βασικές δεξιότητες, δεξιότητες μέσου επιπέδου ή δεξιότητες υψηλού επιπέδου. Οι ψηφιακές δεξιότητες υψηλού επιπέδου είναι απαραίτητες συνήθως για εργαζόμενους σε επαγγέλματα που αφορούν συγκεκριμένα τον κλάδο της πληροφορικής, ωστόσο, απαιτούνται ολοένα και περισσότερο και σε άλλα επαγγέλματα. Παράλληλα, πολλά άλλα επαγγέλματα που δεν ανήκουν στον κλάδο της πληροφορικής απαιτούν όλο και περισσότερο δεξιότητες μέσου επιπέδου και όχι βασικές ψηφιακές δεξιότητες. Ωστόσο σε μεγάλο βαθμό οι ψηφιακές δεξιότητες δεν επαρκούν από μόνες τους. Οι κοινωνικές, μεθοδολογικές, προσωπικές δεξιότητες και οι δεξιότητες για συγκεκριμένες θέσεις εργασίας γίνονται επίσης ολοένα και πιο απαραίτητες για την απασχόληση σε ψηφιοποιημένα εργασιακά περιβάλλοντα.
Οι θέσεις εργασίας που απαιτούν πιο εξελιγμένες ψηφιακές δεξιότητες απαιτούν επίσης ένα εύρος ψηφιακών-συμπληρωματικών δεξιοτήτων για την εκπλήρωση νέων καθηκόντων που συνδέονται με τη χρήση των ΤΠΕ, όπως προσωπικές δεξιότητες (π.χ. προσαρμογή στην αλλαγή), μεθοδολογικές δεξιότητες (π.χ. επίλυση προβλημάτων, δημιουργικότητα), κοινωνικές δεξιότητες (π.χ. ομαδική εργασία, ηγεσία) και δεξιότητες για συγκεκριμένες θέσεις εργασίας (π.χ. τεχνικές δεξιότητες όπως γνώση των παραγωγικών διαδικασιών).
Εικόνα 1: Ταξινόμηση των μελλοντικών εργασιακών δεξιοτήτων BEYOND4.0
Ωστόσο, ο ψηφιακός μετασχηματισμός απαιτεί όχι μόνο μεμονωμένες κατηγορίες δεξιοτήτων αλλά και συνδυασμό διαφορετικών κατηγοριών δεξιοτήτων για την εκπλήρωση των επιμέρους εργασιακών καθηκόντων (όπως φαίνεται από τα βέλη μεταξύ των κατηγοριών των δεξιοτήτων στην Εικόνα 1). Τα εμπειρικά ευρήματα του BEYOND4.0, τα οποία βασίζονται σε ποιοτική έρευνα σε 6 Ευρωπαϊκές περιφέρειες και σε 2 τομείς σε κάθε περιφέρεια, ευθυγραμμίζονται σε μεγάλο βαθμό με τις γνώσεις που προέρχονται από τις βιβλιογραφικές ανασκοπήσεις που πραγματοποιήθηκαν πριν από την εμπειρική έρευνα BEYOND4.0 (Behrend et al., 2022). Αυτό που είναι σε μεγάλο βαθμό νέο, ωστόσο, είναι η συνειδητοποίηση ότι αυτές οι δεξιότητες δεν είναι απαραίτητες μόνο μεμονωμένα, αλλά ότι ο συνδυασμός διαφορετικών δεξιοτήτων είναι μεγάλης σημασίας για τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Αυτό σημαίνει ότι για την εκτέλεση ενός επιμέρους καθήκοντος απαιτούνται δεξιότητες από τουλάχιστον δύο φαινομενικά ξεχωριστές κατηγορίες δεξιοτήτων και, επομένως, οι διαφορετικές αυτές κατηγορίες δεξιοτήτων πρέπει να συνδυάζονται μεταξύ τους για την αποτελεσματική εκπλήρωση του εν λόγω επιμέρους καθήκοντος.
Επομένως, το BEYOND4.0 επεκτείνει το διάλογο για τις δεξιότητες υιοθετώντας μια καινοτόμα προσέγγιση που διευρύνει την ανάλυση από μια μονομερή προσέγγιση που εξετάζει μεμονωμένες κατηγορίες δεξιοτήτων σε μια πιο ολιστική προσέγγιση που εξετάζει την αλληλεπίδραση μεταξύ διαφορετικών κατηγοριών δεξιοτήτων. Σύμφωνα με το BEYOND4.0, οι συνδυαστικές ψηφιακές δεξιότητες είναι σημαντικές για τον ψηφιακό μετασχηματισμό: συνδυαστικές ψηφιακές δεξιότητες για συγκεκριμένες θέσεις εργασίας (π.χ. συνδυασμός ψηφιακών δεξιοτήτων και εργασιακής εμπειρίας σε παραγωγικές διαδικασίες), συνδυαστικές ψηφιακές μεθοδολογικές δεξιότητες (π.χ. επίλυση προβλημάτων βάσει μεγάλων δεδομένων) ή συνδυαστικές ψηφιακές κοινωνικές δεξιότητες (π.χ. ομαδική εργασία και ηγετικές ικανότητες για ψηφιακή συνεργασία μεταξύ διαφορετικών κλάδων/επαγγελματικών ομάδων).
Ο ακόλουθος πίνακας παρέχει μια επισκόπηση των βασικών πορισμάτων της παρούσας έκθεσης, συμπεριλαμβανομένων των κενών μεταξύ της ζήτησης και της προσφοράς δεξιοτήτων και των προτάσεων για την αντιμετώπιση αυτών των κενών.
Πίνακας 1: Κύρια πορίσματα
Παραπομπές
- Behrend, C. R., Götting, G., Kohlgrüber, M., Pomares, E. & Wright, S. (2022): Understanding future skills and enriching the skills debate. Deliverable 6.1 – 3rd report. https://beyond4-0.eu/storage/publications/D6.1%20Understanding%20future%20skills%20and%20enriching%20the%20skills%20debate/BEY4.0_WP06_Task_6.1-%203rd%20Update%2008.2022.pdf
- Cedefop (2019). Crafting skills intelligence. https://skillspanorama.cedefop.europa.eu/en/blog/crafting-skills-intelligence
- Kohlgrüber, M., Cuypers, M., Götting, A. (2022): Skills Intelligence in the Steel Sector. https://beyond4-0.eu/storage/publications/Skills%20Intelligence%20in%20the%20Steel%20Sector/Skills%20Intelligence%20March%202022%201-s2.0-S2405896322002154-main.pdf
- Warhurst, C., Barnes, S. & Wright, S. with Dhondt, S., Erhel, C., Greenan, N., Guergoat-Larivière M., Hamon-Cholet, S., Kalugina, E., Kangas, O., Kirov, V., Kohlgrüber, M., Mathieu, C., Murray Leach, T., Oeij, P., Perez, C., Pomares, E., Ryan-Collins, J., Schröder, A. & van der Zee, F. (2019). D2.1 Guidance paper on key concepts, issues and developments. Conceptual framework guide and working paper. Deliverable D2.1. Beyond 4.0. November 2019. https://beyond4-0.eu/storage/publications/D2.1%20Guidance%20paper%20on%20key%20%20concepts,%20issues%20and%20developments/BEY4.0_WP02_D2-1-Guidance_paper_FINAL_v2_revision_20200621.pdf
- World Economic Forum. (2020). The Future of Jobs Report 2020. http://www3.weforum.org/docs/WEF_Future_of_Jobs_2020.pdf
[1] https://beyond4-0.eu.
[2] Το έργο Beyond 4.0 έχει χρηματοδοτηθεί από το Πρόγραμμα Έρευνας και Καινοτομίας «Ορίζοντας 2020» της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τη σύμβαση επιχορήγησης υπ’ αρ. 822296.
[3] Το έργο ESSA έχει χρηματοδοτηθεί από το Πρόγραμμα Έρευνας και Καινοτομίας «Ορίζοντας 2020» της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τη σύμβαση επιχορήγησης υπ’ αρ. 600886.
